Расадхонаи Улуғбек

Расадхонаи Улуғбек ё Обсерваторияи Улуғбек — яке аз обсерваторияҳои асосии асрҳои миёна ба ҳисоб меравад, ки аз тарафи Улуғбек дар теппаи Куҳак, наздикии шаҳри Самарқанд солҳои 1424—1428 сохта шудааст. Боқимондаҳои обсерватория аз тарафи археолог В. Л. Вяткин соли 1908 ёфт гардидааст. Боқимондаҳои обсерватория аз рӯи хуҷҷатҳои асри XVII ёфт карда шуданд. Соли 1948 экспедицияи Институти таърих ва археологияи Академияи илмҳои Ӯзбекистон, ки таҳти роҳбарии археолог В. А. Шишкин (1893—1966) омода карда шуда буд, пойдеворҳои обсерваторияро ёфт карданд.

Самарқанд. Намуди қисмҳои боқимондаи секстанти обсерваторияи Улуғбек

Расадхонаи Улуғбек
ӯзбекӣ: Ulug‘bek rasadxonasi
Таърихи таъсис	1420[1]
Номида ба шарафи	Улуғбек[1]
Бунёнгузор	Улуғбек[1]
Кишвар	Ӯзбекистон[2]
Воҳиди марзию маъмурӣ	Самарқанд[1][2]
Навъи асари бостонӣ	бахше аз Мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО[d] ва object of tangible cultural heritage of Uzbekistan[d]
Масоҳат	19,5 га 274 га
Одрес	Islom Karimov koʻchasi, 1-uy
Парвандаҳо дар Викианбор

Самарқанд. Cоли1929. Намуди зоҳирии боқимондаҳои обсерваторияи Улуғбек

Мувофиқи азнавсози муайян гашт, ки обсерватория ба монанди силиндри сеошёна буда, баландиаш 30,4 м ва диаметраш 46,40 м буд ва дар даруни он аз шимол ба ҷануб — секстант (ва ё квадрант [2]) ном асбобе чой кунонда шуда буд, ки радиуси он 40,21 м буд. Бо ин асбоб баландии ҷисмҳои осмониро чен мекарданд. Асбоби секстант дар вакти кофту коб ёфта шуда, дар зери хок хеле хуб то замони мо омада расидааст.

Нимкурраи ин асбоб аз ду тараф бо ду барер махдуд карда шудааст, ки он бо санги мармар рупуш карда шудааст. Дар хар як градуси давра дар руи мармар хатхо ва ракамхо ишора карда шудаанд. Байни хар як градус 70 см мебошад. Дар байни барерхо зинапояҳои хиштин мавчуданд. Ҷизмҳои осмониро аз рӯи боми обсерватория дар давраи горизонтали месанҷиданд. Дар обсерватория дигар асбобҳо низ вучуд доштанд, лекин онҳо боқӣ намондаанд.

Эзоҳ

1. Berry A. A Short History of Astronomy (ингл.брит) — London: John Murray, 1898.
2. archINFORM (нем.) — 1994.

Адабиёт

• Обсерватория Улугбека. (2010, май 12). Википедия, свободная энциклопедия. Дастрасӣ 18:59, июня 1, 2010 from http://ru.wikipedia.org/?oldid=24500793.