Historyjŏ świata
From Wikipedia, the free encyclopedia
Historyjŏ świata zwykowo je utożsamianŏ z historyjōm ludzkij zorty, rachowanõ ôd mōmyntu ukŏzaniŏ sie na świecie piyrszych Homo sapiens do dzisiyjszych czasōw. Historyjŏ ludzkij zorty znaczōnŏ je stopniowym rozrostym wynalazczości a ôdkrywczości, jak tyż trefiyniami majōncymi nŏrywnõ naturã - rewolucyjami - kere definiowały epoki we sztofowym i duchownym rozroście ludzkości.
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
We przeszłości ôbsztalowano zaczōntek historyje ludzkij zorty we ôdrōżniyniu ôd prehistoryje, we mōmyncie niyznŏleżnego wynŏdniyńciŏ we pŏru placach Ziymie pisma, kere dało zaczōntek swoistej infrastrukturze dozwolajōncyj uwiecznianie i przekazowanie dalszym gyneracyjōm spamiyńci ludzkij zorty, a bez to rozprzestrzynianie i wzrōst wiedzy[1]. Pismo stało sie zdatnym skirz agrarnej rewolucyje z epoki neolitu, (tm. neolitycznŏ rewolucyjŏ) kerŏ sprawiyła ôbranie cywilizowanych, ôsiedlonych we stałych siydzibach społeczyństw, co dozwolało ôbrobiynie systymu ôbywatelskigo potajlowaniŏ roboty.
Rozproszone społeczności, nojczyńścij zlokalizowane we bliżu zdatnyj dlŏ życiŏ wody (rzyk i jezior) z czasym przeistaczały sie we corŏz srogsze jednotki, co szło we pŏrze z ôbrobiyniym corŏz efektywniyjszych strzodkōw transportu. Spŏjanie społeczności, przerywane zatymczasowymi ôstudami i rywalizacyjōm pōmiyndzy prziległymi grupkami ôsadniczymi bez milenia dokludziyło do nastōniŏ jeszcze srogszych ôbywatelskich jednotek - państw – a nawet impyriōw. Padniyńcie ojropejskigo Rzimskigo Impyrium, kery dokōnoł sie pod kōniec ery antycznyj, ôznaczoł zaczōntki strzedniowieku.
We chycie XV stoleciŏ Johannes Gutenberg wynŏd druk bazujōncy na ruchōmych pismach, co dokludziyło do imyntnego przeôrganizowaniŏ knifōw kōmunikacyje miyndzy ludźmi. Druk ôdegroł wŏżnõ rolã we zawrzyniu strzedniowiecznyj historyje i przeniesiyniŏ historyje do nowożytnych czasōw, we czasie kerych prziszła miyndzy inkszymi epoka Renesansu, eli industryjalnŏ rewolucyjŏ.
Do XVIII stoleciŏ grōmadzenie wiedzy i technologiczne zdobycze, ôsobliwie we Ojropie, sprawiyło nastōnie zicher „krytycznyj masy”, kerŏ zainicjowała industryjalnõ rewolucyjõ. Bez ôstatnie 250 lŏt, ôd czasōw owyj rewolucyje, postymp wiedzy, technologije, handlu i - we niyunikniōny knif - wojynnego kōnsztu idzie wyrażać wykładniczo, przi sprawianiu, iże dzisiyjszy świat i ludzie żyjōncy na planecie ô skōńczōnyj wielości zasobōw stŏwajōm tak we ôbliczności szans, jak i zagrożyń.