Skorobishti

Skorobishtë është një vendbanim në komunën e Prizrenit, Kosovë. Pas vitit 1999 fshati është i njohur edhe me emrin Shkorret.

Skorobisht Shkorret
Fshat

Gjeografia

Ndodhet në shpatet lindore të Malit të Kabashit, në një lartësi prej 1185 metrash. Bën pjesë në rajonin e Podguri i Prizrenit. Ndodhet afër Prizrenit.

Demografia

Sipas regjistrimit të vitit 2011, kishte 1128 banorë, me shumicë shqiptare dhe pakicë boshnjake.

Kultura

Kultura dhe traditat e fshatit janë shqiptare.

Veshja e dasmës për burrat është e thjeshtë. Në këmbë mbathen opinga ose këpucë të punuara me dorë, çorape shumëngjyrëshe prej leshi, pastaj tirq, pantallona prej shajaku që janë ose ngjyrë kafe e errët, të zeza, ose të bardha, me disa palë gajtana. Këmisha malësore është pa jakë dhe me tokëza, ndërsa një brez shumëngjyrësh i endur prej leshi disa metra i gjatë lidhet rreth belit. Pjesë e veshjes janë gjithashtu mintani prej shajaku me mëngë, xhamadani me disa palë gajtana dhe kopsa të radhitura në mënyrë vertikale në të dy anët e tij, si dhe një xhep i zbukuruar me gajtana.

Pjesë e veshjes është edhe ora me zinxhir dhe qelibari i duhanxhiut, i cili zakonisht vendosej në brez deri në gjysmë. Në kokë mbahen Qeleshe ose fes.

Pjesë e veshjes tradicionale te grave është Në këmbë këpucë (kundra) dhe çorape prej leshi me motive të ndryshme, ndërsa veshja e brendshme është e gjatë. Pjesë të tjera të veshjes janë sari, përpara skutaça dhe prapa boça, mintani dhe jeleku i zbukuruar me madzhidi të bardha. Gjithashtu, mbahen varëse dhe rruaza shumëngjyrëshe të mbështjella rreth dorës, si dhe një mafez prej mëndafshi.

Në kokë vendoset një kapë e punuar me rruaza dhe një radhë monedhash të vogla. Pas kapës vihet otuzi, një shami trekëndore shumëngjyrëshe, e më pas periçani, i punuar me rruaza të vogla shumëngjyrëshe. Mbi periçanin vendoset mafezi prej kallaji, mbi të cilin janë qëndisur motive të ndryshme.

Dasmat në të kaluarën zgjasnin nga tre deri në shtatë ditë, në varësi të mundësive materiale. Përgatitjet bëheshin për vite me radhë për të shënuar këtë akt martese. Duhet theksuar se me termin "dasma" nuk nënkuptohet vetëm rituali i marrjes së nuses, por edhe java para dhe një ose dy ditë pas sjelljes së nuses.

Folklori tradicional me muzikë, dy surle dhe dy daulle (tupanë), shoqëronte çdo martesë ose fejese të një familjeje, si dhe dasmën e synetisë.

Historia

Fshati ekzistonte gjatë Mesjetës Serbe. U përmend në kartën e Perandorit Stefan Dushani, të datës 26 Prill 1348, si pjesë e metohit të Kishës së Shën Pjetrit në Korisha për Hilandarin, së bashku me Pllanjani, Shishtaveci dhe Çërneljevë. Kishte një grindje midis Skorobishtë, që ishte pjesë e pronës së Manastirit të Kryeengjëjve të Shenjtë, dhe Lubizhda, që ishte pjesë e pronës së Kishës së Shën Pjetrit në Korishës, lidhur me një akses në mal. Nga kjo është e qartë se banorët e Skorobishtë kryesisht merreshin me blegtori. Skorobishtë më vonë u bë pjesë e pronës së Manastirit të Shën Pjetrit në Korishë.

Familjet e para shqiptare u vendosën në Skorobishtë rreth shekullit të 15-të, duke shënuar fillimin e ndryshimeve të rëndësishme demografike në fshat. Ajdari nga Fisi Kastrati mbërriti nga Bela afër Kukësit me djemtë e tij Bajrë, Mulë, Sejdi dhe Abaz, duke krijuar një bazë për shqiptarët në rajon. Menjëherë pas kësaj, Rexhë nga fisi Krasniqi ndoqi me djemtë e tij Jusuf dhe Tahir nga Malësia e Gjakovës. Me kalimin e kohës, mbërritën më shumë familje, duke përfshirë vëllezërit Bal, Sal dhe Ali nga fisi Shala nga Isniqi. Bal dhe Sal ishin të krishterë, ndërsa vëllai i tyre Ali ishte mysliman. Nga Aliu lindi mbiemri i mëvonshëm Alija në fshat. Më vonë, një familje bullgare e krishterë nga Chirpani iu bashkua komunitetit, duke u vendosur në lagjen Shala. Kjo familje u integrua në kulturën dhe peizazhin e fshatit, duke kontribuar në diversitetin e rajonit.

Në valën tjetër të vendosjeve, vëllezërit Sopoti nuk dihet sakt nga Puka ose Dibra, Xhafer dhe Shabani, mbërritën dhe themeluan linjën e tyre në fshat. Sot, pasardhësit e Xhaferit njihen si Xhaferi, ndërsa ata të Shabanit njihen si Shabani, duke reflektuar prejardhjen e tyre. Një familje nga fisi Kryeziu gjithashtu u vendos në Skorobishtë. Anëtari i parë i kësaj familje, gjithashtu i quajtur Shaban, themeloi një linjë të veçantë, pasardhësit e të cilit gjithashtu quhen Shabani, megjithëse nuk kanë ndonjë lidhje të drejtpërdrejtë me familjen Shabani nga fisin Sopoti.

Fillimisht, banorët e Skorobishtë përdornin mbiemra bazuar në përkatësinë e tyre fisnore shqiptare, duke përfshirë emra si Kastrati, Shala, Sopoti, Krasniqi dhe Kryeziu. Megjithatë, gjatë periudhës jugosllave, qeveria serbe u caktoi banorëve mbiemra sllavë si pjesë e një përpjekjeje për të shtypur dhe fshirë identitetin e tyre shqiptar. Këto emra të caktuar nga shteti përfshinin Azarović, Smajlović, Ibrahimović, Gazović, Jasharević, Isaković, Bajramović dhe të tjerë.

Pas Luftës së Dytë Botërore, banorët ndërmorën hapa për të rikthyer trashëgiminë e tyre kulturore shqiptare duke ndryshuar sërish mbiemrat e tyre. Këtë herë, ata zgjodhën emra që pasqyronin lagjet ose figurat e tyre paraardhëse. Familjet Bajra të sotme janë pasardhës të katër vëllezërve Kastrati dhe njihen gjithashtu si "Gorani ose Beljanët". Familjet Shala tani njihen si Alija, duke përfshirë pasardhësit e familjes nga Chirpani të njohur gjithashtu si "Bugari", të cilët gjithashtu morën këtë emër. Pasardhësit e Krasniqit tani quhen Jusufi (pasardhës të Jusufit) dhe Rexha (pasardhës të Tahirit). Familjet Sopoti tani quhen Shabani (pasardhës të Shabanit) dhe Xhaferi (pasardhës të Xhaferit), duke nderuar origjinën e tyre familjare dhe identitetin etnik. Këto ndryshime ishin një përpjekje e rëndësishme për të ruajtur rrënjët e tyre kulturore dhe historike, duke forcuar identitetin e tyre në mes të kontekstit të ndryshuar politik dhe social të rajonit.

Të gjitha këto familje flasin shqip dhe dialektin sllav Podgorës, të cilin e kanë përshtatur me gjuhën e banorëve të parë të zonës. Ky dygjuhësi pasqyron integrimin, asimilimin dhe bashkëjetesën midis vendosësve shqiptarë dhe popullsisë ekzistuese lokale.

Gjatë periudhës osmane, fshati ishte pjesë e bajrakut të Lubinjës. Në vitin 1874, u raportua se ky fshat historik i krishterë nuk kishte banorë të krishterë. Në vitin 1877, fshati kishte 60 familje; familjet e krishtera ishin kthyer në islam 110 vjet më parë (rreth vitit 1767), pasi shumica e popullsisë shqiptare ishte myslimane. Banorët ende nuk punonin në ditët e festave të shenjta të krishtera dhe martoheshin vetëm gjatë javës, por kurrë të premteve. Në vitin 1882, në lagjen Bajra kishte një kishë të vjetër romake dhe një shkollë të sapondërtuar në fshat, por pa mësues. Gjatë Luftës së Parë Botërore, shkolla myslimane lokale (Mektebi) funksiononte, e mbështetur financiarisht nga Ministria e Arsimit Osmane (Maarif Vekâleti). Banorët nuk martoheshin kurrë me turq.

Në gusht të vitit 1958, poshtë Crni Vrh dhe mbi Skorobishtë, fushat ishin gërmuar dhe dhjetëra mijëra bimë të reja ishin hequr dhe lënë të shkatërruara.

Në vitin 1999, gjatë Luftës së Kosovës, fshatrat Skorobishtë dhe Kabash në Kosovën jugore u bënë fusha beteje të rëndësishme. Në këtë rajon, Brigada e 125-të e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), e udhëhequr nga Komandanti Ekrem Rexha (i njohur edhe si Drini) dhe Lulzim Kabashi, zhvilluan një rezistencë të vendosur kundër Ushtrisë Jugosllave dhe milicive pro-serbe.

Komuniteti i Skorobishtë siguroi mbështetje të rëndësishme për UÇK-në, pasi shumica e popullsisë shqiptare të Kosovës qëndronte pas qëllimeve të lëvizjes çlirimtare. Luftëtarët e Brigadës së 125-të krijuan linja mbrojtjeje dhe nisën sulme për të zmbrapsur si Ushtrinë Jugosllave, ashtu edhe civilët serbë të armatosur nga fshati fqinj Dojnice. Këta banorë serbë të Dojnices ishin armatosur me qëllim për të sulmuar banorët e Skorobishtë dhe për të marrë kontrollin mbi zonën. Me mbështetjen e popullatës lokale, Brigada e 125-të arriti të përballonte këto sulme dhe të zmbrapste grupet serbe të armatosura, duke mbrojtur me sukses fshatin.

Betejat në rajonët te Prizrenit mbeten simbol i vendosmërisë dhe rezistencës së popullsisë shqiptare dhe luftëtarëve të UÇK-së në ndjekjen e tyre për pavarësi.

Lidhje të jashtme

• vendndodhja

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Kosovës është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.