จังหวัดระนอง

ระนอง เป็นจังหวัดชายฝั่งทะเลตะวันตกของภาคใต้ มีพื้นที่ประมาณ 3,298.045 ตารางกิโลเมตรมีพื้นที่ติดต่อทางตะวันออกติดต่อกับจังหวัดชุมพร ทางใต้ติดกับจังหวัดสุราษฎร์ธานีและจังหวัดพังงา ทางตะวันตกติดกับประเทศพม่าและทะเลอันดามัน มีลักษณะพื้นที่เรียวและแคบ มีความยาวถึง 200 กิโลเมตร และมีความแคบในบริเวณอำเภอกระบุรี เพียง 9 กิโลเมตร

จังหวัดระนอง
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Changwat Ranong
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง : สุสานเจ้าเมืองระนอง บ่อน้ำร้อนรักษะวาริน อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว อุทยานแห่งชาติแหลมสน เกาะพยาม
ธง ตรา
คำขวัญ:  คอคอดกระ ภูเขาหญ้า กาหยูหวาน ธารน้ำแร่ มุกแท้เมืองระนอง
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดระนองเน้นสีแดง แผนที่ประเทศไทย จังหวัดระนองเน้นสีแดง
ประเทศ	ไทย
การปกครอง
• ผู้ว่าราชการ	นริศ นิรามัยวงศ์[1] (ตั้งแต่ พ.ศ. 2566)
พื้นที่[2]
• ทั้งหมด	3,298.045 ตร.กม. (1,273.382 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	อันดับที่ 59
ประชากร  (พ.ศ. 2566)[3]
• ทั้งหมด	193,371 คน
• อันดับ	อันดับที่ 75
• ความหนาแน่น	58.63 คน/ตร.กม. (151.9 คน/ตร.ไมล์)
• อันดับความหนาแน่น	อันดับที่ 72
รหัส ISO 3166	TH-85
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
• ต้นไม้	อินทนิล
• ดอกไม้	เอื้องเงินหลวง (โกมาซุม)
• สัตว์น้ำ	ปูเจ้าฟ้า
ศาลากลางจังหวัด
• ที่ตั้ง	ภายในศูนย์ราชการจังหวัดระนอง เลขที่ 999 หมู่ที่ 3 ถนนเพชรเกษม ตำบลบางริ้น อำเภอเมืองระนอง จังหวัดระนอง 85000
เว็บไซต์	http://www.ranong.go.th/
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ระนองเป็นอีกจังหวัดหนึ่งที่มีประวัติความเป็นมายาวนานนับตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาเรืองอำนาจ เดิมเป็นหัวเมืองขนาดเล็กขึ้นกับเมืองชุมพร คำว่าระนองเพี้ยนมาจากคำว่า แร่นอง เนื่องจากในพื้นที่จังหวัดมีแร่อยู่มากมาย

ชื่อเรียก

ชื่อระนอง บ้างอธิบายหมายถึง "แร่เนืองนองคือท้องถิ่นมีแร่อุดมสมบูรณ์ จากแร่เนืองนอง" จึงกลายเสียงเป็นระนอง บ้างว่าอาจมาจากคนที่ชื่อ นายนอง เป็นผู้นำและเป็นหัวหน้าหมู่บ้านซึ่งต่อมาได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงระนอง

คำว่า "ระนอง" ยังมีเสียงใกล้เคียงภาษาอินโดนีเซียว่า "ระนาห์" (Ranah) หมายถึงทุ่งหญ้าหรือเทือกเขาที่ทอดยาว (Kamus Indonesia Inggris) ระนองอาจเป็นคำมลายู คือ "ระ" มาจากเสียงคำท้ายของกัวลา (Guala) แปลว่าปากน้ำ ส่วนคำว่า "นอง" หมายถึงชื่อของแม่น้ำนอง ซึ่งเป็นลำน้ำสายสั้น ๆ ไหลลงสู่ปากน้ำกระ ระนองจึงหมายถึงปากน้ำนองหรือปากแม่น้ำระนอง นอกจากนั้นยังสันนิษฐานว่าอาจเป็นคำยืมมาจากภาษาพม่าคำว่า "ระนัว" (Ranou) หมายถึงผู้ซึ่งอยู่ด้วยความหวัง^[4]

ประวัติ

เมืองระนองเคยเป็นชุมชนโบราณที่มีการติดต่อค้าขายกับอินเดียและจีน เป็นเส้นทางที่เดินลัดเทือกเขาตะนาวศรีจากต้นน้ำกระบุรีคือที่ปากจั่นไปยังต้นแม่น้ำชุมพร เป็นชุมชนโบราณอันดับสองรองจาก ชุมชนภูเขาทอง กำพวน กิ่งอำเภอสุขสำราญ ปรากฏคำว่า กระบุรี จารึกอยู่ที่ฐานพระพุทธรูปโบราณที่อำเภอไชยา และปรากฏหลักฐานบันทึกของจีนเรียกกระบุรี (อำเภอกระบุรีในปัจจุบัน) ว่าเกียโลหิ และครหิ (Ki - Lo - Hi - Karahi) จากหนังสือการค้าเมืองนานไฮ ระบุว่า เกียโลหิ ครหิ หรือกระบุรี เคยส่งทูตไปติดต่อค้าขายที่เมืองจีน เมื่อ พ.ศ. 1151 ในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถกับสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ระหว่าง พ.ศ. 1991–2072 เมืองระนองมีลักษณะเป็นหัวเมืองขนาดเล็ก ขึ้นอยู่กับเมืองชุมพร ซึ่งเป็นหัวเมืองชั้นตรี นอกจากเมืองระนองแล้วยังมีเมืองตระ (อำเภอกระบุรี)

เมืองระนองมีชื่อปรากฏอยู่ในพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชและพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ว่าเป็นเมืองที่พม่ายกทัพผ่านเข้ามาเพื่อไปตีเมืองชุมพร เมืองระนองมีพลเมืองอยู่น้อย มีราษฎรจากเมืองชุมพรและเมืองหลังสวน อพยพเข้ามาขุดแร่ดีบุกไปขายมาแต่โบราณ ทางราชการได้ผ่อนผันให้ราษฎรส่งส่วยดีบุกแทนการรับราชการ โดยให้มีเจ้าอากรภาษีรับผูกขาดอากรดีบุก มีอำนาจที่จะซื้อและเก็บส่วยดีบุกแก่ทางราชการ ผู้รวบรวมและจัดส่งส่วยอากรแร่ดีบุกให้ทางราชการนั้น ราษฎรชาวเมืองได้ยกย่องให้ "นายนอง" ซึ่งเป็นผู้นำที่ดีและเป็นหัวหน้าหมู่บ้าน นายนองมีความดีความชอบในภาระหน้าที่ดังกล่าว จึงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น "หลวงระนอง" เจ้าเมืองคนแรก

ในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2387 มีคนจีนชื่อ คอซูเจียง ซึ่งต่อมาได้เป็นพระยาดำรงสุจริตมหิศรภักดี (คอซู้เจียง) ได้เดินทางมาตั้งภูมิลำเนาอยูที่เมืองตะกั่วป่า ได้ยื่นเรื่องขอประมูลอากรดีบุกแขวงเมืองตระและระนองได้ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการเมืองระนอง ในเวลาต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้ยกเมืองระนองและเมืองตระ ขึ้นเป็นหัวเมืองจัตวา ขึ้นตรงต่อกรุงเทพและเลื่อนบรรดาศักดิ์พระรัตนเศรษฐี ขึ้นเป็น พระยารัตนเศรษฐี ผู้ว่าราชการเมืองระนอง เมื่อ พ.ศ. 2405^[5] สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมืองระนองได้โอนมาขึ้นกับมณฑลภูเก็ต^[4]

ภูมิประเทศ

สภาพภูมิประเทศของระนอง ประกอบด้วยภูเขาสูงในทางทิศตะวันออก และลาดลงสู่ทะเลอันดามันในทางทิศตะวันตก มีแม่น้ำและคลองสำคัญหลายสาย และมีภูเขาสูงสุดคือ ภูเขาพ่อตาโชงโดง

แม่น้ำลำคลองที่สำคัญมีดังนี้

• แม่น้ำกระบุรี เป็นแม่น้ำที่กั้นพรมแดนไทย-พม่า มีความยาวประมาณ 95 กิโลเมตร
• คลองลำเลียง มีความยาวประมาณ 20 กิโลเมตร
• คลองปากจั่น ไหลลงสู่แม่น้ำกระบุรี มีความยาวประมาณ 30 กิโลเมตร
• คลองวัน ไหลลงสู่แม่น้ำกระบุรี มีความยาวประมาณ 20 กิโลเมตร
• คลองกระบุรี มีความยาวประมาณ 20 กิโลเมตร
• คลองละอุ่น ไหลลงสู่แม่น้ำกระบุรี มีความยาวประมาณ 35 กิโลเมตร
• คลองหาดส้มแป้น มีความยาวประมาณ 19 กิโลเมตร
• คลองกะเปอร์ มีความยาวประมาณ 32 กิโลเมตร
• คลองกำพวน มีความยาวประมาณ 19 กิโลเมตร

ภูมิอากาศ

จังหวัดระนองได้ชื่อว่าเป็นเมือง "ฝนแปด แดดสี่" นั่นคือมีฝนตก 8 เดือน และฝนแล้งเพียง 4 เดือน นับว่าเป็นจังหวัดที่ฝนตกชุกมากที่สุดในประเทศไทย เนื่องจากอยู่ติดกับทะเลอันดามัน ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้อย่างมาก

หน่วยการปกครอง

การปกครองแบ่งออกเป็น 5 อำเภอ 30 ตำบล 167 หมู่บ้าน

อำเภอเมืองระนอง อำเภอละอุ่น อำเภอกะเปอร์ อำเภอกระบุรี อำเภอสุขสำราญ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

เทศบาลเมือง

• เทศบาลเมืองระนอง
• เทศบาลเมืองบางริ้น

รายชื่อเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัด

รายชื่อผู้ว่าราชการจังหวัดระนอง
ชื่อ	เข้ารับตำแหน่ง	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง
1. หลวงระนอง (นายระนอง)	สมัยรัชกาลที่ 2	พ.ศ. 2397
2. พระยารัตนเศรษฐี (คอซูเจียง ณ ระนอง 許泗漳)	พ.ศ. 2397	พ.ศ. 2420
3. พระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง ณ ระนอง 許心廣)	พ.ศ. 2420	พ.ศ. 2433
4. พระยารัตนเศรษฐี (คออยู่หงี่ ณ ระนอง 許如義)	พ.ศ. 2433	พ.ศ. 2460
5. พระระนองบุรีศรีสมุทเขตต์ (คออยู่โง้ย)	พ.ศ. 2460	พ.ศ. 2468
6. พระยาอมรศักดิ์ประสิทธิ์ (ทนง บุญนาค)	พ.ศ. 2468	พ.ศ. 2472
7. พระอมรฤทธิธำรง (พร้อม ณ ถลาง)	พ.ศ. 2472	พ.ศ. 2476
8. พระบูรพทิศอาทร (คออยู่เพิ่ม ณ ระนอง)	พ.ศ. 2476	พ.ศ. 2482
9. นายพืชน์ เดชะคุปต์	พ.ศ. 2482	พ.ศ. 2484
10. นายถนอม วิบูลมงคล	พ.ศ. 2484	พ.ศ. 2487
11. นายเนื่อง อ.ปาณิกบุตร	22 กันยายน 2487	19 มกราคม 2488
12. นายจันทร์ สมบูรณ์กุล	25 มกราคม 2488	20 ตุลาคม 2489
13. นายแสวง ทิมทอง	28 ตุลาคม 2489	23 พฤษภาคม 2492
14. นายคีรี ศรีรัฐนิยม	3 มิถุนายน 2492	12 ตุลาคม 2496
15. นายแสวง ชัยอาญา	2 ธันวาคม 2496	12 ตุลาคม 2497
16. นายวิเวก จันทโรจวงศ์	12 ตุลาคม 2497	23 กันยายน 2501
17. นายพันธุ สายตระกูล	23 กันยายน 2501	20 เมษายน 2504
18. พ.ต.อ.บุญณรงค์ วัฑฌนายน	20 เมษายน 2504	30 กันยายน 2508
19. นายมนตรี จันทรปรรณิก	1 ตุลาคม 2508	30 เมษายน 2512
20. นายวงษ์ ช่อวิเชียร	1 พฤษภาคม 2512	30 กันยายน 2513
21. ร.ต.ท.ชาญ เวชเจริญ	1 ตุลาคม 2513	30 กันยายน 2518
22. นายจำลอง พลเดช	1 ตุลาคม 2518	9 พฤษภาคม 2520
23. นายปัญญา ฤกษ์อุไร	10 พฤษภาคม 2520	7 ตุลาคม 2521
24. นายไพฑูรย์ ลิมปิทีป	8 ตุลาคม 2521	2 กุมพาพันธ์ 2523
25. นายพร อุดมพงษ์	3 กุมภาพันธ์ 2523	7 ตุลาคม 2525
26. นายสาคร เปลี่ยนอำไพ	8 ตุลาคม 2525	30 กันยายน 2528
27. นายอำพัน คล้ายชัง	1 ตุลาคม 2528	30 กันยายน 2530
28. พ.ต.เฉลิม สุภมร	1 ตุลาคม 2530	30 กันยายน 2533
29. ร.ต.สมพร กุลวานิช	1 ตุลาคม 2533	30 กันยายน 2534
30. นายจำนง เฉลิมฉัตร	1 ตุลาคม 2534	30 กันยายน 2537
31. นายสถิตย์ แสงศรี	1 ตุลาคม 2537	30 กันยายน 2538
32. นายศิระ ชวนะวิรัช	1 ตุลาคม 2538	30 กันยายน 2539
33. นายชัยจิตร รัฐขจร	1 ตุลาคม 2539	15 เมษายน 2541
34. นายสถิตย์ แสงศรี	16 เมษายน 2541	30 กันยายน 2541
35. นายทรงวุฒิ งามมีศรี	1 ตุลาคม 2541	30 กันยายน 2542
36. ร.ท.ธวัช หันตรา	1 ตุลาคม 2542	30 กันยายน 2544
37. นายนพพร จันทรถง	1 ตุลาคม 2544	30 กันยายน 2546
38. นายวินัย มงคลธารณ์	1 ตุลาคม 2546	30 กันยายน 2548
39. นายเมฆินทร์ เมธาวิกูล	1 ตุลาคม 2548	12 พฤศจิกายน 2549
40. นางกาญจนาภา กี่หมัน	13 พฤศจิกายน 2549	30 กันยายน 2551
41. นายวันชาติ วงษ์ชัยชนะ	1 ตุลาคม 2551	25 พฤศจิกายน 2554
42. นายพีระศักดิ์ หินเมืองเก่า	28 พฤศจิกายน 2554	7 ตุลาคม 2555
43. ว่าที่ร้อยตรี เชิดศักดิ์ จำปาเทศ	19 พฤศจิกายน 2555	30 กันยายน 2557
44. นายสุริยันต์ กาญจนศิลป์	3 พฤศจิกายน 2557	30 กันยายน 2559
45. นายจตุพจน์ ปิยัมปุตระ	1 ตุลาคม 2559	30 กันยายน 2563
46. นายสมเกียรติ ศีรษะเนตร	1 ตุลาคม 2563	30 กันยายน 2565
47. นายศักระ กปิลกาญจน์	2 ธันวาคม 2565	30 กันยายน 2566
48. นายนริศ นิรามัยวงศ์	17 ธันวาคม 2566	ปัจจุบัน

อุทยาน

• อุทยานแห่งชาติลำน้ำกระบุรี
• อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะพยาม
• อุทยานแห่งชาติแหลมสน
• อุทยานแห่งชาติน้ำตกหงาว
• เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองนาคา

บุคคลที่มีชื่อเสียง

• วิรัช ร่มเย็น - นักการเมือง
• คงกฤษ ฉัตรมาลีรัตน์ - นักการเมือง
• จรัสพงษ์ สุรัสวดี - นักแสดง พิธีกร
• จิรัฐชัย ชยุติ - นักร้อง นักแสดง
• ชุติมา ทีปะนาถ - นักแสดง
• มุกดา นรินทร์รักษ์ - นักแสดง
• อ้อย กะท้อน - นักร้อง

อ้างอิง

1. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 318 ง หน้า 13 วันที่ 19 ธันวาคม 2566
2. ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm เก็บถาวร 2016-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
3. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2564." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_64.pdf 2564. สืบค้น 17 มีนาคม 2565.
4. ประพนธ์ เรืองณรงค์. "ระนอง".
5. "พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ระนอง". สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดระนอง. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-07-16. สืบค้นเมื่อ 2021-07-16.

ดูเพิ่ม

• ทางรถไฟสายคอคอดกระ
• แม่น้ำกระบุรี
• รายชื่อวัดในจังหวัดระนอง
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดระนอง
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดระนอง

แหล่งข้อมูลอื่น

งานศึกษาที่เกี่ยวข้อง

• ฤทัยชนก ห่วงจริง. (2566). พลวัตของ “คนสองน้ำ” กับการเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจของจังหวัดระนอง พ.ศ. 2500 ถึง พ.ศ. 2560. วิทยานิพนธ์ ปร.ด. (ประวัติศาสตร์). กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

เว็บไซต์

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด เก็บถาวร 2005-06-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

9.97°N 98.63°E / 9.97; 98.63

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดระนอง
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย