Istorija Šri Lanke je isprepletena sa istorijom šireg Indijskog potkontinenta i okolnih regiona koji obuhvataju oblasti Južne Azije, Jugoistočne Azije i Indijskog okeana. Najstariji ljudski ostaci pronađeni na ostrvu Šri Lanke datiraju od pre oko 35.000 godina (čovek Balangoda).
Proto-istorijski period počinje u 3. veku, sudeći po prakritskim hronikima poput Mahavamse, Dipavamse i Kulavamse. One opisuju istoriju od dolaska Sinhaleza (naroda koji su govorili indoevropske jezike) iz Severne Indije.[1][2][3][4][5] U ovim hronikima nalaze se najraniji dokumenti o naseljavanju ovog ostrva. Hronike pokrivaju period od uspostavljanja Kraljevine Tambapani u 6. veku p. n. e. od najranijih predaka Sinhale. Prvi šrilankanski vladar kraljevstva Anuradapura, Pandukabaja, zabeležen je za vek pne. Budizam je uveden u 3. veku p. n. e. zaslugom Arhata Mahinde (sina indijskog cara Ašoke). Prvi tamilski vladar kraljevstva Anuradapura, Elalan (Elara), osvajač, zabeležen je za vek pne.[6]
Ostrvo je tokom narednih vekova bilo podeljeno na mnogobrojna kraljevstva, povremeno (između 993–1077) ujedinjena pod vlašću Čola dinastije. Šri Lankom je vladalo 181 monarha od perioda od Anuradapure do Kandija.[7] Od 16. veka, pojedini obalski delovi zemlje su takođe bili pod kontrolom Portugalaca, Holanđana i Britanaca. Između 1597. i 1658. godine, značajan deo ostrva bio je pod portugalskom vlašću. Portugalci su izgubili svoj posed u Cejlonu zbog holandske intervencije u Osamdesetogodišnjem ratu. Nakon Kendijskih ratova, ostrvo je ujedinjeno pod britanskom vlašću 1815. godine. Oružani ustanici protiv Britanaca dogodili su se u Uvi 1818. i Matali 1848. godine. Nezavisnost je konačno odobrena 1948. godine, ali je ova zemlja ostala dominion Britanskog carstva do 1972. godine.
Godine 1972, Šri Lanka je uspostavila status republike. Ustav je uveden 1978. godine, prema kome je šef države postao izvršni predsednik. Šrilankanski građanski rat počeo je 1983. godine. Njemu su prethodio oružani ustanak mladih 1971, što se ponovilo 1987–1989. Dvadest pet godina dug građanski rat je okončan 2009. godine.
Dokazi o ranoj ljudskoj kolonizaciji Šri Lanke pojavljuju se na mestu Balangoda. Balangodski ljudi su prispeli na ovo ostrvo pre oko 34.000 godina i identifikovani su kao mezolitski lovci-sakupljači koji su živeli u pećinama. Nekoliko od tih pećina, uključujući poznatu Batadombalenu i pećinu Fa Hien, pružile su mnoge artefakte o tim ljudi, koji su smatraju prvim stanovnicima ostrva.
Čovek iz Balangode verovatno je stvorio Hortonske krčevine, u centralnim brdima, spaljivanjem drveća kako bi ulovio divljač. Međutim, otkriće ovsa i ječma u ravnicama iz perioda oko 15.000 godina pne sugeriše da je poljoprivreda već postojala u to rano doba.[8]
Nekoliko malih granitnih alata (dužine oko 4 centimetra), zemljano posuđe, ostataci ugljenisanog drveta i glinenih pogrebnih posuda datirano je na mezolitik. Ljudski posmrtni ostaci koji datiraju iz oko 6000. p. n. e. otkriveni su tokom nedavnih iskopavanja u blizini pećine u Varana Raja Maha Vihara i na području Kalatuvava.
Cimet je poreklom iz Šri Lanke i pronađen je u Starom Egiptu već 1500. godine p. n. e., što sugeriše ranu trgovinu između Egipta i stanovnika ostrva. Moguće je da se biblijski Taršiš nalazio na ostrvu. Džejms Emerson Tenent je poistovetio Taršiš sa gradom Gal.[9]
Postoje indikacije da je protoistorijsko rano gvozdeno doba u Južnoj Indiji bilo uspostavljeno bar 1200. godine p. n. e., ako ne i ranije.[10][11] Najranija manifestacija toga na Šri Lanki je radiokarbonski datirana na oko 1000–800. p. n. e. u skloništima Anuradapura i Aligala u Sigiriji.[12][13] [14] Veoma je verovatno da će dalja istraga potisnuti šrilankansku donju granicu da se uklopi sa onom u Južnoj Indiji.[15]
Arheološki dokazi o počecima gvozdenog doba na Šri Lanki pronađeni su u Anuradhapuri, gde je osnovano veliko gradsko naselje pre 900. godine p. n. e.. Naselje je imalo veličinu od oko 15 hektara tokom 900. godine p. n. e., ali se 700 godina pne proširilo na 50 hektara.[16] Slična lokacija iz istog perioda takođe je otkrivena u blizini Aligale u Sigiriji.[17]
Ljudi lovci-sakupljači poznati kao Vanijala-Aeto ili Vede, koji još uvek žive u centralnom i severoistočnom delu ostrva, verovatno su direktni potomci prvih stanovnika, belangodskog čoveka. Pretpostavlja se da su oni migrirali na ostrvo sa kopna u vreme kada su se ljudi proširili iz Afrike na Indijski potkontinent.
Kasnije su indo-arijski migranti razvili jedinstvenu hidrauličku civilizaciju zvanu Sinhala. Njihova dostignuća uključuju izgradnju najvećih rezervoara i brana drevnog sveta, kao i ogromne piramidalne stupske (dagaba na sinhalskom) arhitekture. Moguće je da je u toj fazi šrilanške kulture došlo do uvođenje ranog budizma.[18]
Rana istorija zapisana u budističkim spisima odnosi se na tri posete Bude ostrvu da bi se video kraljeve Naga, zmijama koje mogu po želji poprimiti ljudski oblik.[19]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
