From Wikipedia, the free encyclopedia
Muji vendosi te martohej, dhe nje dit ai del per te zgjedhur vashen e tij e cila do e shoqeronte gjat gjith jetes. Ne fund ai vendosi qe te martohej me nje vajze e cila jetonte teper larg por atij i pelqeu. Mujit i pelqeu se tepermi tipi i gruas se ardhshme, ajo degjonte muzike rock and roll te ciles Mujit i beri pershtypje. Gjithashtu ata ndanin nje artist te preferuar, ai ishte Ardit Gjebrea. Ky i fundit e kishte shoqeruar Mujin ne cdo beteje me zerin e tij melodioz.
Filluan pergatitjet per nje dasem te madhe ne bjeshke. Diten e caktuar u mblodhen krushqit hengren ,pine e kenduan dhe ne te zbardhur dita u nisen per te marre nusen, kur doli ti percjelle muji iu dha nje porosi: "kur te jeni duke kaluar bjeshket do ngjiteni ne maje te tri mrizeve te medha, kur te kaloni atje duhet te mbani qetesine e te mos behet zhurme se ne ate vend jetojne tri zana qe nuk do ju lejne te gjalle po i shqetesuat". Pas ketyre fjaleve krushqit u nisen per ne dere te nuses ku po i prsnin me gosti, kenge e valle. Kaloi keshtu nata, ne mengjes heret krushqit do niseshin per tu kthyer ne shtepi me nusen e re, gjate rruges arriten serish ne tre mrizet e medha te gjithe e ndaluan kengen e ecen te qete vec Dizdar Osman Ages i cili ishte nje plak i bjeshkeve ai u tha se kishte kaluar shpesh nga keto ane dhe i njihte mire nuk i kishte ndodhur gje gjer me sot dhe se nuk i besonte fjalet e mujit ju tha krushqeve te tjere se mund te kercenin e kendonin sa te donin se nuk kishte gje. Sapo degjuan keto fjale te gjithe zbriten kuajt, filluan kengen dhe gjuajten me shigjeta. Ktu del fjala e mujit zanat u shqetesuan dhe filluan nje furtune te madhe , krushqit dhe kuajt i kthyen ne gure ndersa nusen e moren robine ne shpellen e tyre. Kaluoi kohe e krushqit nuk po ktheheshin muji e kuptoi se ckishte ndodhur dhe u nis per ne mrize, aty gjeti krushqit e kthyer ne gure por jo vashen e tij. Doli ne kerkim te saj derisa gjeti nje burim dhe u ul te priste atje per 3 dit dhe 3 net rresht, kur papritur u shfaq vasha e veshur me petka nuserie po qe nuk e njohu trimin e saj pasi folen dhe munji i tregoi kush ishte ata bene nje plan per shpetimin e vashes dhe krushqeve. Vasha zbatoi fill e per pe te gjitha udhezimet dhe e mori ate qe donte, te nesermen shkoi e ja tha mujit. Ajo qe kerkoheshe ishte vendi nga ku buronte forca e zanave si e kuptoi u kthye ne shtepi dhe mblodhi 300 gjahtare te vendit dhe u nis per te kapur dhite e arta qe ishin fuqia e zanave. Pas ditesh te tera ato u lodhen dhe trimat perfituan nga kjo duke i kapur, ne kete moment zanat u kthyen ne gra normale dhe vasha iu tha se muji u bente te fala dhe se ua kishte marre fuqite. Ato e gjeten mujin i kerkuan te falur dhe iu luten tia kthente dhite pas disa debateve ai u dha dhite dhe mori ne kembim vashen e tij se bashku me krushqit. Me pas u be nje dasem me e madhe se e para ku dhe zanat ishin krushka per te shlyer gabimin e tyre.
L
Nje varg arsyesh na bindin se eposi heroik i kreshnikeve e nisi rrugen e vet artistike mjaft heret.
Se pari, do te rikujtojme lenden e gjere me origjine mitologjike e perrallore, mendimin poetik legjendar, reminishencat e matriarkatit, qe u permenden. Ne kete fond te lashte do te duhej te shtoheshin edhe elemente te hershme muzikore (forca e madhe pergjithesuese dhe karakteri i qendrueshem intonativ, prania e nje "fjalie" muzikore te vetme qe perseritet e ndryshuar gjate kengeve, modet e gjymte dy - re - kater tingullore, karakteri i ndieshem recirativ), si dhe disa fjale e forma gjithashtu te hershme gjuhesore qe jane ruajtur te ngurosura, te fosilizuara (fjala gjegjem me kuptimin degjoj, folja djerg me kuptim vepror kalimtar - dergoj, çoj, zbres diçka a dike, forma foljore nderin ne vend te nderojne ose nderonjen, permbysja e gjymtyreve te kohes se kryer - pshtue kam , dale kane - ne vend te kam pshtue , kane dale etj.). Jane pikerisht keto elemente qe i kane bere studiuesit objektive te pranojne gati njezeri lashtesine e eposit shqiptar te kreshnikeve. Le te citojme nje konstatim te M. Lambercit: "Elementet shqiptaro - ilire, figurat e besimit popullor shqiptar, qe jane te gjalla, si edhe armet e vjetra jane deshmi kujtimesh te nje date fort te lashte".
Shkencat shqiptare marrin ne konsiderate teorine e pergjithshme te eposit, e cila ka pranuar tashme se cdo epos me permbajtje te tille epiko - legjendare eshte fryt i periudhave historike, kur kapercehet faza e bashkesise primitive, e shoqerise thjesht fisnore dhe kur bashkesi te tjera popullsish me tipare te njejta etnike hyjne ne rrugen e kristalizimit te kombesise. Per historine shqiptare kjo faze perkon me periudhen e kalimit nga bashkesite e gjera etniko - politike ilire (shek. V-VI) drejt formimit te kombesise shqiptare (shek. X-XIV). Shekulli i XIV eshte kufiri kohor kur kapercehet historikisht ai tip mendimi poetik qe plazmonte eposin heroik legjendar, kur shter procesi i mirefillte i kesaj poezie dhe zhduket domosdoshmeria historike qe lind kete poezi. Ne prag te pushtimit osman kishin ndodhur procese te tilla (zhvillimi ekonomiko-shoqeror e politik -kalimi ne fazen e zhvillimit te plote te ferdalizmit), te cilat po zevendesonin brenda folklorit mendimin poetik legjendar me mendimin poetik historikg, i cili nisi te krijoje epiken historike. Qe eposi shqiptar i kreshnikeve e mbyllli qerthullin e vet krijues ne shekullin XIV, deshmon edhe vete folklori shqiptar: sipas nje legjende, kur Muji ndeshi nje bari me pushke dhe provoi ne pellemben e vet se plumbi i pushkes, i ketij "teshi" (sendi) te vogel, te shpoka, e kuptoi se mbaroi epoka qe kishte nevoje per ta, per heroizimin e forcen e madhe fizike, prandaj, bashke me kreshniket e tjere, u fut ne nje shpelle te thelle per te mos dale kurre me.
Ky proces provohet edhe nga vete tematika e eposit te kreshnikeve. U tha se tema e tij kryesore eshte rezistenca kunder trysnise se te huajve, kryesisht te sllaveve. Historikisht dihet qe kjo trysni e rezistences filloi qe ne dyndjet e para te sllaveve ne Ballkan ne shek. VI-VII, per te vazhduar edhe me vone, sidomos ne shek. XII-XIV, ne kohen e shtrirjes se sllaveve drejt jugut, perendimit e juglindjes se Ballkanit (koha e Nemanjideve).
Rezistenca kunder trysnise se te huajve, ne nje faze te caktuar, u gershetua me rezistencen e fshataresise se lire kunder depertimit feudal. Por ne rrethanat e Shqipërise feudalet ishin me teper te huaj. Ndofta pikerisht per kete arsye ne epos nuk gjejme asnje rast rezistence kunder feudaleve vendas.
Si rrjedhim do te mund te thuhej se eposi shqiptar i kreshnikeve e nisi rrugen e vet artistike qe me fillimin e rezistences kunder dyndjeve sllave, per t’u maturuar ne shek. XII - XIV e per t’ia lene vendin pas kesaj eposit historik shqiptar. Me tej ai do te vazhdoje te jetoje, madje do ta theksoje karakterin e vet polistadial, por si nje forme artistike me fytyren e kryer kryesisht nga e kaluara, cilesine e nje zhanri folklorik paraosman.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.