ఫిన్లాండ్
From Wikipedia, the free encyclopedia
ఫిన్లాండ్[7] స్కాండినేవియన్ దేశము. మూడు స్కాండినేవియన్ దేశాలలో ఇది ఒకటి. దేశ రాజధాని నగరం హెల్సింకి. ఈ దేశ అధికార భాష ఫిన్నిష్. ఫిన్లాండ్ దేశ విస్తీర్ణము 338,145 చదరపు కిలోమీటర్లు. దీనిని అధికారికంగా "రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఫిన్లాండ్" అంటారు.[8]
రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఫిన్లాండ్
| |
---|---|
గీతం: Maamme (Finnish) Vårt land (Swedish) "Our Land" | |
Location of ఫిన్లాండ్ (dark green) – on the European continent (green & dark grey) | |
రాజధాని and largest city | హెల్సింకి 60°10′N 24°56′E |
అతిపెద్ద నగరం | రాజధాని |
అధికార భాషలు |
|
గుర్తించిన ప్రాంతీయ భాషలు | శామీ భాషలు |
మతం |
|
పిలుచువిధం |
|
ప్రభుత్వం | యూనిటరీ పార్లమెంటరీ రిపబ్లిక్[1] |
• అధ్యక్షుడు | Sauli Niinistö |
• ప్రధానమంత్రి | Juha Sipilä |
శాసనవ్యవస్థ | Parliament of Finland |
Formation | |
• రష్యాలో అంతర్గతంగా స్వీయపరిపాలన | 1809 మార్చి 29 |
• రష్యా నుంచి స్వాతంత్ర్యం | 1917 డిసెంబరు 6 |
• యూరోపియన్ యూనియన్ లో చేరిక | 1995 జనవరి 1 |
విస్తీర్ణం | |
• మొత్తం | 338,424 కి.మీ2 (130,666 చ. మై.) (64th) |
• నీరు (%) | 10 |
జనాభా | |
• August 2017 estimate | 5,509,717 [2] (114th) |
• 2016 official | 5,503,297[3] |
• జనసాంద్రత | 16/చ.కి. (41.4/చ.మై.) (201st) |
GDP (PPP) | 2017 estimate |
• Total | $239.662 billion[4] |
• Per capita | $43,545[4] |
GDP (nominal) | 2017 estimate |
• Total | $234.524 billion[4] |
• Per capita | $42,611[4] |
జినీ (2014) | 25.6[5] low · 6th |
హెచ్డిఐ (2015) | 0.895[6] very high · 23rd |
ద్రవ్యం | Euro (€) (EUR) |
కాల విభాగం | UTC+2 (EET) |
• Summer (DST) | UTC+3 (EEST) |
తేదీ తీరు | dd.mm.yyyy |
వాహనాలు నడుపు వైపు | right |
ఫోన్ కోడ్ | +358 |
Internet TLD | .fia |
|
ఉత్తర ఐరోపాలో సార్వభౌమాధికారం కలిగిన దేశాలలో ఇది ఒకటి. దేశం వాయవ్య సరిహద్దులో స్వీడన్, ఉత్తర సరిహద్దులో నార్వే, తూర్పు సరిహద్దులో రష్యా ఉన్నాయి. దక్షిణ సరిహద్దులో "గల్ఫ్ ఆఫ్ ఫిన్లాండ్" తీరంలో స్కాండినేవియాలో భాగంగా ఉన్న ఫెన్నొస్కాండియా మీద ఎస్టోనియా ఉంది.
ఫిన్లాండ్ జనాభా 5.5 మిలియన్లు (2016), అత్యధిక సంఖ్యలో ప్రజలు దక్షిణ ప్రాంతంలో కేంద్రీకృతమై ఉన్నారు.[9]
జనాభాలో 88.7% మంది ఫిన్నిష్ భాష (స్కాండినేవియన్ భాషలకు సంబంధం లేని యురల్ భాష) మాట్లాడేవారు ఉన్నారు. తరువాత సమూహం ఫిన్లాండ్-స్వీడిష్ శాతం (5.3%). ఐరోపాలో ఫిన్లాండ్ ఎనిమిదవ అతిపెద్ద దేశం. ఐరోపా సమాఖ్యలో అత్యంత తక్కువ జనాభా కలిగిన దేశం ఇది. ఈ దేశంలో 311 మునిసిపాలిటీలు ఉన్నాయి.[10] ఒక స్వతంత్ర ప్రాంతం అయిన ఏల్యాండ్ ద్వీపాలలో ఇది ఒక పార్లమెంటరీ రిపబ్లిక్. గ్రేటర్ హెల్సింకి మెట్రోపాలిటన్ ప్రాంతంలో 1.4 మిలియన్ల మంది నివసిస్తున్నారు. ఇది దేశం జి.డి.పి.లో మూడో వంతు ఉత్పత్తి చేస్తుంది.
క్రీ.పూ. 9000 లో చివరి మంచు యుగం ముగిసినప్పటి నుండి ఫిన్లాండ్లో మానవులు నివసిస్తున్నారు.[11] లభ్యమవుతున్న ఆనవాళ్ళ ప్రకారం మొదటి నివాసితులు వదిలి వెళ్ళిన కళాఖండాలను పోలిన పురాతన వస్తువులు ప్రస్తుత ఎస్టోనియా, రష్యా, నార్వే లలో లభిస్తున్నాయి.[12] మొట్టమొదటి వ్యక్తులు వేటాడే-సంగ్రాహకులు, రాతి ఉపకరణాలను ఉపయోగించారు.[13] క్రీ.పూ. 5200 లో సెర్చ్ సిరామిక్ సంస్కృతి ప్రవేశించినపుడు ఉపయోగించిన మొట్టమొదటి మృణ్మయ పాత్రలు లభించాయి.[14] క్రీ.పూ.3000 - 2500 మధ్య దక్షిణ తీర ఫిన్లాండ్ లో కార్డెడ్ వేర్ సంస్కృతి రాక వ్యవసాయ ప్రారంభం కావడానికి వీలు కల్పించింది.[15] కాంస్య యుగం, ఇనుపయుగం ఫెనోస్కాండియన్, బాల్టిక్ ప్రాంతాలలో ఇతర సంస్కృతులతో విస్తృతమైన సంబంధాలు కలిగి ఉన్నాయి. ఇనుప యుగం చివరిలో స్థిర వ్యవసాయక్షేత్రాలు ఏర్పడ్డాయి. ఆ సమయంలో ఫిన్లాండ్ కు మూడు ప్రధాన సాంస్కృతిక ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. ఫిన్లాండ్ ప్రాపర్, తవాస్టియా, కరేలియా. ఈ సమయంలో సమకాలీన ఆభరణాలు ఉపయోగించబడ్డాయి.[16]
13 వ శతాబ్దం చివరి నుండి ఫిన్లాండ్ క్రమంగా క్రూసేడ్స్ ద్వారా స్వీడన్ అంతర్భాగంగా మారింది. తీరప్రాంత ఫిన్లాండ్ స్వీడిష్ పార్ట్-కాలనైజేషన్, స్వీడిష్ భాష ప్రాబల్యం, దాని అధికారిక హోదాలో ప్రతిబింబిస్తుంది. 1809 లో ఫిన్లాండ్ స్వతంత్ర గ్రాండ్ డచీగా రష్యన్ సామ్రాజ్యంలో చేర్చబడింది. 1906 లో ఫిన్లాండ్ అన్ని వయోజన పౌరులకు ఓటు హక్కును కల్పించిన మొట్టమొదటి ఐరోపా రాజ్యంగా మారింది. మొట్టమొదటిదిగా ప్రపంచంలోని యువ పౌరులందరికి ఓటు హక్కు, పబ్లిక్ ఆఫీసు నిర్వహణ చేయడానికి హక్కును ఇచ్చింది.[17][18] 1917 రష్యన్ విప్లవం తరువాత ఫిన్లాండ్ స్వతంత్రంగా ప్రకటించింది. 1918 లో రాజ్యం పౌర యుద్ధం ద్వారా విభజించబడింది. బోల్షెవిక్-లీనింగ్ (రెడ్ గార్డ్ సమానంగా కొత్త సోవియట్ రష్యా) మద్దతుతో (జర్మన్ సామ్రాజ్యం మద్దతు) వైట్ గార్డ్తో పౌరపోరాటం కొనసాగింది. రాజ్యమును స్థాపించటానికి చిన్న ప్రయత్నం జరిగిన తరువాత దేశం రిపబ్లిక్గా మారింది. రెండో ప్రపంచ యుద్ధం సందర్భంగా సోవియట్ యూనియన్ ఫిన్లాండ్ను ఆక్రమించాలని పదే పదే ప్రయత్నించింది. పోరాటంలో ఫిన్లాండ్ కరేరియా, సల్లా, కుయుసమో, పెట్డుసామో, కొన్ని దీవులను కోల్పోయినప్పటికీ స్వాతంత్ర్యం కాపాడుకున్నది.
1955 లో ఫిన్లాండ్ ఐక్యరాజ్యసమితిలో చేరింది, అధికారిక తటస్థత విధానాన్ని స్థాపించింది. 1948 నాటి ఫిన్నో-సోవియట్ ఒప్పందం సోవియట్ యూనియన్ " కోల్డ్ వార్ " యుగంలో ఫిన్నిష్ దేశీయ రాజకీయాల్లో కొన్ని మార్పులు సంభవించాయి. ఫిన్లాండ్ 1969 లో ఒ.ఇ.సి.డి.లో చేరింది. 1994 లో నాటో భాగస్వామ్య శాంతి సంస్థ[19] 1995 లో యూరోపియన్ యూనియన్ 1997 లో యూరో-అట్లాంటిక్ పార్టనర్షిప్ కౌన్సిల్[19] 1999 లో చివరికి యూరోజోన్ దాని ఆరంభంలో చేరింది. ఫిన్లాండ్ లో పారిశ్రామీకరణ ఆలస్యమైనది. 1950 వ దశాబ్దం వరకు ఎక్కువగా వ్యవసాయ భూములను కలిగి ఉంది. రెండో ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత సోవియట్ యూనియన్ ఫిన్లాండ్ నుండి యుద్ధ నగదుకు మాత్రమే కాకుండా నౌకలు, యంత్రాల వంటి పదార్ధాలపై కూడా డిమాండ్ చేసింది. ఇది ఫిన్లాండును బలవంతంగా పారిశ్రామికీకరణకు మారేలా చేసింది. నోర్డిక్ మోడల్ ఆధారంగా సాధించిన ప్రగతితో దేశం వేగంగా వృద్ధి చెందింది. దీని ఫలితంగా విస్తారమైన సంపద, ప్రపంచంలోని అత్యధిక తలసరి ఆదాయం కలిగిన దేశాలలో ఇది ఒక దేశంగా మారింది.[20] అయితే ఫిన్నిష్ జి.డి.పి. పెరుగుదల 2012-2014లో (-0.698% నుండి -1.426%) ప్రతికూలంగా ఉంది. 2009 లో ముందస్తు -8% నడిచింది.[21] ఫిన్లాండ్ విద్య, ఆర్థిక పోటీ, పౌర స్వేచ్ఛలు, జీవన నాణ్యత, మానవ అభివృద్ధి వంటి పలు జాతీయ స్థాయి పనితీరులలో ఉత్తమ దేశంగా ఉంది.[22][23][24][25] 2015 లో ఫిన్లాండ్ వరల్డ్ హ్యూమన్ కాపిటల్,[26] ప్రెస్ ఫ్రీడం జాబితాలో మొదటి స్థానంలో 2011-2016లో ఫ్రాజిల్ స్టేట్స్ ఇండెక్స్ ఆధారంగా [27] ప్రపంచంలోని అత్యంత స్థిరమైన దేశంగా, గ్లోబల్ జెండర్ గ్యాప్ నివేదికలో రెండవ స్థానంలో ఉంది. [28] ఫిన్సులో ఎక్కువ భాగం మెజారిటీ ఎవాంజెలికల్ లూథరన్ చర్చ్ సభ్యులు ఉన్నారు.[29] మతస్వాతంత్ర్యం ఫిన్నిష్ రాజ్యాంగం ప్రకారం హామీ ఇవ్వబడుతుంది.