Муносибатҳои Тоҷикистон бо Русия

Муносибатҳои Тоҷикистон бо Русия — муносибатҳои дуҷонибаи байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия. Робитаҳои дипломатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия дар марҳилаи навин аз 8 апрели соли 1992 роҳандозӣ шудааст, ки он нахустин солҳои соҳибистиқлолии ду давлати ба ҳам дӯсту бародар мебошад.^[1] Ҳар ду кишвар узви ИДМ (СНГ), Созмони Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ, Созмони ҳамкории Шанхай мебошанд.

Владимир Путин ва Эмомалӣ Раҳмон

Владимир Путин ба Эмомалӣ Раҳмон ордени Александр Невскиро месупорад, 27 феврали 2017

Муносибатҳои байни Русия ва Тоҷикистон рушд дар самти шарикии стратегӣ ва манфиати мутақобила. Ин муносибати характеризуются сатҳи баланди боварии мутақобила, доимӣ стремлением ба гармоничному рушд ва иқтидори бузург барои ҳамкориҳои судманд, ки дар қонуни мазкур ва ҳам дар оянда.^[2]

Тоҷикистону русия муносибатҳои ҳамчунин дар пояндаву заминаи. Барои 30 сол аст, ҳамкории кишвар имзо зиеда аз 270 ҳуҷҷатҳои як ҳама муҳим соҳаҳо: сиесӣ, ҳарбӣ, ҳарбӣ-техникӣ, иқтисодӣ, туристическую, илмӣ-технологическую, фарҳангӣ-гуманитарную.^[3]

Дмитрий Медведев ва Эмомалӣ Раҳмон дар Тоҷикистон моҳи сентябри соли 2011.

Таърихи робитаҳои дуҷониба

• 24 майи соли 1993 Аҳдномаи дӯстию ҳамкорӣ ва ҳамёрии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия, Аҳдномаи ҳамкории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россиядар соҳаи ҳарбӣ ва ду созишнома дар бораи мақоми ҳуқуқии қисмҳои низомии Қувваҳои Мусаллаҳ ва қисмҳои марзбонии Федератсияи Россия дар қаламрави Тоҷикистон ба имзо расид.
• 16 октябри соли 2004 зимни сафари расмии Президенти Федератсияи Россия ба Тоҷикистон заминаҳои боэътимод гузошта шуда, 16 октябр дар ҳузури сарони ду давлат — Эмомалӣ Раҳмон ва Владимир Путин Созишномаҳо дар бораи иштироки Россия дар сохтмони неругоҳҳои барқи обӣ, танзими муҳоҷирати корӣ ва ҳифзи ҳуқуқи шаҳрвандон дар кишварҳои ҳамдигар ва чанд санади байниҳукуматии ҷанбаҳои ҳарбидошта ба имзо расид ва дар низоми муносибатҳои иқтисодии Тоҷикистону Россия марҳилаи нав оғоз гардид.
• Бунёд ва мавриди баҳрабардорӣ қарор додани Неругоҳи барқи обии Сангтӯда-1 дар таърихи 31 июли соли 2009 бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва он замон Президенти Федератсияи Россия Дмитрий Медведев пурарзиштарин самараи санадҳои моҳи октябри соли 2004 имзошуда ва ҳамон вақт бузургтарин лоиҳаи сармоягузории Россия дар кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ба шумор мерафт.^[4]
• Сафари расмии Президенти Федератсияи Россия Дмитрий Медведев ба Тоҷикистон 29 августи соли 2008 ва сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Федератсияи Россия , рӯзҳои 21 – 23 октябри соли 2009, барои ба даст овардани мувофиқаҳои нав доир ба иштироки ҷониби Россия дар бунёди як силсила марказҳои фарҳангӣ дар пойтахтҳои ҳамдигар, дар шаҳри Душанбе ба фаъолият шурӯъ намудани филиалҳои Донишгоҳи давлатии Москва ба номи Михаил Ломоносов, Донишкадаи пӯлод ва хӯлаи Моква ва Донишкадаи энергетикии Москва (Донишгоҳи техникӣ) замина гузоштанд.^[4]
• Як намунаи олии ҳамкориҳои фарҳангии Тоҷикистон ва Россия ин баргузории рӯзҳо ва чорабиниҳои дигари фарҳангӣ дар кишварҳои ҳамдигар мебошад. Рӯзҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Федератсияи Россия се маротиба – солҳои 2005-2011-2015 ва Рӯзҳои фарҳанги Федератсияи Россия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ се маротиба солҳои 2004-2010-2014 баргузор гардиданд.
• Моҳи октябри соли 2012 дар ҳошияи сафари расмии Президенти Федератсияи Россия Владимир Путин ба Тоҷикистон 6 санади наву муҳими ҳамкорӣ ба имзо расид, ки онҳо Созишнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия дар бораи мақом ва шартҳои будубоши пойгоҳи ҳарбии Федератсияи Россия дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ёддошти тафоҳум миёни Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати мудофиаи Федератсияи Россия оид ба масъалаҳои ҳамкорӣ дар соҳаи ҳарбӣ, Ёддошти тафоҳум миёни Вазорати энергетика ва саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати энергетикаи Федератсияи Россияоид ба ҳамкорӣ дар соҳаи таҳвили маҳсулоти нафтӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ёддошти тафоҳум оид ба иқдомҳо миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия дар бораи рушди ҳамкорӣ дар соҳаи муҳоҷират мебошанд.
• Дар давоми солҳои 1992-2017 дар заминаҳои қарордодию ҳуқуқии муносибатҳои байнидавлатӣ, байниҳукуматӣ ва байниидоравии Тоҷикистону Россияро зиёда аз 260 санад танзим менамоянд.^[4]
• 27 феврал баъди музокироти байнидавлатӣ Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Федератсияи Россия Владимир Путин оид ба натиҷаҳои сафари расмӣ қабул карда шуд. Сипас дар ҳузури сарони ду давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Владимир Путин 6 санади нави ҳамкорӣ ба имзо расид ^[5][6]
• Рӯзҳои 24 ва 26 октябри соли 2022 ба ифтихори 30-умин солгарди барқарории равобити дипломатӣ миёни Русия ва Тоҷикистон дар Федератсияи Русия “Рӯзи фарҳанг” баргузор шуд. Вазоратҳои маданияти мамлакатҳои дӯст ду концерт ташкил карданд: дар Москва ва Уфа. Солистону кол-лективҳои машҳури тоҷик номераҳои худро дар залҳои концертии шаҳрҳои Россия намоиш дода, инчунин санъати амалии устодони санъати халкии республикаро намоиш доданд.^[7]

Ҳамкории ҳарбӣ

Азбаски Тоҷикистон осебпазиртарин кишвар дар баробари гурӯҳҳои террористӣ боқӣ мемонад, Русия пойгоҳи низомии 201-уми Русияро дар ин ҷумҳурӣ мустақар карда, тавоноии ҷангии худро пайваста афзоиш медиҳад.

Федератсияи Русия низ ба артиши миллии Тоҷикистон сармоягузорӣ мекунад, то соли 2025 Русия бояд то 200 миллион доллар сармоягузорӣ кунад.

Дар солҳои охир Тоҷикистон аз шарики худ чархболҳои Ми-8 ва Ми-24, беш аз 300 мошини зиреҳпӯш (танкҳои Т-72Б1, мошинҳои ҷангии БМП-2, зиреҳпӯш БТР-80, БТР-70 ва БРДМ-2М), тупҳои артиллерияи Д-30, тачхизоти мудофиаи хавой ва алока.^[8]

Пойгоҳи низомии 201-уми Русия

17 октябри соли 2004 маросими ифтитоҳи расмии пойгоҳи низомии Русия дар Тоҷикистон баргузор шуд. Дар чорабинӣ президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонов ва президенти Федератсияи Русия Владимир Путин ширкат доштанд.

Президенти Русия дар бораи ҳадафҳои пойгоҳи низомии 201-уми Русия:«Он ба манфиатҳои куллии ду халқ ҷавобгӯ буда, ба таҳкими кори сулҳу субот дар Осиёи Марказӣ ва амнияти тамоми Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил хидмат мекунад. Якҷоя бо пойгоҳи ҳавоии Қирғизистон дар шаҳри Кант пойгоҳи низомии Тоҷикистон як пайванди боэътимоди низоми ягонаи амнияти дастаҷамъӣ дар минтақа хоҳад шуд. Ин системаест, ки барои безараргардонии ҳамалоти террористӣ ва экстремистӣ дар саросари ИДМ ва Русия шароит фароҳам меорад, инчунин дар мубориза бо қочоқи маводи мухаддир ва ҷиноятҳои муташаккил мусоидат хоҳад кард, гуфт Владимир Путин. - Ба пойгоҳи низомии Русия нерӯҳои вижаи хуб омодашуда шомиланд. Дивизияи 201, ки дар заминаи пойгоҳи низомии Русия қарор дошт, нақши муҳимтарин василаи низомию сиёсӣ барои таъмини суботу амният дар минтақаро бозид. Умедворам, ки вай минбаъд низ иттиҳоди низомиро бо қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳким хоҳад дод».^[9]

Ҳамкории иқтисодӣ

Вохӯрии Президенти Русия Владимир Путин бо Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, соли 2015

Вохӯрии вазири мудофиаи Тоҷикистон Шералӣ Мирзо бо вазири мудофиаи Русия Сергей Шойгу, соли 2017

Русия шарики асосии тиҷоративу иқтисодии Тоҷикистон аст. Соли 2006 дар Душанбе Намояндагии тиҷории Федератсияи Русия ифтитоҳ ёфт, ки ба рушди равобити дуҷонибаи тиҷоративу иқтисодӣ такони қавӣ бахшид.

Татбиқи пайгиронаи маҷмӯи тадбирҳои бисёрсатҳа имкон дод, ки тиҷорати дуҷониба мувофиқи хусусияти шарикии стратегӣ ба сатҳи сифатан нав бароварда шавад.

Ба равобити иқтисодии Русия ва Тоҷикистон такони ҷиддӣ бахшид, ки моҳи январи соли 2017 баргузории Комиссияи байниҳукуматии Русияву Тоҷикистон оид ба ҳамкориҳои иқтисодӣ таҳти сарварии муовини аввали сарвазири Русия И.И.Шувалов буд.^[10]

Ҳамкории фарҳангӣ

17 октябри соли 2022 дар толори калони Хонаи синамогарони шаҳри Маскав бахшида ба рӯзҳои фарҳанги Тоҷикистон дар Русия ва 93-юмин солгарди синамои тоҷик бо ташаббуси киностудияҳои давлатии Тоҷикистон «Суғдсинамо» ва «Тоҷикфилм», инчунин бо дастгирии Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Федератсияи Русия ва Иттифоқи синамогарони Русия, филми тоҷикӣ бадеии «Фортуна» ба намоиш гузошта шуд.^[11]

Нигаред

• Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Федератсияи Русия

Наворҳо аз расонаҳои хабарӣ

• Ташрифи Владимир Путин ба Тоҷикистон ва Қазоқистон.1tv.ru

Эзоҳ

1. Посольство России в Таджикистане, Посольство России в Республике Таджикистан, Посольство РФ в РТ | Об истории российско-таджикских отношений
2. Муносибатҳои дуҷониба(рус.). Сафорати Чумхурии Тоҷикистон дар Федератсияи Россия.
3. Муносибатҳои дуҷониба(рус.). Сафорати Чумхурии Тоҷикистон дар Федератсияи Россия.
4. Тоҷикистон-Россия: 25 соли ҳамкорӣ. 3 марти 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 28 феврали 2017.
5. Маросими имзои санадҳои нави ҳамкорӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Федератсияи Россия. 3 марти 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 июни 2017.
6. ru.wikinews.org Таджикистан и Россия подписали 6 новых документов о сотрудничестве
7. Бо рақсу мусиқии миллӣ: Рӯзҳои фарҳангии Тоҷикистон дар Маскав чӣ гуна гузашт(рус.). «Sputnik».
8. Мощное оружие и тактика: как РФ помогает Таджикистану в борьбе с терроризмом(рус.). Sputnik.
9. Официальная церемония открытия 201-й российской военной базы(рус.). Посольство Российской Федерации в Республике Таджикистан.
10. [https://dushanbe.mid.ru/torgovo-ekonomiceskie-otnosenia Торгово-экономическое сотрудничество Торгово-экономическое сотрудничество](рус.). Посольство Российской Федерации в Республике Таджикистан.
11. Дар Москва филми тоҷикии «Фортуна» ба намоиш гузошта шуд(рус.). «Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Россия». 29 октябри 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 6 феврали 2023.