1947లో దేశ విభజనకు ముందు, భారతదేశంలో "స్థానిక సంస్థానాలు" అని పిలిచే సుమారు 584 సంస్థానాలు ఉన్నాయి.[1] బ్రిటిషు భారతదేశంలో భాగం కాదు, భారత ఉపఖండంలోని భాగాలు. ప్రత్యక్షంగా బ్రిటిషు వారి పరిపాలనలో లేనప్పటికీ, పరోక్షంగా సైన్య సహకార ఒప్పందాలకు లోబడి ఉండేవి.
1947లో దేశ విభజన తర్వాత పరిస్థితులు వేగంగా మారాయి. 1949 చివరి నాటికి, సంస్థానాలన్నీ కొత్తగా స్వతంత్రం పొందిన భారతదేశం , పాకిస్తాన్‌లలో ఏదో ఒకదానిలో చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాయి. అలా నిర్ణయించుకోని వాటిని రెండు దేశాలు బలవంతాన విలీనం చేసుకున్నాయి.
1941లో ఛాంబరు ఆఫ్ ప్రిన్సెస్ సమావేశం సూత్రప్రాయంగా, సంస్థానాలకు అంతర్గత స్వయంప్రతిపత్తి ఉంది. అయితే ఒప్పందం ద్వారా బ్రిటిష్ రాజ్యానికి వాటిపై ఆధిపత్యం ఉంది. సంస్థానాల విదేశీ వ్యవహారాలు బ్రిటిషు సామ్రాజ్యం అధీనంలో ఉంటాయి. మహారాజా, రాజా, నిజాం , రాజే, రాయ్, దేశ్‌ముఖ్ , నవాబ్, మీర్జా, బేగ్, ఛత్రపతి, ఖాన్, ఠాకూర్ సాహబ్, దర్బార్ సాహెబ్ లేదా ప్రత్యేకంగా జామ్ (జడేజా/సమ్మ) వంటి వివిధ బిరుదులతో సంస్థానాధీశులు వీటిని పాలిస్తున్నప్పటికీ, వాటిపై బ్రిటిష్ వారికి గణనీయమైన ప్రభావం ఉండేది.
1947లో బ్రిటిషు వారు నిష్క్రమించే సమయానికి, అతిపెద్ద సంస్థానాలలో నాలుగింటిలో మాత్రమే ప్రత్యేకించిన బ్రిటిష్ రెసిడెంటు ఉండేవాడు. రెసిడెంటు అనేది సంస్థానాల రాజధానులలో ఉన్న బ్రిటిషు సలహాదారుకు ఉన్న దౌత్యపరమైన బిరుదు. మిగిలిన సంస్థానాలలో చాలా వరకు, సెంట్రల్ ఇండియా ఏజెన్సీ , డెక్కన్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ , రాజ్‌పుతానా ఏజెన్సీ వంటి ఏజెన్సీలలో భాగంగా ఉండేవి.
1920 నుండి, సంస్థానాలకు ఛాంబరు ఆఫ్ ప్రిన్సెస్‌లో ప్రాతినిధ్యం ఉండేది. ఇది న్యూఢిల్లీలో సమావేశాలను నిర్వహించేది.
అత్యంత ముఖ్యమైన సంస్థానాలను సెల్యూట్ స్టేట్‌లు అనేవారు. ఆయా సంస్థానాల స్థాయిని బట్టి అక్కడి పాలకులకు ఒక నిర్ణీత సంఖ్యలో గన్‌ల సెల్యూట్‌కు అర్హత ఉండేది.
భారత స్వాతంత్ర్య చట్టం 1947 ద్వారా, బ్రిటిషు వారు సంస్థానాలపై తమ ఆధిపత్యాన్ని వదులుకున్నారు. భారతదేశం, పాకిస్తాన్‌లలో ఏదో ఒకదానిలో చేరాలా లేదా వాటి వెలుపల ఉండాలా అనేదానిని ఎంచుకునే స్వేచ్ఛను సంస్థానాధీశులకే విడిచిపెట్టారు. కొద్దికాలం పాటు, ఈ రెండింటి నుండి విడిగా ఉంటూ సంస్థానాల సమాఖ్యను ఏర్పరచే అవకాశాలను కొంతమంది పాలకులు అన్వేషించారు, కానీ అది ఫలించలేదు. 1947-1948 లో జూనాగఢ్ , 1948 అక్టోబరు 12 న బిలాస్పూర్, 1949 మే 1 న భోపాల్ వంటి చాలా సంస్థానాలు భారతదేశం లోనో, పాకిస్తాన్ లోనో చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాయి. ట్రావెన్‌కోర్ స్వతంత్ర దేశంగా ఉండాలని ఎంచుకుంది.
స్వతంత్రంగా ఉండాలని ఎంచుకున్న వాటిలో హైదరాబాద్ రాజ్యం అతిపెద్దది. 1948 సెప్టెంబరులో ఆపరేషన్ పోలోలో , భారతదేశం దాన్ని విలీనం చేసుకుంది.
హిందూ పాలకుడి పాలనలో ముస్లిం మెజారిటీ ఉన్న జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో, అక్కడి మహారాజా స్వతంత్రంగా ఉండాలని ఆశించాడు. అయితే పాకిస్తాన్ జమ్మూ, కాశ్మీర్‌పై దాడి చేయడంతో, 1947 అక్టోబరు 27 న అతను జమ్మూ కాశ్మీరును భారతదేశంలో విలీనం చేసాడు. అది 1947 నాటి భారత-పాకిస్తాన్ యుద్ధానికి దారితీసింది.
కాలత్ సంస్థానం, 1948 మార్చి 31 న పాకిస్తాన్‌లో విలీనమైంది. అక్కడి ఖాన్ సోదరుడు ఈ నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేసినప్పటికీ అది ఫలించలేదు.
మరింత సమాచారం మ్యాప్, రాజ్యం పేరు ...
మూసివేయి
బలూచిస్తాన్ ఏజెన్సీ లోని సంస్థానాలు.
డెక్కన్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ, కొల్హాపూర్ రెసిడెన్సీ ( మరాఠా ) యొక్క సంస్థానంస్.
నార్త్-వెస్ట్ ఫ్రాంటియర్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ లోని సంస్థానాలు (అన్నీ ప్రస్తుత పాకిస్తాన్‌లో ఉన్నాయి). ఏజెన్సీలలో దిర్ స్వాత్, చిత్రల్ ఏజెన్సీ, హజారా డిప్యూటీ కమీషనర్ అంబ్, ఫుల్రాకు రాజకీయ ఏజెంట్‌గా వ్యవహరించేవాడు.
హుంజా, నగర్ సంస్థానాలు, గిల్గిట్ ఏజెన్సీలోని అనేక భూస్వామ్య జాగీర్లు ( పునియాల్, షిగర్, మొదలైనవి) జమ్మూ & కాశ్మీర్ మహారాజుకు ఉపనదులు.
మరింత సమాచారం రాజ్యం పేరు, బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ ...
రాజ్యం పేరు
బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్
ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది
చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు
హుంజా గిల్గిట్ ఏజెన్సీ
గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ , పాకిస్తాన్మహ్మద్ జమాల్ ఖాన్
నగర్ గిల్గిట్ ఏజెన్సీ
షోకత్ అలీ ఖాన్
మూసివేయి
మరింత సమాచారం రాజ్యం పేరు, బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ ...
రాజ్యం పేరు
బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్
ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది
చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు
సంస్థానం
సింధ్ , పాకిస్తాన్జార్జ్ అలీ మురాద్ ఖాన్
మూసివేయి
పంజాబ్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ సంస్థానాలు ( పంజాబ్)
మరింత సమాచారం రాష్ట్ర పేరు, బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ ...
రాష్ట్ర పేరు
బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్
ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది
చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు
బహవల్పూర్ మూస:Country data Bahawalpur సంస్థానం
పంజాబ్ , పాకిస్తాన్నవాబ్ సాదిక్ మొహమ్మద్ ఖాన్ V
సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
బిలాస్పూర్ రాజు కీర్తి చంద్
సంస్థానం
పంజాబ్, భారతదేశం
కల్నల్ ఫరజంద్-ఇ-సాదత్-ఇ-నిషాన్-ఇ-హజ్రత్-ఇ, కైజర్-ఇ-హింద్ మహారాజా సర్ హరీందర్ సింగ్ బ్రార్ బాన్స్ సాహిబ్ బహదూర్, ఫరీద్కోట్ మహారాజు
జింద్ సంస్థానం
పంజాబ్, హర్యానా
మహారాజా సత్బీర్ సింగ్ ["ప్రిన్స్ సన్నీ"], జింద్ మహారాజు
కల్సియా సంస్థానం
హర్యానా
రాజా హిమ్మత్ షేర్ సింగ్ సాహిబ్ బహదూర్
కాంగ్రా సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
రాజా ఆదిత్య దేవ్ చంద్ కటోచ్ (1846లో లాహోర్ ఒప్పందం ద్వారా బ్రిటిష్ ఇండియాకు విలీనం చేయబడ్డాడు)
సంస్థానం
పంజాబ్, భారతదేశం
బ్రిగేడియర్ మహారాజా శ్రీ సుఖ్జిత్ సింగ్ సాహిబ్ బహదూర్, కపుర్తలా మహారాజు
కుమ్హర్సైన్
సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
రాణా సురేంద్ర సింగ్
లోహారు సంస్థానం సంస్థానం
హర్యానా
రెండవ నవాబ్ మీర్జా అల్లావుద్దీన్ అహ్మద్ ఖాన్ (పరవేజ్ మీర్జా) లోహారు నవాబు
మలేర్కోట్లా సంస్థానం
పంజాబ్, భారతదేశం
నవాబ్ ముహమ్మద్ ఇఫ్తికార్ అలీ ఖాన్ బహదూర్
సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
మేజర్ రాజా సర్ జోగిండర్ సేన్ బహదూర్
సంస్థానం
పంజాబ్, భారతదేశం
సర్ ప్రతాప్ సింగ్ సర్ హీరా సింగ్
సంస్థానం
పంజాబ్, భారతదేశం
మహారాజాధిరాజ్ సర్ యాదవింద్ర సింగ్ మహేంద్ర బహదూర్
రాజ్గఢ్ సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
మహారాణి సుశీల సిన్హా
సిర్మూర్ సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
లెఫ్టినెంట్ మహారాజా రాజేంద్ర ప్రకాష్ బహదూర్
సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
సుకేత్కు చెందిన రాజా హరి సేన్ బహదూర్
సిబా సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
రాజా డాక్టర్ అశోక్ కె. ఠాకూర్, సిబా & తాంత్పలన్ రాజు
థరోచ్
సంస్థానం
హిమాచల్ ప్రదేశ్
రాణా రాకేష్ సింగ్
సంస్థానం (జమీందారీ)
ఉత్తరాఖండ్
మహారాజా మానబేంద్ర షా సాహిబ్ బహదూర్
మూసివేయి
రాజపుతానా ఏజెన్సీ సంస్థానాలు.
మరింత సమాచారం రాష్ట్ర పేరు, బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ ...
రాష్ట్ర పేరు
బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్
ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది
చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు
సంస్థానం
రాజస్థాన్ రాజ్ రిషి శ్రీ సవాయి మహారాజా జితేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్జీ వీరేంద్ర శిరోమణి దేవ్ భారత్ ప్రభాకర్ బహదూర్ జితేంద్ర సింగ్, అల్వార్ మహారాజు.
సంస్థానం
రాయ్ రాయన్ మహిమేంద్ర మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్జీ సాహిబ్ శ్రీ జగ్మల్జీ సాహిబు బహదూర్, నరేష్ రాజ్య, బన్స్వారాకు చెందిన మహారావల్.
భరత్పూర్ సంస్థానం
శ్రీ మహారాజా శ్రీ బ్రజేంద్ర సవాయి విశ్వేంద్ర సింగ్ బహదూర్ జంగ్
సంస్థానం
శ్రీ రాజ్ రాజేశ్వర మహారాజాధిరాజ్ నరేంద్ర సవాయి మహారాజా శిరోమణి రవి రాజ్ సింగ్జీ బహదూర్, బికనీర్ మహారాజు, బికనీర్ రాజ గృహ అధిపతి.
సంస్థానం
కల్నల్ మహారావ్ రాజా శ్రీ బహదూర్ సింగ్జీ బహదూర్
సంస్థానం
మహారాజాధిరాజ
ధోల్పూర్కు చెందిన శ్రీ సవాయ్ మహారాజ్ రాణా శ్రీ హేమంత్ సింగ్, లోకేంద్ర బహదూర్, దిలెర్ జంగ్ జై దేవ్, మహారాజ్ రాణా
దుంగార్పూర్ సంస్థానం
రాయ్-ఇ-రాయన్, మహిమేంద్ర, మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్ శ్రీ మహిపాల్ సింగ్జీ II సాహిబ్ బహదూర్, దుంగార్పూర్ మహారావల్.
జైపూర్ సంస్థానం
హెచ్. హెచ్. సరమద్-ఇ-రాజహాయ్ హిందూస్తాన్ రాజ్ రాజేంద్ర శ్రీ మహారాజాధిరాజ్ సర్ సవాయ్ మహారాజా సవాయ్ మాన్ సింగ్ IIరెండవ సవాయి మాన్ సింగ్
సంస్థానం
మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్ సర్ జవాహిర్ సింగ్ బహదూర్
సంస్థానం
మహారాజాధిరాజ మహారాజ్ రాణా శ్రీ చంద్రజిత్ సింగ్ దేవ్ బహదూర్, ఝాలావర్ మహారాజ్ రాణా.
సంస్థానం
రాజ్ రాజేశ్వర సరమద్-ఇ-రాజా-ఇ-హిందుస్తాన్ మహారాజాధిరాజ మహారాజా శ్రీ గజ్ సింగ్జీ II సాహిబ్ బహదూర్, జోధ్పూర్ మహారాజు.
సంస్థానం
మహారాజా శ్రీ గణేష్ పాల్ దేవ్ బహదూర్ యాదకుల్ చంద్ర భాల్
సంస్థానం
ఉమ్డే రాజే బులంద్ మకాన్ మహారాజాధిరాజ మహారాజా సుమేర్ సింగ్జీ బహదూర్
సంస్థానం
మహారావ్ శ్రీ భీమ్ సింగ్ II బహదూర్
కుశాల్గఢ్ సంస్థానం
రావు హరేంద్ర సింగ్
సర్దార్గఢ్ (గతంలో ఉదయపూర్లోని లావాహైకానా)
సంస్థానం
మేవార్ సంస్థానం
మహారాణా సర్ భూపాల్ సింగ్
పటాన్, రాజస్థాన్
సంస్థానం
రావు బీర్ బిక్రమ్ సింగ్
సంస్థానం
రాజా అజిత్ ప్రతాప్ సింగ్
శేఖావతి
సంస్థానం
శ్రీ మహారావ్ షియోరాజ్ సింగ్
సంస్థానం
రాజాధిరాజ్ సుదర్శన్ సింగ్
సంస్థానం
మహారావ్ రఘుబీర్ సింగ్
సంస్థానం
నవాబ్ ముహమ్మద్ ఫరూక్ అలీ ఖాన్
మూసివేయి
బరోడా సంస్థానం లోని లక్ష్మీ విలాస్ ప్యాలెస్. మరాఠా మహారాజా సాయాజీరావ్ గైక్వాడ్ III నిర్మించాడు
బజన సంస్థానం
బాన్స్డా సంస్థానం
బంత్వా-మానవదార్
బరోడా సంస్థానం భావ్నగర్ సంస్థానం
కాంబే స్టేట్
చోటా ఉదయపూర్ సంస్థానం
కచ్ స్టేట్
చర్ఖా సంస్థానం
డాంగ్ డిస్ట్రిక్ట్, ఇండియా
ధృంగాధ్ర సంస్థానం
ధ్రోల్ స్టేట్
గొండాల్ సంస్థానం
ఇదార్ సంస్థానం
జామ్‌నగర్
జవహర్ సంస్థానం
జునాగఢ్ సంస్థానం
లాఠీ సంస్థానం
లింబ్డా
లింబ్డీ సంస్థానం
లునవాడ సంస్థానం
మోర్వి సంస్థానం
ములి సంస్థానం
నవానగర్ సంస్థానం
పాలన్‌పూర్ సంస్థానం
పోర్బందర్ సంస్థానం
పోషినా
రాధన్‌పూర్ సంస్థానం
రాజ్కోట్ సంస్థానం
రాజ్‌పరా సంస్థానం (హలార్)
రాజ్‌పిప్లా రాజ్యం
అంబ్లియారా సంస్థానం సబర్‌కాంత ఏజెన్సీ
సచిన్ సంస్థానం
సంజెలి
సంత్ సంస్థానం
సుర్గాన సంస్థానం
తారద్ సంస్థానం
వనోద్
మాన్సా సంస్థానం
విజయనగర్ సంస్థానం
వాధ్వన్ సంస్థానం
వాంకనేర్ సంస్థానం
కొత్త నాయని
మరింత సమాచారం రాష్ట్ర పేరు, బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ ...
మూసివేయి
కతియావార్ 1855 దాని నాలుగు ప్రాంట్ జిల్లాలు: హలార్, జలవాద్ , సోరత్ , గోహెల్వాడ్ . యునైటెడ్ సౌరాష్ట్ర (కతియావార్) సంస్థానం 1947-56
ఫైజ్ మహల్, ఖైర్పూర్ కూచ్ బెహార్‌లోని ప్యాలెస్ బహవల్పూర్ నూర్ మహల్ దస్త్రం:Girivilas 2.jpg సారంగర్‌ లోని గిరివిలాస్ ప్యాలెస్
అత్ఘర్ సంస్థానం
అత్మల్లిక్ సంస్థానం
బమ్రా సంస్థానం
బరంబా సంస్థానం
బౌద్ సంస్థానం
బోనై సంస్థానం
దస్పల్లా సంస్థానం
ధెంకనల్ సంస్థానం
గంగ్పూర్ సంస్థానం
హిందోల్ సంస్థానం
కలహండి సంస్థానం (కరోండ్)
కియోంఝర్ సంస్థానం
ఖండ్‌పారా సంస్థానం
ఖర్సవాన్ సంస్థానం
మయూర్‌భంజ్ సంస్థానం
నర్సింగ్‌పూర్ సంస్థానం
నయాగర్ సంస్థానం
నీలగిరి సంస్థానం
పాల్ లహారా సంస్థానం
పాట్నా సంస్థానం (బలంగీర్)
రైరాఖోల్ సంస్థానం
రాన్‌పూర్ సంస్థానం
సరైకేలా సంస్థానం
సోనేపూర్ సంస్థానం
తాల్చర్ సంస్థానం
టిగిరియా సంస్థానం
బస్తర్ సంస్థానం
చంగ్‌భాకర్ సంస్థానం
ఛూయిఖాడాన్ సంస్థానం
జాష్పూర్ సంస్థానం
కంకర్ సంస్థానం
కవర్ధ సంస్థానం
ఖైరాఘర్ సంస్థానం
కోరియా సంస్థానం
నందగావ్ సంస్థానం
రాయ్‌ఘర్ సంస్థానం
శక్తి సంస్థానం
సారన్‌ఘర్ సంస్థానం
సుర్గూజా సంస్థానం
ఉదయ్‌పూర్ సంస్థానం (ఛత్తీస్‌గఢ్) (ధరమ్‌జైగర్)
ఇదార్ సంస్థానం
డాంటా స్టేట్
విజయనగర్ సంస్థానం (పోల్)
మల్పూర్ సంస్థానం
మాన్సా సంస్థానం
మోహన్‌పూర్ సంస్థానం
ఇలోల్ సంస్థానం
కటోసన్ సంస్థానం
అంబలియారా సంస్థానం
పెతాపూర్ సంస్థానం
పునాద్ర సంస్థానం
రానాసన్ సంస్థానం
దభా సంస్థానం
దధాలియా సంస్థానం
రూపాల్ సంస్థానం
వర్సోడా సంస్థానం
వస్నా సంస్థానం
దేధ్రోట
బల్లభగఢ్ (1858)
బాన్పూర్, 1857లో స్వాధీనం చేసుకున్నారు
భద్దయ్యన్ రాజ్ (1858)
విజయరాఘవ్‌గఢ్
చిర్గావ్ (స్వాధీనం చేయబడిన హష్త్ భయ్యా జాగీర్లలో ఒకటి)
ఖడ్డీ
కుల్పహార్ (1858)
మక్రై రాష్ట్రం|మక్రై (1890–1893)
పూర్వా (స్వాధీనం చేసుకున్న చౌబే జాగీర్లలో ఒకటి)
షాగఢ్, 1857లో స్వాధీనం చేసుకున్నారు
తిరోహా
తులసిపూర్ సంస్థానం (1859)
ఉదయ్‌పూర్ సంస్థానం (ఛత్తీస్‌గఢ్) (1854–1860)
వల్లభిపుర సంస్థానం (1860)
మణిపూర్ సంస్థానం (1891), కొద్ది కాలానికి విలీనమైన చివరి సంస్థానం. 
_in_British_India_1940.png)
.svg){kind=small}
_in_British_India_1940.png)
_in_British_India_1940.png)
