From Wikipedia, the free encyclopedia
Осиёи Марказӣ (таърихӣ Осиёи Миёна, Туркистон, Фарорӯд) сарзамини гуногунрангест, ки дорои қавмҳо, забонҳо, мазҳабҳо ва қабилаҳои зиёд мебошад. Миллатҳое, ки Осиёи Марказиро ташкил медиҳанд, панҷ кишвари собиқи шӯравиянд: Қазоқистон, Қирғизистон, Туркманистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон, ки шумораи умумии онҳо тақрибан 72 миллион нафарро ташкил медиҳад. Афғонистон на ҳамеша як қисми минтақа ҳисобида мешавад, аммо вақте ки ин минтақа аст, дар Осиёи Марказӣ шумораи умумии аҳолӣ тақрибан 122 миллион нафар аст (2016). Аксари осиёгиҳои марказӣ ба динҳое мансубанд, ки дар тӯли 1500 соли охир ба ин минтақа ворид шудаанд, аз қабили исломи суннӣ, исломи шиа, исмоилия, тенгриизм ва масеҳияти суриягӣ. [1] Аммо дини буддоӣ ба Осиёи Миёна 2200 сол пеш ва зардуштия бошад, зиёда аз 2500 сол пеш ворид шуда буданд. [2]
Эзоҳ: Халқҳо ва фоизҳои он тибқи маълумоти расмии омории кишварҳо мебошанд.
Кишвар | Аҳолӣ
(нафар, 2021) |
Масоҳат
(км²) |
Зичии аҳолӣ
(нафар/км²) |
Халқҳо |
---|---|---|---|---|
Тоҷикистон | 9 537 645 | 143 100 | 48,6 | тоҷикон — 88,9% (аз ҷ. халқҳои Помир — 4,5%), ӯзбекҳо — 9,1%, қирғизҳо — 0,7%, русҳо, украинҳо ва белорусҳо — 0,4%, туркманҳо — 0,2%, қримтоториҳо — 0,1%, дигарон — 0,7%. |
Ӯзбекистон | 35 300 000 | 448 978 | 74,1 | ӯзбекҳо — 84,4%, тоҷикон — 4,9%, қазоқҳо — 2,4%, қарақалпоқҳо — 2,2%, русҳо — 2,1%, қирғизҳо — 0,8%, туркманҳо — 0,6%, қримтоториҳо — 0,5%, куриёиҳо — 0,5%, украинҳо ва белорусҳо — 0,2%, арманҳо — 0,2%, озарбойҷониҳо — 0,1%, дигарон — 1,1% |
Қирғизистон | 6 585 600 | 199 951 | 27,4 | қирғизҳо — 73,3%, ӯзбекҳо — 14,7%, русҳо — 6,9%, дунганҳо — 1,1%, уйғурҳо — 0,9%, тоҷикон — 0,9%, туркҳо — 0,7%, дигарон — 2,7% |
Туркманистон | 6 031 187 | 491 210 | 10,5 | туркманҳо — 81,8%, ӯзбекҳо — 9,4%, русҳо — 2,2%, қазоқҳо — 1,6%, арманҳо — 1,1%, тоторҳо — 0,9%, озарбойҷониҳо — 0,7%, балучҳо — 0,5%, курдҳо — 0,4%, курдҳо — 0,2, дигарон — 1,2% |
Қазоқистон | 19 082 467 | 2 724 900 | 7 | қазоқҳо — 68,5%, русҳо — 8,9%, ӯзбекҳо — 3,3%, уйғурҳо — 1,5%, украинҳо — 1,4%, тоторҳо — 1,1%, олмониҳо — 1%, дигарон — 4,5% |
Дар зер маълумоти демографӣ дар бораи гурӯҳҳои этникӣ дар Осиёи Марказӣ оварда шудааст[1]:
Гурӯҳҳои этникӣ | Маркази аҳолии ОМ | Шумораи умумӣ дар саросари
Осиёи Марказӣ |
---|---|---|
Ӯзбекҳо | Ӯзбекистон, Афғонистон, Тоҷикистон, Қирғизистон, Туркманистон, Қазоқистон | 29,000,000 |
Тоҷикон | Тоҷикистон, Ӯзбекистон ва Афғонистон. (Ҳамч. халқҳои Помир) | 25,000,000 |
Қазоқҳо | Қазоқистон, Ӯзбекистон | 16,500,000 |
Қирғизҳо | Қирғизистон | 4,100,000 |
Русҳо | Қазоқистон, Ӯзбекистон, Қирғизистон | 4,000,000 [3][4][5][6] |
Кореягиҳо | Қазоқистон, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Туркманистон, Тоҷикистон | 500,000 [7] |
Укроинҳо | Қазоқистони Ғарбӣ | 250,000 |
Туркманҳо | Туркманистон, Афғонистон ва Эрон | 6,500,000 |
Волга-Олмонҳо | Қазоқистон | 200,000 |
Ӯйғурҳо | Чини Шимолуғарбӣ, Қазоқистони Шимолӣ, Ӯзбекистон, Қирғизистон | 13,000,000 |
Дунганҳо ва ҳуэй | Чини Шимолу ғарбӣ, Қирғизистон | 10,500,000 |
Яҳудиёни бухорӣ | Ӯзбекистон | 1,000 |
Тоторҳо | Ӯзбекистон | 700,000 |
Қарақалпақҳо | Ӯзбекистони Шимолуғарбӣ | 500,000 |
Бошқирдҳо | Қазоқистон | 30,000 |
Туркҳои Месхетӣ | Қазоқистон | 200,000 |
Арманшо | Туркманистон, Ӯзбекистон | 100,000 |
Олтойҳо | Қазоқистони шимолӣ | 10,000 |
Паштунҳо | Афғонистон, Покистони Шимолу ғарбӣ ва Разави Хуросони Эрон[8] | 12,500,000 |
Ҳазораҳо | Афғонистони марказӣ | 3,500,000 |
Аймакҳо | Афғонистони Марказӣ ва Шарқу ғарбӣ | 1,500,000 |
Нуристониҳо | Афғонистони Шарқӣ ва Ғарбӣ | 200,000+ |
Белорусҳо | Қазоқистон | 100,000-200,000 |
Романҳо | Қазоқистон | 20,000 |
Юнониҳо | Қазоқистон | 30,000 |
Мордвинҳо | Қазоқистон | 20,000 |
Молдовҳо | Қазоқистон | 25,000 |
Чеченҳо | Қазоқистон | 40,000 |
Полякҳо | Қазоқистони Шимолӣ | 50,000-100,000 |
Озарбойҷонҳо | Қазоқистон ва Туркманистон | 100,000 |
Чувашҳо | Қазоқистони Шимолӣ | 35,000 |
Аҷдодони аҳолии муосири Осиёи Марказӣ ба таври назаррас аз тавсеаи Ҳинду Эрону Туркистон бармеояд. Аксари аҳолии муосир метавонанд бо насли ҳинду-эронӣ ва ё туркӣ мувофиқат кунанд, бо гузаштагон бо ҳудуди қавмӣ мувофиқат кунанд. [9]
Тадқиқоти археогенетикӣ оид ба боқимондаҳои дафнҳои фарҳанги асри оҳмедиҳадирик нишон медиҳад, ки пас аз ба охир расидани тавсеаи ҳиндуэронӣ (скифӣ), аз ибтидои асри VII пеш аз милод, тадриҷан ба шарқ ба ғарб воридшавии омехтаи Авруосиёи Шарқӣ ба даштҳои Ғарб буд. [10]
Аҳолии деҳқонон ва чӯпонони бодиянишин дар Осиёи Миёна аз давраи калколит (ҳазораи 4 то мелод) ҳамзист буданд. Ин ду гурӯҳ аз ҷиҳати насли худ ба куллӣ фарқ мекунанд, зеро чарогоҳҳо дар сохторҳои экзогамии кланҳои патриилиналӣ муттаҳид шудаанд, дар ҳоле ки деҳқонон дар оилаҳои калоне, ки бо эндогамия машғуланд, ташкил карда шудаанд. Дар натиҷа, чарогоҳҳо гуногунии насли патриилиналиро (Y-хромосома) нисбат ба деҳқонон ба таври назаррас коҳиш доданд. [11]
Дин [1] | Аҳолии тахминӣ | Маркази аҳолӣ |
---|---|---|
Исломи суннӣ | 103,000,000 [12] [13] [14] [15] [16] [17] | Ҷануб ва Шарқи минтақа: Тоҷикистон, Туркманистон, Қирғизистон, Узбакистон, Афғонистон, Шинҷон ва Қазоқистони Ҷанубӣ (бештар дар Афғонистон ва Узбакистон ) |
Дини буддоӣ | 9.084.000 [18] [19] [20] [21] | 500 000 дар Русия, 8,44 миллион дар Шинҷон, 140 000 нафар дар Қазоқистон ва Афғонистон; ( Муғулҳо, Кореяҳо, Даур, Монгур, Халқҳои Тунгус, Тибетҳо, Тувҳо, Югур ) |
Исломи шиа | 4.000.000 | Ҳазарҳо, Афгонистони Марказӣ |
Масеҳияти шарқӣ | 4.000.000 | Қазоқистони Шимолӣ |
Атеизм ва Дини | 2,500,000+ | Дар тамоми минтақа |
Масеҳияти Ғарбӣ | 510,000 | Қазоқистон |
Яҳудият | 27,500 | Узбакистон |
Зардуштия | 10,000 | Таърихан Афғонистон |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.