విశాఖపట్నం చరిత్ర

విశాఖపట్నం ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని మెట్రో సిటీ, రాష్ట్రంలోని అతిపెద్ద నగరం. విశాఖపట్నం చరిత్ర 2500 సంవత్సరాల క్రితం నాటిది, విశాఖ పేరుతో ఉన్న ఊరి గురించి మొట్టమొదటిసారి చారిత్రక ఆధారాలు కనుగొనబడ్డాయి తూర్పు గోదావరి జిల్లా ద్రాక్షారామంలోని భీమేశ్వరస్వామి గుడిలో. 1068 సంవత్సరంలో, విశాఖ నుండి వచ్చిన ఒక వ్యాపారి అక్కడ శాశ్వత దీపారాధనకు ఏర్పాట్లు చేయడానికి డబ్బు ఇచ్చాడు, ఆ సందర్భంగా ఏర్పాటు చేసిన ఈ శాసనం విశాఖ పేరుతో ఉన్న ఒక ఊరు 11వ శతాబ్దంలో కనీసం ఒక వ్యాపార కేంద్రంగా ఉందని సూచిస్తుంది.^[1] పురాతన కాలంలో, విశాఖపట్నం ప్రాంతాన్ని కళింగ రాజులు, వేంగి రాజులు పాలించారు. ఈ ప్రాంతంలో బౌద్ధ మతానికి సంబంధించిన అనేక ఆనవాళ్లు కనుగొనబడ్డాయి. అశోకుడు, కృష్ణదేవరాయలు ఈ ప్రాంతం ఉన్న రాజ్యాలను జయించారు.

శబ్దవ్యుత్పత్తి

ఆంధ్ర రాజవంశానికి చెందిన ఒక రాజు కాశీకి తీర్థయాత్రలో విశాఖపట్నంలో ఉన్న ప్రస్తుత హెడ్‌క్వార్టర్స్ టౌన్ స్థలంలో విడిది చేసాడు. ఆ ప్రదేశం నచ్చి తన వంశ దేవత విశాఖేశ్వరుడి పేరు మీద ఒక మందిరాన్ని నిర్మించాడు. ఆ మందిరం ఉన్న ప్రాంతానికి విశాఖేశ్వరపురం అని పేరు పెట్టారు. కాలక్రమేణా, ఆ పేరు విశాఖపట్నంగా మారింది, అయితే సముద్రం యొక్క అలలు, ప్రవాహాల ఆక్రమణల కారణంగా, ఈ మందిరం కొట్టుకుపోయింది. అయితే, ఆ మందిరం పేరు మాత్రం ఈ ప్రాంతానికి నిలిచిపోయింది.^[2] విశాఖ వర్మ అనే రాజు పాలించాడనీ, విశాఖ అనే బౌద్ధ రాణి పాలించిందనీ, ఇలా ఇంకా చాలా కథనాలు విశాఖ పేరిట ఉన్నాయి. అయితే చరిత్రకారుల దగ్గర కూడా స్పష్టమైన ఆధారాలు విశాఖ పేరు విషయంలో లేవు.

ప్రాచీన చరిత్ర

విశాఖపట్నం చరిత్ర చాలా పురాతనమైనది. క్రీస్తుపూర్వం 260లో కళింగ రాజ్యంలో భాగంగా ఉండేది. అశోకుడు కళింగ యుద్ధంలో గెలిచిన తర్వాత ఈ ప్రాంతం మౌర్య సామ్రాజ్యంలోకి వచ్చింది. అశోకుని పాలనలో ఈ ప్రాంతం బౌద్ధమతంతో ఆధిపత్యం చెలాయించింది. తొట్లకొండ, బావికొండ, బొజ్జన్నకొండ వంటి బౌద్ధ స్మారక కట్టడాలు నిర్మించబడ్డాయి. 2వ శతాబ్దం BCE నుండి 2వ శతాబ్దం CE మధ్య, బౌద్ధమతం ఈ ప్రాంతంలో కీలక పాత్ర పోషించింది. మౌర్య సామ్రాజ్యం తర్వాత ఈ ప్రాంతం శాతవాహనుల పాలనలోకి వచ్చింది

• క్రీస్తుపూర్వం 260: అశోకుడు కళింగ సామ్రాజ్యాన్ని జయించాడు. విశాఖపట్నం కూడా ఈ సామ్రాజ్యంలో భాగం.
• క్రీస్తుపూర్వం 208: చంద్ర శ్రీ శాతకర్ణి ఈ ప్రాంతానికి రాజు.
• క్రీస్తుశకం 220: పల్లవులు ఈ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు.

మధ్యయుగ చరిత్ర

• 1000 నుండి 1200: ఈ ప్రాంతం తంజావూరు చోళుల పాలనలో ఉంది.
• 1500: గంగల స్థానంలో గజపతులు ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించారు.
• 14వ శతాబ్దం: సింహాచలం ఆలయం నిర్మించబడింది.
• 1515: కృష్ణదేవరాయలు వైజాగ్‌తో కూడిన ప్రాంతాన్ని పాలించాడు.
• 1575: గోల్కొండ కుతుబ్ షాహీలు ఒరిస్సా గజపతిని ఓడించారు.

తూర్పు చాళుక్యులు

7వ శతాబ్దం CEలో తూర్పు చాళుక్యులు ఈ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. ఈ పాలనలో చాలా ముఖ్యమైన సింహాచలం ఆలయం నిర్మించబడింది. తూర్పు చాళుక్యులు, చోళుల మధ్య వైవాహిక సంబంధం కులోత్తుంగ I గౌరవార్థం కులోత్తుంగ చోళపట్నం అని పేరు పెట్టారు.

రెడ్డి రాజ్యం , గజపతి సామ్రాజ్యం

14వ శతాబ్దంలో విశాఖపట్నం రెడ్డి రాజ్యంలో భాగంగా ఉండేది. ఈ కాలంలో వారు మొత్తం కోస్తా ఆంధ్ర ప్రాంతాన్ని పాలించారు. తరువాత ఈ ప్రాంతం గజపతి రాజ్యంలో భాగంగా మారింది.

విజయనగర సామ్రాజ్యం

1515లో విజయనగర సామ్రాజ్య పాలకుడు కృష్ణదేవరాయలు ఉత్తర కోస్తా ఆంధ్రను జయించి, పద్మనాభం సమీపంలోని పొట్నూరు యుద్ధంలో గజపతి సామ్రాజ్యాన్ని ఓడించి విజయస్థూపాన్ని (విజయ స్తంభం) స్థాపించాడు. కృష్ణదేవరాయలు సింహాచలం ఆలయాన్ని సందర్శించినప్పుడు ఆలయానికి విలువైన ఆభరణాలను బహుమతిగా ఇచ్చారు.

ఆధునిక కాలం

17వ శతాబ్దంలో, విజయనగరం ఎస్టేట్, కొంతమంది స్థానిక జమీందారీలు విశాఖపట్నంలో పాలన ప్రారంభించారు. 1794లో విజయనగరం ఎస్టేట్ నాయకుడు విజయరామరాజు, ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ దళాల మధ్య పద్మనాభం యుద్ధం జరిగింది. ఈ యుద్ధంలో విజయరామరాజు ఓడిపోయి, ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ ఉత్తర కోస్తా ఆంధ్రను పాలించడం ప్రారంభించింది.ఆధునిక కాలంలో, విశాఖపట్నం 1803లో జిల్లా కేంద్రంగా మారింది. 1858లో ఇది మునిసిపాలిటీగా మారింది. 1979లో ఇది విశాఖ సిటీగా మారింది. 2005లో విశాఖ కార్పొరేషన్ గ్రేటర్ విశాఖ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్‌గా మారింది. 1933 డిసెంబరు 19న విశాఖపట్నం చరిత్రలో ఒక ప్రధాన మైలురాయి విశాఖపట్నం ఓడరేవు పని చేయడం ప్రారంభించింది.^[3]

మూలాలు

1. "విశాఖపట్నంకు ఆ పేరు ఎలా వచ్చింది? వైజాగ్‌గా ఎలా మారింది? చరిత్ర ఏం చెబుతోంది?". BBC News తెలుగు. Retrieved 2024-01-01.
2. "History | Visakhapatnam District, Government of Andhra Pradesh | India" (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2024-01-01.
3. https://www.gvmc.gov.in/static_content/History.jsp%5B%5D