Wiendmäälne

Ne Wiendmäälne (dt. Windmühle, wfr. wynmûne) is ne Määlne, ju ju Bewäägengsenergie fon ju Luft (Wiend) uumesät in Rotations-Energie fon do Juuken, ju der dan nutselk anwoand wäide kon, toun Biespiel foar dät Määlnjen fon Koarel, dät Pumpjen fon Woater un däälich uk foar ju Ferwondelenge tou elektriske Energie in Wiendkraftanloagen.

Thumb — Truchsnit fon ne Koarelmäälne mäd Fäkuutdrukke.

1 Ap de Häidenje noudelk fon Utände hääbe Woatermäälnen steen (Blokmäälnen), doo dät Woater häärutpumpten.
2 Ap Froidentoal bie de Bieuwelte waas ne Meente-Määlne (Woatermäälne).
3 Dät Unnerstuk fon ju Utändjer Määlne stoant noch ap de Bäirch, aastelk fon t Täärp. Deer liech uk dät Määlnboot, foar do Kunden uut Baalenje.
4 In de Leetse bi Strukelje stoant ne Woatermäälne, man dät is n elektrisk Pumpwierk.
5 Bie Krimpelke in ne läige Steede ap Roomelster Iesk stuud ne Dampmäälne.
6 Ju Hollener Määlne uut 1900 ap Bärrelge stuud 1839 noch fuul wäästelker unner Wiltekomp un is deer oubaadend.
7 Ap Läiwerkekomp hieden do Skäddeler un Roomelster ne Määlne mädnunner.
8 Fluks noudaastelk fon Skäddel häd ne Määlne steen ap dän Määlnbält buppe dät Loundstuk Määlnäkker.
9 Deer in de Knülke stuud leeter ne Wiendmäälne fon Heinrich Janßen uut do 1920er-Jiere toun Holt soagjen. Ju is ätter 1955 oubreeken und truch n Elektromotor äärsät wuuden. Ap ju Steede stound nu n Woonhuus.
10 Ju Skäddeler Määlne uut 1870, wier nu dät Museum oane is, stoant däälich ap de Tonge.

(Doaten ätter Kramer 1994).

Dät belukt sik ap do groote Määlnen fon Hollen (6) un Skäddel (10), dt. Holländermühle..

Die Wiend wäd fangd fon do Juuken. Bie hädden Wiend genöigje do Stoarmbreede, man uurs wäide do Häkskeeden beleeken mäd do Saile, do der mäd Träkskienen fäästsät wäide. Do Häkskeeden fon two Juuken sunt befäästiged ap aan Rouboolke, die der eerste truch dän Kop fon ju Oakse stat is. Mäd twäin Rouboolken kricht me also dät ganse Kjuus fon do Juuken.

Ju Oakse troalt ap dän Katsteen ap dän Wiendboolke. Ap ju Oakse sit dät groote Kamrääd, dät mäd hiere Tuske dät Bunkelrääd ap dän in t Lood stoundende Köönichsboolke meenimt, die sik läiger troalt ap dät Sluutholt. Ap dän traalende Köönichsboolke sit dät Stoarkenääst un dät Stiernrääd, dät dät Spinnelrääd andrift, wiertruch uur dän Spinnelboolke die Steen in dän Moalgong meetroalt.

Ju Määlne is baud ap dät Achtkant, wier haager ju Swichtställenge mäd dät Geländer uumetou baud is. Ap ju Swichtställenge kon me dän Kop fon ju Määlne traale un ap ju Wiese do Juuken liek in dän Wiend sätte. Deertou winnelt me ne Kätte uum ju Oakse fon de Kröihaspel un moaket do bee Eenden fääst an dät Achtkant. Troalt me nu dän Haspel, dan lukt die Stäit dän ganse Kop loangsoam rund. Deertou is die Stäit mäd groote un litje Sprüüte un Skoaren strääwich an dän Kop befäästiged.

Wan me ju Määlne gunge läite wol, mout me bie dän Stäit ju Kätte deelluuke un fäästsätte, deermäd die Fangstok uk deelgungt un so ju Fange aptilt, ju der bit sowied fääst uum dät groote Kamrääd liech.

Ap dän Köönichsboolke sit uk noch n Rääd mäd Noome Stoarkenääst, dät ju Oakse andrift, wiermäd do Säkke mäd Roage hoochleeken wäide konnen (ju Laieräi). Ätters wäide so uk doo Meelsäkke deellät, do der ap dän Meelbeen leegerd wäide konnen. [moor foulget]

Träkschiene f., Rouboolke m., Juke m., Häkscheeden pl., Sturmbrääd n., Kop m., Kappe f., Kamrääd n., Fange f., Sprüüt m., groote Sprüüt m., litje Sprüüt m., Schoaren pl., Fangstok m., Katsteen m., Wiendboolke m., Kröiring m., Roue f., Köönichsboolke m., Stiernrääd n., Spinnelrääd n., Spinnelboolke m., Moalgong m., Bunkelrääd n., Schoaren pl., litje Schoaren pl., Stoarkenääst n., Slutholt n., Kätte f., Moalbeen m., Stäit m., Kröihaspel f., Geländer n., Swichtställenge f., Köönich m., Steenbääd n., Büülkiste f., Meelbeen m., Achtkant n.

Niedersächsische Mühlenstraße ap Wikipedia.de
Wiendmäälnen in Düütsklound ap Wikipedia.de
Wiendmäälnen in Wäästfräislound ap Wikipedia.fy
Wiendmäälnen in do Niederlounde ap Wikipedia.nl
Wiendmotoren in Wäästfräislound ap Wikipedia.nl
Commons: Wiendmäälnen – Bielden, Videos un Audiodoatäie

Ne oolde Bokwiendmäälne (Stonnermäälne) in Hannover
Ne Toudenwiendmäälne (Toudenhollounder) in Zevenaar/Niederlounde
Ne Toudenwiendmäälne in Immerath (Erkelenz)
Ne litje Fluttermäälne (Woaterwiendmäälne)
N Wiendmotor (Woaterwiendmäälne) uut 1921 in de Veenhoop, Wäästfräislound, moaked fon Deutsche Windturbinen Werke, Dresden
Ne Woaterwiendmäälne in Hüven (Oamselound)
De Nolet in Schiedam/Niederlounde, ju hoochste Wiendmäälne in de Waareld (42 m) uut 2005, moaket elektrisken Stroom
Wiendkraftanloagen fon Enercon

Bokwiendmäälne (Stonnermäälne), wäil uum 1638 apgjucht
Kappenwiendmäälne (Galeriehollounder) uut dät Jier 1764
Kokerwiendmäälne uut dät Jier 1879
Hoangstegöäpel af Rosmäälne fon dän Hoaf Wehlbuurich uut 1868, ju lääste ärheeldene Rosmäälne in Läichsaksen