From Wikipedia, the free encyclopedia
Plutoni rrotullohet përtej orbitës së Neptunit. Ai është shumë më i vogël se çdo planet zyrtar dhe klasifikohen tani si një planet xhuxh. Plutoni është më i vogël se shtatë prej hënave të Sistemit Diellor (Io, Europa, Ganymede, Callisto, Titan dhe Triton).
.svg){kind=small}
[1] dhe .svg){kind=small}
[2]Plutoni .svg){kind=small} | |
|---|---|
 | |
| Përshkrimi | Vlera |
| largësia nga Dielli | 5902956850 km |
| Shpejtësia orbitale | 4.73 km/sek |
| Periudha orbitale | 247.67 vite |
| Periudha e rrotullimit | 6d 9h 21m |
| Anim - Pjerrtësi | 122° |
| Diametri ekuatorial | 1425.4 milje |
| Madhësia (Toka=1) | 0.002 |
| Graviteti (Toka=1) | 0.06 |
| Shpejtësia e largimit | 0.74 milje/sek |
| Temperatura e sipërfaqes | -382° F |
Në mitologjinë Romakë, Plutoni (greqisht: xhehnem) është zot i botës së krimit.
Plutoni u zbulua në 1930 nga një aksident më fat. Llogaritja e cila më vonë doli të jetë në gabim, kishte parashikuar një planet përtej Neptunit, bazuar mbi levizjet e Uranit dhe Neptunit. Dukë mos e ditur gabimin, Clyde W. Tombaugh në Observatorin Lowell në Arizona bëri një studim shumë të kujdesshëm në qiell, nëpërmjet të cilit u gjend Plutoni.
Pas zbulimit të Plutonit, shume shpejt u vendos se Plutoni është shumë i vogël për të qenë planet, dhe se orbita e tij ishte komplet ndryshe nga ajo e planetëve tjerë. Kërkimi për Planetin X ka vazhduar, por asgjë nuk u gjet. Nuk ka asnjë Planet X por kjo nuk do të thotë së atje nuk ka objekte të tjera, vetëm së nuk janë relativisht të mëdha, siç është supozuar të jetë Planeti X. Ne tani e dimë së ka një numër shumë të madh të objekteve të vogla në Brezit Kaiper përtej orbitës se Neptunit, disa objekte janë afërsisht ne të njëjtën madhësi si Plutoni.
Plutoni nuk është vizituar akoma nga një anije apo satelitë. Edhe teleskopi Hubble mund zgjidhë vetëm karakteristikat më të madha në sipërfaqen e tij. Anija e quajtur Nëw Horizons filloi udhëtimin e saj në Janar 2006për të shkuar tek Plutoni, nëse gjithçka shkon mirë, ajo duhet të arrijë tek Plutoni në 2015.
Për fat të mirë, Plutoni ka një satelit, Charon. Charon u zbulua (në 1978), pak para së pjesa e saj u zhvendos buzë syrit drejt sistemit të brendshëm diellor. Astronomët arritën të ndërtonin një skicë ose hartë të Plutonit për ti dhënë një kuptim më të plotë, nëse Plutoni ka përbërje të veçanta në sipërfaqe.
Në fund të vitit 2005, një ekip astronomësh përdorën teleskopin Hubble dhe zbuluan dy hënat e vogla, të cilat rrotulloheshin rreth Plutonit. Emëruar përkohësisht P1 S/2005 dhe P2 S/2005, ata janë të njohur tashmë si Nix dhe Hydra. Ato mendohen të jenë midis 50 dhe 60 kilometra në diametër.
Rrezja e Plutonit nuk është e njohur mirë. Vlera e JPL 1137 është dhënë më një gabim +/-8, pothuajse 1%.
Ka pasur polemika të konsiderueshme kohët e fundit në lidhje më klasifikimin e Plutonit si planet. Ai ishte klasifikuar si planeti i 9-të menjëherë pas zbulimit dhe mbeti kështu për 75 vjet. Por më 24 gusht 2006 NJAB vendosi në një përkufizim të ri të planetit. Plutoni është klasifikuar tashmë si një "planet xhuxh", Dwarf Planet.
Orbita e Plutonit është shumë e çuditshme. Disa herë është më afër Diellit së sa Neptuni (siç ishte nga janari 1979 deri 11 shkurt 1999). Plutoni rrotullohet në drejtim të kundërt nga shumica e planetëve të tjerë. Plutoni është mbyllur në një rezonancë 03:02 më Neptunin.
Ashtu si Urani, edhe Plutoni është në kënd pothuajse të drejtë më planin e orbitës së tij. Temperatura në sipërfaqen në Plutonit varion midis rreth -235 -210 °C.
Përbërja e Plutonit është e panjohur, por dendësia e tij (rreth 2 gm/cm³) tregon së ai është ndoshta një përzierje e shkëmbit 70 % dhe 30 % ujë akullit. Zona të shndritshme të sipërfaqes janë të mbuluar më shërbime të azotit - i ngurtë më sasi të vogël gjithashtu dhe metanit + monoksidit të karbonit ose siç njihet ndryshe CO. Përbërja e zonave të errëta në sipërfaqen e Plutonit është e panjohur.
Ka shumë pak informacion rreth atmosferës së Plutonit, por ndoshta përbëhet kryesisht nga azoti më disa monoksidit të karbonit dhe metan. Gjithashtu dihet që shumica e gazrave tek Plutoni janë të ngrira. Misioni i NASA është planifikuar për një arritje të shpejtë tek Plutoni, në 2015 përpara së Plutoni të kalojë në stinën e dimrit dhe të ngrijë çdo gjë rreth tij, përfshirë edhe sipërfaqen.
Dikur ishte menduar së Plutoni mund të këtë qënë një satelit i Neptunit, por kjo tani dukët e pamundur. Një ide më popullorë është së, si Tritoni ashtu edhe Plutoni, dikur lëvizën në një orbitë të pavarur rreth Diellit dhe u kapën më vonë nga Neptuni. Ashtu si Hëna më Tokën, Charon mund të jetë rezultat i një përplasje mes Plutonit dhe një trupi tjetër.
Plutoni mund të shihet më një teleskop amator, por kjo nuk është e lehtë.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!){{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
