Garonë e Epërme

Haute-Garonne ( shqiptimi frëngjisht: [ot ɡaʁɔn] ; Ocitanisht: Nauta Garona , shqiptuar si [ˈnawto ɡaˈɾuno] ; Shqip: Garona e Epërme ) është një departament në rajonin Ocitania të Francës Jugperëndimore. Emërtuar pas lumit Garonë, i cili rrjedh nëpër departament. Prefektura dhe qyteti kryesor i saj është Tuluza, i katërti më i madhi i vendit. Në vitin 2019, ajo kishte një popullsi prej 1,400,039 banorësh. ^[1]

Garona e Epërme Nauta Garona (Ocitanisht)
Departament
Haute-Garone (Frëngjisht)
Ndërtesa e prefekturës në Tuluzë me katedralen e qytetit në sfond
Vendndodhja e Garonës së Epërme në Francë
Shteti	Franca
Rajoni	Ocitania
Prefektura	Tuluza
Nënprefekturat	Saint-Gaudens Muret
Sipërfaqja
• Gjithsej	6.309 km2 (2,436 sq mi)
Popullsia
• Gjithsej	1.415.757

Historia

Garona e Epërme është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga një pjesë e ish provincave të Lengodokut dhe Gyjenës / Gaskonisë .

Departamenti ishte fillimisht më i madh. Zvogëlimi i zonës së tij rezultoi nga një dekret perandorak i datës 21 nëntor 1808 dhe i cili krijoi departamentin fqinj të Tarn-dhe-Garonës, në veri. Departamenti i ri, i krijuar në përgjigje të lutjeve të politikanëve të ndryshëm të fuqishëm lokalë, mori territor nga pesë departamente përreth, përfshirë Garonën e Epërme. Rrethet e humbura ndaj Tarnit-dhe-Garonës në 1808 ishin ato të Montech dhe Castelsarrasin .

Gjeografia

Harta e Garonës së Epërme me qytetet dhe qytezat kryesore të saj

Departamenti përshkohet nga rrjedha e sipërme e lumit Garonë (prandaj emri) për gati 200 kilometres (120 mi) . Kufijtë e departamentit ndjekin lumin. Garona hyn në Francë nga Spanja në qytetin e Fosit, dhe kalon nëpër Tuluzë dhe largohet nga departamenti. Jugu ekstrem i departamentit shtrihet në vargmalin e Pirenejve dhe është shumë malor. Lartësia më e lartë është Maja e Perdiguère, në 3 222 metra mbi nivelin e detit.

Demografia

Banorët e departamentit quhen Garonarë të Epërm . Përqendrimi më i madh i popullsisë është rreth Tuluzës . Jugu i departamentit është shumë pak i populluar. Departamenti kishte një popullsi prej 1.4 milion që nga regjistrimi i vitit 2019. Të rinjtë janë të përfaqësuar mirë me 55% të popullsisë nën moshën 40 vjeç dhe prej tyre, 16% janë nga mosha 20 deri në 29 vjeç. Kjo është pjesërisht sepse Tuluza është një qytet i rëndësishëm universitar . Departamenti ka marrë gjithashtu migrim të konsiderueshëm nga pjesë të tjera të vendit.

Viti Pop. ±% 1801 339.574 —     1821 391.118 +15.2% 1831 427.856 +9.4% 1841 468.153 +9.4% 1851 481.610 +2.9% 1861 484.081 +0.5% 1872 479.362 −1.0% 1881 478.009 −0.3% 1891 472.383 −1.2% 1901 448.481 −5.1% 1911 432.126 −3.6% 1921 424.582 −1.7% 1931 441.799 +4.1% 1936 458.647 +3.8% 1946 512.260 +11.7% 1954 525.669 +2.6% 1962 594.633 +13.1% 1968 690.712 +16.2% 1975 777.431 +12.6% 1982 824.501 +6.1% 1990 925.962 +12.3% 1999 1.046.338 +13.0% 2006 1.186.330 +13.4% 2011 1.260.226 +6.2% 2016 1.348.183 +7.0%

Qytetet kryesore

Komuna më e populluar është Tuluza, prefektura e departamentit. Që nga viti 2019, ka 8 komuna me më shumë se 15,000 banorë: ^[1]

Komuna	Popullsia (2019)
Toulouse	493,465
Colomiers	39,968
Tournefeuille	28,117
Blagnac	25,525
Muret	24797
Plaisance-du-Touch	19402
Cugnaux	19,344
Balma	16625

Turizmi

Pamjet kryesore

Pamjet kryesore të Garonës së Epërme përfshijnë:

• 
  Capitole de Toulouse natën
• 
  Kështjella e Laréole
• 
  Vargmali i Pirenejve i parë nga Bagnères-de-Luchon
• 
  Liqeni i Oôsë
• 
  Qyteti i hapësirës

Sportet dimërore

Departamenti ka katër resorte skish :

• Peyragudes (1600 m -2450 m), 55 km shpate
• Luchon-Superbagnères (1440 m - 2260 m), 30 km shpate
• Le Mourtis (1380 m - 1816 m), 22 km shpate
• Bourg-d'Oueil (1350 m - 1500 m)

Referencat

1. Populations légales 2019: 31 Haute-Garonne, INSEE