Ҷумҳурии Мардумии Чин

Ҷумҳурии Мардумии Чин (ҶХЧ) (Ҷумҳурии Халқии Хитой (Чин); чинии сунатӣ: 中華人民共和國, сода: 中华人民共和国, пинйин: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), бештар маъруф ба Чин (Хитой; чинии сунатӣ: 中國, сода: 中国, пинйин: Zhōngguó)^[1], — давлат дар Осиёи Шарқӣ. Калонтарин кишвари сернуфуз дар ҷаҳон (беш аз 1,38 млрд^[2], аксарияти аҳолӣ — қавман чиниҳо, худномгузорӣ — ҳон); аз нуқтаи назари масоҳат дар ҷаҳон, мақоми савумминро пас аз Русия ва Канада дорад.

Ҷумҳурии Халқии Чин
чинӣ: 中华人民共和国

Шиор: «Суруди миллӣ»
Суруди миллӣ: «[[Суруди миллии Ҷумҳурии Халқии Чин|Марши хоҳишмандон ]]»
Рӯзи истиқлолият
Забони расмӣ	Забони чинӣ
Пойтахт	Пекин
Шаҳри калонтарин	Шанхай
Идораи давлат	Сотсиализм
Раиси Ҷумҳур	Сӣ Ҷинпинг
Масоҳат   • Ҳамагӣ   • Фоизи об.	4-ум ҷой дар ҷaҳон 9,596,961 км² 0.28 %
Аҳолӣ   • Ҳамагӣ (2013)   • Зичӣ	1-ум ҷой дар ҷaҳон 1,357,380,000 135 нафар/км²
ММД   • Ҳамагӣ (2013)   • Ба сари аҳолӣ	2-ум ҷой дар ҷaҳон 16.149 трлн. $ 11,868 $
Пули миллӣ	Юан (CNY, код 156)
Интернет-Домен	.cn
Коди телефон	+86
Соат	UTC +8
Имрӯз қисми	{{{Имрӯз}}}

Ҷумҳурии Халқии Чин бо 14 кишвар ҳамсарҳад аст: Афғонистон, Бутан, Мянма (Бирма), Ҳиндустон, Қазоқистон, Қирғизистон, Лаос, Муғулистон, Непал, ҶХДК, Покистон, Русия, Тоҷикистон, Вйетнам ва бо Ҷопон сарҳади оби дорад.

Таърих

Намунаҳое аз ҳудудҳое, ки аз тарафи сулолаҳои гуногун дар Чин дар тӯли таърихи худ ҷой доштанд.

Намунаҳое аз ҳудудҳое, ки аз тарафи сулолаҳои гуногун ва давлатҳо дар таърихи Чин ҷойгиранд

Артиши терракотӣ, Сиан вилояти Шаанси

Тамаддуни Чин — яке аз қадимтарин дар ҷаҳон мебошад. Аз рӯи тасдиқи олимони чинӣ, тамаддуни чинӣ зиёда аз панҷ ҳазор солро ташкил медиҳад, аз ҷумла дастхатҳои нодири таърихӣ воқеаҳои 3500 сол муқаддам рӯй додаро инъикос кардаанд. Мавҷудияти сохтори маъмурии идоракунии давлатӣ, ки сулолаҳои гуногун онро бозсозӣ намудаанд ва азхуд намудани киштзорҳои бузурги назди соҳилҳои дарёҳои Хуанхэ ва Янтсзы, афзалиятнокии хоҷагидории давлатҳои чиниро нисбат ба қабилаҳои кӯчии ваҳшӣ ва кӯҳистонӣ, тақозо мекард.

Тамаддуни чиниро инчунин, таълимоти динии Конфусий, ки ҳамчун идеолужии давлатӣ қабул гардид (асри I пеш аз мелод) ва ҷори гардидани навъи хат пурқувват намудааст.^[3]

Борои дарк намудани таърихи қадиму муосири Чин, дар асоси таърихнигории Хан, чунин даврабандӣ қабул шудааст:

• Чин пеш аз имперотурӣ (Ся, Шан, Чжоу - то соли 221 п. м.).
• Имперотурии Чин (Син)
• Чини нав (аз соли 1911 – давраи муосир)^[3]

Даврабандӣ

Харита	Сол	Давра
	8500 сол п.м. - 2070 сол п.м.	Давраи қадимтарини Чин
	2070 сол п.м. - 1600 сол п.м.	Сулолаи Ся
	1600 сол п.м. - 1046 сол п.м.	Сулолаи Шан
	1046 сол п.м. — Соли 256 п.м.	Сулолаи Чжоу
	1046 сол п.м. — Соли 771 п.м.	Чжоуи Ғарбӣ
	Соли 770 п.м. — Соли 255 п.м.	Чжоуи Шарқӣ
	Соли 771 п.м. — Соли 476 п.м.	Баҳор ва Тирамоҳ
	Соли 403 п.м. — Соли 256 п.м.	Шоҳигариҳои ҷангзада
	Соли 221 п.м. — Соли 206 п.м.	Сулолаи Син
	Соли 209 п.м. — Соли 202 п.м.	Сулолаи Чу
	Соли 206 п.м.	Сулолаи Хан
	Соли 206 п.м. — Соли 9	Хани Ғарбӣ
	Соли 9 — Соли 23	Сулолаи Син
	Соли 25 — Соли 220	Хани Шарқӣ
	Соли 220 — Соли 280	Давраи се подшоҳӣ
	Соли 200 — Соли 266	Вэй
	Соли 221 — Соли 263	Шу
	Соли 222 — Соли 280	У
	Соли 265 — Соли 420	Сулолаи Син
	Соли 265 — Соли 316	Сини Ғарбӣ
	Соли 317 — Соли 420	Сини Шарқӣ
	Соли 305 — Соли 439	Шонздаҳ кишвари ваҳшӣ
	Соли 420 — Соли 589	Сулолаҳои Ҷанубӣ ва Шимолӣ
	Соли 581 — Соли 618	Сулолаи Суй
	Соли 618 — Соли 907	Сулолаи Тан
	Соли 690 — Соли 705	Сулолаи Чжоуи дуюм
	Соли 907 — Соли 960	5 сулола ва 10 подшоҳӣ
	Соли 907 — Соли 1125	Ляо
	Соли 960 — Соли 1279	Сулолаи Сун
	Соли 960 — Соли 1127	Суни Шимолӣ
	Соли 1127 — Соли 1279	Суни Ҷанубӣ
	Соли 1115 — Соли 1234	Сулоли Син
	Соли 1038 — Соли 1227	Си Ся
	Соли 1271 — Соли 1368	Сулолаи Юан
	Соли 1368 — Соли 1644	Сулолаи Мин
	Соли 1644 — Соли 1912	Сулолаи Син
	Соли 1912 — Соли 1949	Ҷумҳурии Чин
	Соли 1915 — Соли 1916	Имперотурии Чин
	Соли 1912 — Соли 1928	Ҳукумадории Бэйян
	Соли 1928 — Соли 1949	Ҳукуматдории миллатпарстон
	Соли 1949 — давраи муосир	Ҷумҳурии Халқии Чин
	Соли 1949 — давраи муосир	Ҷумҳурии Чин

^[3]

Бахшбандии кишварӣ

Мақолаи асосӣ: Вилоят (Чин)

Вилояҳои Чин

Вилоятҳо (чинии сода: 省, пинйин: shěng дар Чин - воҳидҳои маъмурию ҳудудии сатҳи болоӣ, дар якҷоягӣ бо минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ ва шаҳрҳои тобеи марказ.) Расман воҳидҳои сатҳи вилоятӣ ҳамчунин минтақаҳои маъмурии махсуси Гонконг ва Макао,баррасӣ мешаванд, ҳарчанд ки онҳо мухторияти бештар доранд.

Дар айни замон, ба ҳайати Ҷумҳурии Халқии Чин 33 субъектҳои сатҳи олӣ, аз ҷумла 22 вилоят дохил аст. Расман вилояти 23-ум то ҳол Тайван ҳисобида мешавад.

Феҳристи воҳидҳои маъмурӣ дар Ҷумҳурии Халқии Чин

Минтақа	(en.) (инг.)	чинӣ	марказ	(en.)(инг.)	Аҳолӣ
Вилоятҳо
Анҳуй	Anhui	安徽省	Хефей	Hefei	59,860,000
Фуҷиан	Fujian	福建省	Фучжоу	Fuzhou	34,710,000
Гансу	Gansu	贵州省	Ланчжоу	Lazhou	25,620,000
Гуандун	Guangdong	贵州 省	Гуанчжоу	Guangzhou	35,250,000
Гуйчжоу	Guizhou	广东 省	Гуйан	Guiyang	86 420 000
Лиаонин	Liaoning	辽宁 省	Шенуан	Shenyang	42 380 000
Сичуан	Sichuan	四川省	Ченду	Chengdu	83,290,000
Хайнан	Hainan	海南 省	Хайкоу	Haikou	7 870 000
Ҳебей	Hebei	河北省	Шитсзячжуан	Shijiazhuang	67,440,000
Хэйлунҷиан	Heilongjiang	黑龙江 省	Харбин	Harbin	36,890,000
Ҳенан	Henan	河南省	Ҷенчжоу	Zhengzhou	92 560 000
Ҳубей	Hubei	湖北省	Уҳан	Wuhan	60 280 000
Ҳунан	Hunan	湖南省	Чанша	Changsha	64,400,000
Ҷиангсу	Jiangsu	江苏 省	Нанҷин	Nanjing	74 380 000
Ҷиангсӣ	Jiangxi	江西省	Нанчан	Nanchang	41,400,000
Ҷилин	Jilin	吉林省	Чангчун	Changchun	27 280 000
Қингҳай	Qinghai	青海省	Синин	Xining	5 180 000
Чжеҷиан	Zhejiang	浙江省	Ҳанчжоу	Hangzhou	46,770,000
Шанси	Shanxi	山西省	Тайуан	Taiyuan	36,050,000
Шандун	Shandong	山东 省	Ҷинан	Jinan	90 790 000
Шаанси	Shaanxi	陕西 省	Сиан	Xi’an	32,970,000
Йуннан	Yunnan	云南省	Кунмин	Kunming	42,880,000
Вилоят зери назорати Ҷумҳурии Чин (мақоми сиёсӣ номуайан)
Тайван	Táiwān	台灣	Тайбэй	Táiběi	臺北
Минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ
Гуансӣ	Guangxi Zhuang	广西壮族自治区	Наннин	Nanning	48,890,000
Муғулистони дохилӣ	Inner Mongolia	内蒙古自治区	Хоҳхот	Hohhot	23,840,000
Нинсиа	Ningxia	宁夏回族自治区	Йинчуан	Yinchuan	5,880,000
Синзян - Уйғур	Xinjiang	新疆维吾尔自治区	Урумчи	Urumqi	19,630,000
Тибет	Tibet	西藏自治区	Лҳаса	Lhasa	2 740 000
Шаҳрҳои тобеи марказ
Пекин	Beijing	北京市	Чунқин	Chongqing	15 810 000
Шанхай	Shanghai	重庆 市	Тианҷин	Tianjin	31,442,300
Минтақаҳои махсуси маъмурӣ
Ҳонгконг (Хиангган)	Hong Kong (Xianggang)	香港特别行政区	6,864 346 [4]
Макао (Аомин)	Macau (Àomén)	特别 行政区	541,200 [5]
Вилояте, ки зери назорати Ҷумҳурии Чин аст
Тайван	Taiwan	台湾 省	23,069,345 [6]

Бори аввал дар Чин, вилоят ҳамчун воҳиди маъмурӣ-ҳудудӣ, дар замони ҳукуматдории Имперотурии Юан таъсис дода шуда буд. Дар он замон (асри XIII-XIV) дар Имперотурии Юан тақрибан 10 вилоят мавҷуд буд. Ҳокимияти имперотуриро дар ҳар як вилоят ҳокимон (ҳоким — сунфу) ва ҳокимони низомӣ (инс, тиду) намояндагӣ мекарданд.^[7]

Шаҳрҳои бузургтарин

Ҷуғрофия ва иқлим

Сохтори маъмурӣ ва сиёсӣ

Аҳолӣ

Ҳайати миллӣ

Фарҳанг

Дин

Маориф

Алоқа

Нақлиёт

Тандурустӣ

Варзиш

Иқтисодиёт

• Иқтисодиёти Ҷумҳурии Мардумии Чин

Ҷозибаҳои гардишгарӣ

Пайвандҳо

• Китайский информационный Интернет-центр

Викианбор маводҳои вобаста ба мавзӯи

Ҷумҳурии Мардумии Чин дорад

Эзоҳ

1. См. также статью Два Китая
2. The World Factbook. www.cia.gov. 10 ноябри 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 октябри 2016.
3. Аз Википедияи русӣ. Таърихи Чин
4. Гонконг
5. Estimates of population
6. Official National Statistics Taiwan estimate
7. Аз Википедияи русӣ. Вилоятҳои Чин

Созмони ҳамкории Шанхай
Қазоқистон  | Қирғизистон  | ҶХЧ  | Русия  | Тоҷикистон  | Ӯзбекистон
Кишварҳо-мушоҳидачиён: Ҳиндустон | Эрон | Муғулистон | Покистон