Principata e Serbisë

Principata e Serbisë (Cirilik serb: Књажество Србија, romanizuar: Knjažestvo Srbija) ishte një shtet autonom në Ballkan që u krijua si rezultat i Revolucionit Serb, i cili zgjati midis 1804 dhe 1817.^[2] Krijimi i saj u negociua fillimisht përmes një marrëveshjeje të pashkruar midis Millosh Obrenoviqit, udhëheqës i Kryengritjes së Dytë Serbe, dhe zyrtarit osman Marashli Pasha. Ajo u pasua nga seria e dokumenteve ligjore të botuara nga Porta në vitet 1828, 1829 dhe më në fund, më 1830 - Hatt-i Sherif. Pavarësia e saj de facto erdhi më 1867, pas evakuimit të trupave të mbetura osmane nga Kalaja e Beogradit dhe vendi; pavarësia e saj u njoh ndërkombëtarisht në vitin 1878 me Traktatin e Berlinit. Në vitin 1882 vendi u ngrit në statusin e mbretërisë.

Principata e Serbisë Княжество Сербіа Књажество Србија
1815–1882
Flamuri Stema
Himni: "Востани Сербіє" / "Vostani Serbije" (Shqip: "Ngrihu, Serbi")
Principata e Serbisë më 1878
Kryeqyteti	Beograd (1841-82) Kragujevac (1818–38) Gornja Crnuća (1815–18)
Gjuhët e zakonshme	Serbisht
Besimi	Ortodoksia Serbe (zyrtare)
Nofka	Serb
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Monarkia absolute (1815–1838) Monarkia kushtetuese parlamentare unitare (1838–1882)
Princi (Knez)
• 1817–1839 (i pari)	Millosh Obrenoviq I
• 1868–1882 (i fundit)	Milan Obrenoviq IV
Kryeministri
• 1815–1816 (i pari)	Petar Nikolajević
• 1880–1882 (i fundit)	Milan Piroćanac
Kuvendi	S'ka (sundimi me dekret) (1815-1858) Asambleja Kombëtare) (1858-1882)
Historia
• Njohja nga Porta e Lartë	1815
• Dita e Shtetësisë	15 shkurt 1835
• Pavarësia de facto	1867
• de jure i njohur ndërkombëtarisht	13 korrik 1878
• Mbretëria e shpallur	1882
Sipërfaqja
1815[1]	24,440 km2 (9,440 sq mi)
1834[1]	37,511 km2 (14,483 sq mi)
Popullsia
• 1815[1]	322,500–342,000
• 1834[1]	702,000
• 1874[1]	1,353,000
Të dhëna të tjera
Kodi ISO 3166	RS
Paraprirë nga Pasuar nga Sanxhaku i Smederevës Serbia Revolucionare Mbretëria e Serbisë
Sot pjesë e	Serbia

Prapavija dhe themelimi

Artikulli kryesor: Historia e Serbisë moderne

Udhëheqësit revolucionarë serbë - fillimisht Karagjorgje dhe më pas Millosh Obrenoviq - ia dolën me qëllimin e tyre për të çliruar Serbinë nga sundimi shekullor turk. Autoritetet turke e njohën shtetin me Hatt-i Sharif të vitit 1830, dhe Millosh Obrenoviq u bë një princ (knjaz) i trashëguar i Principatës Serbe. Serbia ishte de jure një provincë autonome e Perandorisë Osmane, autonomia e saj ishte e kufizuar nga prania e ushtrisë turke në tokën e saj dhe duke u detyruar t'i paguante Stambollit një haraç vjetor prej 2.3 milionë groshësh, që përfaqësonte rreth 10% të totalit të buxhetit të vendit.^[3]

Në fillim, principata përfshinte vetëm territorin e ish-Pashallëkut të Beogradit, por në vitet 1831–33 u zgjerua në lindje, jug dhe perëndim. Në vitin 1866 Serbia filloi fushatën e krijimit të Aleancës së Parë Ballkanike duke nënshkruar një sërë marrëveshjesh me entitete të tjera ballkanike në periudhën 1866–68. Më 18 prill 1867 qeveria osmane urdhëroi që garnizoni osman, i cili që nga viti 1826 ishte përfaqësia e fundit e suzerenitetit osman në Serbi, të tërhiqej nga Kalaja e Beogradit. I vetmi kusht ishte që flamuri osman të vazhdojë të valëvitej mbi kala krahas atij serb. Pavarësia de facto e Serbisë daton nga kjo ngjarje.^[4] Një kushtetutë e re në 1869 e përcaktoi Serbinë si një shtet të pavarur. Serbia u zgjerua më tej në juglindje në 1878, kur pavarësia e saj nga Perandoria Osmane fitoi njohjen e plotë ndërkombëtare në Traktatin e Berlinit. Principata do të zgjaste deri në vitin 1882 kur u ngrit në nivelin e Mbretërisë së Serbisë.

Ndarjet administrative

Shiko gjithashtu: Ndarjet administrative historike të Serbisë

Principata u nda në shtatëmbëdhjetë rrethe të njohura si Okrug, të cilat më pas u ndanë në një numër kantonesh, të njohura si Sres, sipas madhësisë së rrethit. Principata kishte gjithsej gjashtëdhjetë e gjashtë Sres.^[5]

Ushtria

Artikulli kryesor: Forcat e Armatosura të Principatës së Serbisë

Demografia

Shiko gjithashtu: Historia demografike e Serbisë

Në dekadat e para të principatës, popullsia ishte rreth 85% serbe dhe 15% joserbe. Prej tyre, shumica ishin vllehë, dhe kishte disa shqiptarë myslimanë, të cilët ishin shumica dërrmuese e myslimanëve që jetonin në Smederevë, Kladovo dhe Ćuprija. Shteti i ri synonte homogjenizimin e popullsisë së tij. Si rezultat, nga viti 1830 deri në luftërat e viteve 1870, në të cilat Shqiptarët u dëbuan nga rrethinat e Nishit, është vlerësuar se deri në 150.000 shqiptarë që jetonin në territoret e Principata e Serbisë ishte dëbuar.^[6]

Viti Pop. ±% 1834 678.192 —     1841 828.895 +22.2% 1843 859.545 +3.7% 1846 915.080 +6.5% 1850 956.893 +4.6% 1854 998.919 +4.4% 1859 1.078.281 +7.9% 1863 1.108.668 +2.8% 1866 1.216.219 +9.7% 1878 1.669.337 +37.3%

Emri	Regjistrimi 1866	% e popullsisë
Grupet etnike
Serbët	1,057,540	87%
Vllehët (rumunët)	127,326	10.5%
Romët (Ciganët)	25,171	2.1%
Të tjerë	5,539	0.5%
Feja
Ortodoks	1,205,898	99.20%
Islam	6,498	0.54%
Katolik	4,161	0.31%
Të tjerë		0.2%

• 
  Principata e Serbisë më 1817
• 
  Principata e Serbisë më 1833
• 
  Principata e Serbisë nga 1833-1878

Sundimtarët

Principata drejtohej nga dinastia Obrenoviq, me përjashtim të një periudhe nën princin Aleksandër të dinastisë Karagjorgjeviq. Princat Millosh dhe Mihailo Obrenoviq mbretëruan secili dy herë.

Portreti	Emri	Lindja	Vdekja	Nga viti	Deri më	Shënime
	Millosh Obrenoviq I	17 mars 1780	26 shtator 1860	6 nëntor 1817	25 qershor 1839
	Milan Obrenoviq II	Oktober 21, 1819	Juli 8, 1839	Juni 25, 1839	Juli 8, 1839	biri i Millosh Obrenoviqit I
	Mihailo Obrenoviq III	September 16, 1823	Juni 10, 1868	Juli 8, 1839	September 14, 1842	biri i Millosh Obrenoviqit I
	Aleksandar Karagjorgjeviq	Oktober 11. 1806	Maj 3. 1885	September 14, 1842	December 23, 1858
	Millosh Obrenoviq I	Mars 17, 1780	September 1860	December 23, 1858	September 26, 1860
	Mihailo Obrenoviq III	September 16, 1823	Juni 10, 1868	September 26, 1860	Juni 10, 1868
	Milan Obrenoviq IV	Gusht 22, 1854	Februar 11, 1901	Juni 10, 1868	Mars 6, 1882

Shiko gjithashtu

• Historia e Serbisë

Referime

1. Michael R. Palairet (2002). The Balkan Economies C.1800-1914: Evolution Without Development (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 16–17. ISBN 978-0-521-52256-4.
2. Roth, Clémentine (2018). Why Narratives of History Matter: Serbian and Croatian Political Discourses on European Integration (në anglisht). Nomos Verlag. fq. 263. ISBN 3845291001. Marrë më 27 mars 2020.
3. The Institute of History etj. 2020, f. 137.
4. Stanford J. Shaw and Ezel Kural Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Volume 2: Reform, Revolution and Republic—The Rise of Modern Turkey, 1808–1975 (Cambridge University Press, 1977), p. 148.
5. Mijatović 1872, f. 265.
6. Rama, Shinasi (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power: The International Administration of Kosova (në anglisht). Springer. fq. 72. ISBN 3030051927. Marrë më 27 mars 2020.

Referime

• Mijatović, E.L. (1872). The History of Modern Serbia (në anglisht). W. Tweedie.
• The Institute of History, B.S.U.R.R.C.; Aleksandar Rastović, A.C.; Vučetić, B.; Tatjana Ćosović, Z.M.V. (2020). War, Peace and Nation building (1853 to 1918) (në anglisht). Institute of History. ISBN 978-86-7743-140-2.