మఠం

మఠం,అనగా సర్వం పరిత్యజించిన సన్యాసులు, యోగులు, మొదలగువారు తమ ఆధ్యాత్మిక కార్యక్రమాలకు నెలవుగా ఉండే ప్రదేశం. మఠంలో దేవుని ప్రతిష్ఠించి అక్కడ పూజా విదులను నిర్వర్తిస్తూ, ప్రజలకు జ్ఞానాన్ని హిందూధర్మ విశ్వాసాల సారాన్ని, వేద సారాన్ని, మంచి చెడ్డలను భోదిస్తూ సన్యాసులు అందులో జీవిస్తుంటారు. మఠాలలో పెద్దవి, చిన్నవి అనేక రకాలు ఉన్నాయి. జగద్గురు ఆది శంకరాచార్యుడు స్థాపించిన నాలుగు మఠాలు అశేష పేరు ప్రఖ్యాతులు పొందాయి.దీనిని మఠ్, లేదా ధర్మశాల అనికూడా వ్యవహరిస్తారు. ఇది సంస్కృత పదం. దీని అర్థం హిందూధర్మంలో ఆశ్రమాన్ని కూడా సూచిస్తుంది.^[1][2] అటువంటి ఆశ్రమానికి ప్రత్యామ్నాయ పదం అధీనం.^[3]

శబ్దవ్యుత్పత్తి శాస్త్రం

మాతా అనే పదాన్ని జైనమతంలో 'మఠం' కోసం కూడా ఉపయోగిస్తారు,, జైన దేవాలయాలకు సమీపంలో ఉన్న తొలి మఠాలు 5 వ శతాబ్దం సిఇ నుండి వచ్చినవి.^[4]

చరిత్ర

సన్యాసం స్వీకరించినవ్యక్తులు ఆధ్యాత్మిక అధ్యయనాల కోసం లేదా మోక్షం (ఆధ్యాత్మిక విముక్తి) కోసం వారి జీవితాన్నిసాగించే మూలాలు వేద సంప్రదాయంలో సా.శ.పూ. 1 వ సహస్రాబ్ది నుండే ఉన్నాయి.^[5][6] బలమైన అద్వైత వేదాంత విషయాలతో సన్యాస ఉపనిషత్తుల ఉనికి ఆధారంగా. మొట్టమొదటి హిందూ మఠాలు (మఠాలు) పరోక్షంగా ఉమ్మడి శకం ప్రారంభంలో ఉన్న శతాబ్దాల నుండి నిర్వహించబడ్డాయని తెలుస్తుంది.^[7] హిందూ ధర్మంలో మఠ సంప్రదాయం సా.శ. 1 వ సహస్రాబ్ది రెండవ భాగంలో బాగా స్థిరపడింది, పురావస్తు ఎపిగ్రాఫికల్ ఆధారాల ద్వారా ఇది రుజువు చేయబడింది.^[8] వేదాంత అధ్యయనాలకోసం ఇప్పటికీ అత్యంత ముఖ్యమై నడుస్తున్న మఠకేంద్రాలు ఆదిశంకారాచార్యుడుచే ప్రారంభించబడ్డాయి. ఆతరువాత మఠాలు కాలక్రమేణా పెరిగినవి. ఇతర ప్రధాన, ప్రతిభావవంతమైన మఠాలు వైష్ణవ మతం, శైవ మతం వంటి హిందూ తత్వశాస్త్రంలోని వివిధ పాఠశాలలకు చెందాయి.^[9][10] మఠం అతిధులకు ఆహారం పెట్టేకార్యక్రమాలకు, విద్యార్థులు, సన్యాసం తీసుకున్నవారు (సన్యాసులు, త్యజించేవారు, సన్యాసులు), గురువులు, ఆచార్యలచే నాయకత్వం వహిస్తారు. ఈ మఠాలు కొన్నిసార్లు హిందూ దేవాలయాలతో జతచేయబడ్డాయి. వాటి ప్రవర్తనా నియమావళి, దీక్ష, ఎన్నికల వేడుకలు ఉంటాయి.^[5][11] హిందూ సంప్రదాయంలోని మఠాలు మతపరమైన అధ్యయనాలకు మాత్రమే పరిమితం కాలేదు. మధ్యయుగాల ఔషధం, వ్యాకరణం, సంగీతం వంటి విభిన్న అధ్యయనాలకు కేంద్రాలుగా ఉన్నట్లు చారిత్రక ఆధారాలు సూచిస్తున్నాయి.^[12]

మాతా లేదా మఠ్ చారిత్రక పాత్రలు

కాంచీపురంలో 4 వ శతాబ్దంలో వేద-అగామిక్ మఠం ఉనికిని కంచి శాసనం సూచిస్తుంది. అప్పుడు దీనిని ఘటికా అని పిలిచేవారు.హిందూ ధర్మం మాతా సాంప్రదాయం రాజ ప్రోత్సాహాన్ని ఆకర్షించింది. సహాయక అధ్యయనాలకు దానధర్మాలను ఆకర్షించింది. ఆరకంగా ధార్మిక కేంద్రాలు స్థాపించబడ్డాయి. హార్ట్‌ముట్ షార్ఫ్, "విశ్వవిద్యాలయ స్కాలర్‌షిప్ రికార్డులో మొట్టమొదటి కేసు" కావచ్చు. ఆంధ్రప్రదేశ్, కర్ణాటక, కేరళ, తమిళనాడులలో హిందూ ధర్మం మధ్యయుగ యుగం మఠాలు వేదాంత అధ్యయనాల కోసం ఏర్పడ్డాయి.అయితే సామాన్యశక పూర్వం 700 నుండి 1000 వరకు కొన్ని మఠాలు ప్రధానంగా శైవ మతం, వైష్ణవిజం, సైనిక, యుద్ధ కళలు, సంగీతం, పెయింటింగ్ బౌద్ధమతం, జైన మతానికి సంబంధించిన విషయాలతో సహా ఇతర జ్ఞాన రంగాలుగా అభివృద్ధిచెందాయి.^[13][14] 7 వ శతాబ్దం నుండి తూర్పు, ఉత్తర భారతదేశంలోని మాతాస్ ఆధారాలు ఉన్నాయి. కాశ్మీరు, ఉత్తర ప్రదేశ్ వంటి హిందూ పవిత్ర నగరమైన కాశీ, మధ్యప్రదేశ్, బీహార్, ఒడిశాలో ఇలాంటివి ఉన్నాయి.అయితే పురాతన ఆలయ శాసనాలు, కానీ ఈ ప్రాంతాలను సందర్శించిన యాత్రికుల రికార్డులు (చైనీస్) నుండి సూచించబడ్డాయి.^[15] గురుకుల్ సంప్రదాయం ద్వారా ప్రాచీన భారతదేశంలో వచన ప్రసారం విద్య, మౌఖిక సంస్కృతిలో బ్రాహ్మణులు పాలుపంచుకున్నారు.^[16]

భారతదేశ ప్రసిద్ధ మఠాలు

ఆది శంకరాచార్యుడు స్థాపించిన మఠాలు

• పూరీ మఠం
• ద్వారక మఠం
• శృంగేరి
• బదరీనాథ్ మఠం

మరికొన్ని మఠాలు

• రామకృష్ణ మఠం, హైదరాబాదు.
• శ్రీ శృంగేరి శంకరమఠం (నల్లకుంట, హైదరాబాదు)
• ఉత్తరాది మఠం (బెంగళూరు)
• పుట్టిగె మఠం (ఉడిపి)
• గోపాల కృష్ణ మఠం ఆదిలాబాద్

మూలాలు

1. Tamara I. Sears (2014). Worldly Gurus and Spiritual Kings: Architecture and Asceticism in Medieval India. Yale University Press. pp. 4–9. ISBN 978-0-300-19844-7.
2. Matha, Encyclopædia Britannica Online 2009
3. Also transliterated ādīnam, adinam, aadheenam, aadheenm, etc.
4. Paul Dundas (2003). The Jains. Routledge. pp. 123–124. ISBN 978-0415266055.
5. William M. Johnston (2013). Encyclopedia of Monasticism. Routledge. pp. 681–683. ISBN 978-1-136-78715-7.
6. Austin B. Creel; Vasudha Narayanan (1990). Monastic life in the Christian and Hindu traditions: a comparative study. Edwin Mellen Press. pp. 7–11. ISBN 978-0-88946-502-2.
7. Olivelle, Patrick (1992). The Samnyasa Upanisads. Oxford University Press. pp. 17–18. ISBN 978-0195070453.
8. Hartmut Scharfe (2002), From Temple schools to Universities, in Education in Ancient India: Handbook of Oriental Studies, Brill Academic, ISBN 978-9004125568, pages 172-173
9. V Rao (2002), Living Traditions in Contemporary Contexts: The Madhva Matha of Udupi, Orient Blackswan, ISBN 978-8125022978, pages 27-32
10. Sears, Tamara I. Housing Asceticism: Tracing the development of Mattamayura Saiva monastic architecture in Early Medieval Central India (c. 8th – 12th centuries AD). PhD. Dissertation 2004. p. 29
11. V Rao (2002), Living Traditions in Contemporary Contexts: The Madhva Matha of Udupi, Orient Blackswan, ISBN 978-8125022978, page 43-49
12. Hartmut Scharfe (2002), From Temple schools to Universities, in Education in Ancient India: Handbook of Oriental Studies, Brill Academic, ISBN 978-9004125568, pages 173-174
13. Hartmut Scharfe (2002), From Temple schools to Universities, in Education in Ancient India: Handbook of Oriental Studies, Brill Academic, ISBN 978-9004125568, pages 174-179
14. Tamara I. Sears (2014). Worldly Gurus and Spiritual Kings: Architecture and Asceticism in Medieval India. Yale University Press. pp. 15–19. ISBN 978-0-300-19844-7.
15. Hartmut Scharfe (2002), From Temple schools to Universities, in Education in Ancient India: Handbook of Oriental Studies, Brill Academic, ISBN 978-9004125568, pages 181-188
16. Kenneth G. Zysk (1998). Asceticism and Healing in Ancient India: Medicine in the Buddhist Monastery. Motilal Banarsidass. pp. 45–46. ISBN 978-81-208-1528-5.

వెలుపల లంకెలు