presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara From Wikipedia, the free encyclopedia
Donald John Trump (shq. Donald Xhon Tramp) (lindur më 14 qershor 1946) është një politikan, biznesmen dhe personalitet i medias amerikane që shërbeu si presidenti i 45-të i Shteteve të Bashkuara nga 2017 deri në 2021 dhe është presidenti aktual i zgjedhur pas zgjedhjeve të 2024. Ai pritet të marrë detyrën si presidenti i 47-të më 20 janar 2025. Anëtar i Partisë Republikane, Trump është presidenti i parë në historinë e SHBA-së që është dënuar për një krim, i vetmi pa përvojë paraprake ushtarake ose qeveritare, dhe i vetmi i dyti që u zgjodh dy herë në mandate jo të njëpasnjëshme, pas Grover Cleveland në 1892. [1]
Donald Trump | |
|---|---|
 | |
| Presidenti i 45-të i Shteteve të Bashkuara | |
| Në detyrë 20 janar 2017 – 20 janar 2021 | |
| Paraprirë nga | Barack Obama |
| Pasuar nga | Xho Baiden |
| Presidenti i 47-të i Shteteve të Bashkuara | |
Titullar | |
| Në detyrë 20 janar 2025 | |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 14 qershor 1946 (78 vjeç) New York City, New York, SHBA |
| Partia politike | Partia Republikane |
| Bashkëshortja/et | Ivana Zelníčková (m.1977; divorcuar 1991) Marla Maples (m.1993; divorcuar 1999) Melania Trump (m.2005) |
| Fëmijët |
|
| Shkollimi | Universiteti i Fordhamit, Universiteti i Pensilvanisë |
| Nënshkrimi | .svg) |
Në qershor 2015, Trump vendosi të kandidojë si presidenti i ardhshëm i SHBA-ve. Më 8 nëntor 2016, ai u shpall si presidenti i 45-të i SHBA-ve duke mposhtur kandidaten demokrate Hillary Clinton.[2] Ai mori postin më 20 janar 2017. Për nga mosha, Trump është presidenti më i vjetër në historinë e SHBA-së.
Ai lindi dhe u rrit në New York dhe morri diplomën Bachelor në ekonomi në shkollën Wharton në Universitetin e Pensilvanisë në vitin 1968.
Donald Trump ka pesë fëmijë prej tri martesave dhe tetë nipa dhe mbesa.[3][4] Së pari u martua me modelen çeke Ivana Zelníčková më 7 prill 1977. Ata kishin tre fëmijë Donald Trump, Jr., Ivanka Trump dhe Eric Trump, të cilët janë zv.presidentët ekzekutiv në ''The Trump Organization''. Ata u divorcuan në vitin 1991.
Pas divorcit, Donald u martua me aktoren amerikane Marla Maples në vitin 1993. Ata kanë një vajzë Tiffany Trump. Ata u ndanë në maj 1997[5] dhe u divorcuan në qershor 1999.[6][7]
Donald Trump u fejua me Melania Knauss në prill 2014[8] dhe u martua me të në vitin 2015.[9][10][11] Së bashku kanë një djalë, Barron Trump.
Trump e filloi karrierën e tij në biznes, si trashëgimtar i pronave të lëna nga babai i tij, atij dhe vëllezërve të tjerë e fëmijëve të tyre. Në një deklaratë ka thënë se e ka filluar karrierën e tij me një borxh prej 1 milion dollarësh[12] prej babait të tij. Në momentin e kandidimit për president, pasuria e tij e deklaruar zyrtarisht arrinte në 8,737,540,000$.[13]
Asetet kryesore të pasurisë së tij përfshijnë godinat e shumta dhe pasuri të patundshme. Pothuaj në cdo qytet kryesor të Shteteve të Bashkuara ndodhet një godinë e lartë e organizatës Trump, e cila drejtohej prej Donald Trump që prej viti 1971. Organizata e tij zotëron gjithashtu dhe një numër të madh objektesh të tjera luksi si kazino, fusha golfi etj.
Trump është angazhuar dhe në fushën e medias, duke qenë ideator i një reality show të quajtur “The Apprentice” dhe gjithashtu përmes zotërimit të të drejtave të transmetimit të programit “Miss Universe”, të drejtat e së cilit i shiti në vitin 2015.[14]
Pas zgjedhjes si president, fëmijët e tij drejtojnë organizatën Trump.
Në dhjetor 2015, Trump tha në një intervistë në radio se ai kishte një "konflikt interesi" në marrëdhëniet me Turqinë dhe presidentin turk Tayyip Erdoğan për shkak të Kullave të tij Trump në Stamboll, duke thënë "Unë kam një konflikt të vogël interesi sepse kam një ndërtesë madhore në Stamboll dhe është një punë jashtëzakonisht e suksesshme ... Quhet Kullat Trump – dy kulla në vend të një ... Unë e kam njohur Turqinë shumë mirë."[15][16]
Trump ka ndryshuar parti disa herë në karrierën e tij. Ai u regjistrua si republikan në Manhattan në vitin 1987, kurse dy vite më vonë kaloi te Partia e Reformës. Në vitin 2001, ai u bë pjesë e Partisë Demokratike para se të kalonte sërisht te republikanët në vitin 2009.[17]
Në 1987, Trump vendosi reklama me faqe të plota në tre gazeta të mëdha,[18] për të mbrojtur paqen në Amerikën Qendrore, përshpejtuar bisedimet e çarmatimit bërthamor me Bashkimin Sovjetik dhe uljen e deficitit të buxhetit federal duke i bërë aleatët amerikanë të paguanin "pjesën e tyre të drejtë" për mbrojtjen ushtarake.[19] Ai përjashtoi mundësinë për të kandiduar për zyrën lokale por jo për presidencën.[18]
Në vitin 1999, Trump ngriti një komitet hulumtues për të kërkuar nominimin e Partisë së Reformës për zgjedhjet presidenciale të vitit 2000.[20][21] Një sondazh i kryer në korrik 1999 e vendosi atë kundrejt kandidatit të mundshëm republikan George W. Bush dhe kandidatit të mundshëm demokrat Al Gore; Trump kishte 7% mbështetje. Ai hoqi dorë nga gara për president në shkurt 2000.[22]
Disa mitingje të mbajtura gjatë sezonit të parë u shoqëruan me protesta dhe dhunë, brenda dhe jashtë ambienteve.[23][24] Fitorja e zgjedhjeve nga Trumpi shkaktoi protesta në Shtetet e Bashkuara; protestuesit kundërshtonin politikat e tij si dhe disa nga fjalimet që ai mbajti gjatë fushatës.[25][26][27] Trump shkroi në Twitter se ata ishin "protestues profesionistë, të nxitur nga media" dhe "të padrejtë", por më vonë shtoi: "Më pëlqen fakti se grupet e vogla të protestuesve natën e kaluar kanë pasion për vendin tonë të madh."[28]
Trump sinjalizoi synimin e tij për të kandiduar për një mandat të dytë duke paraqitur në FEC brenda disa orësh nga marrja e presidencës. Kjo e shndërroi komitetin e tij zgjedhor 2016 në një rizgjedhje të vitit 2020. Trump shënoi fillimin zyrtar të fushatës me një tubim në Melbourne, Florida, më 18 shkurt 2017, më pak se një muaj pasi mori detyrën. Në dy vitet e tij të para në detyrë, komiteti i rizgjedhjes së Trump njoftoi ngritjen e 67.5 milion dollarë, duke e lejuar atë të fillonte vitin 2019 me 19.3 milion dollarë para në dorë. Nga fillimi i vitit 2019 deri në korrik të vitit 2020, fushata e Trump dhe Partia Republikane mblodhën 1.1 miliard dollarë, por shpenzuan 800 milion dollarë të kësaj shume, duke avulluar avantazhin e tyre të mëparshëm të parave mbi ish-nënkryetarin e nominuar demokrat, Xho Baiden. Kriza e parave të fushatës duke detyruar një kthim mbrapsht në shpenzimet e reklamave.
Trump u bë i nominuari Republikan më 24 gusht, 2020. Duke filluar në pranverën e vitit 2020, Trump filloi të mbillte dyshime në lidhje me zgjedhjet, duke paralajmëruar vazhdimisht se zgjedhjet do të "manipuloheshin" dhe duke pretenduar pa prova se përdorimi i pritur i përhapur i votimit me postë do të prodhonte "mashtrim masiv zgjedhor". Kur Dhoma e Përfaqësuesve votoi për një grant prej 25 miliardë dollarësh për Shërbimin Postar të SHBA, për ta lejuar atë të trajtojë rritjen e pritshme të votimit me postë, Trump bllokoi financimin, duke thënë se ai donte të parandalonte çdo rritje të votimit me postë. [834] Në atë që New York Times e quajti një "shkelje të jashtëzakonshme të dekorit presidencial", Trump ngriti idenë më 30 korrik të shtyrjes së zgjedhjeve. Ai ka refuzuar vazhdimisht të thotë nëse do të pranojë rezultatet e zgjedhjeve dhe do të angazhohet për një tranzicion paqësor të pushtetit nëse humbet.
Reklamat e fushatës Trump janë përqendruar në krim, duke pretenduar se qytetet do të kalonin në paligjshmëri nëse kundërshtari i tij Biden, fitonte presidencën. Trump ka keqinterpretuar pozicionet e Biden gjatë fushatës. Disa burime e përshkruan mesazhin e fushatës së Trump si zhvendosur në "retorikë raciste" në një përpjekje për të rimarrë votuesit e humbur nga baza e tij.
Më 7 nëntor 2020, pas katër ditëve të numërimit të votave, shumica e mediave kryesore parashikuan Biden si fitues të zgjedhjeve presidenciale. Trump tregoi se nuk e pranon këtë rezultat dhe tha "këto zgjedhje nuk kanë mbaruar kurrë". Ai ringjalli pretendimet e tij për mashtrime zgjedhore dhe tha se do të vazhdojë të nisë sfidat ligjore në shtetet kryesore në lëvizje.
Trump vendosi të garonte përsëri në zgjedhjet presidenciale të vitit 2024.[29]. Ai zgjodhi J.D Vance, një senator nga Ohio, si shokun e tij të garimit. Pikëpamjet politike të Vance janë të ngjashme me ato të Trump, veçanërisht për sa i përket çështjeve si emigracioni, tregtia dhe mbrojtja e interesave të amerikanëve të klasës punëtore. Ai ka kritikuar ashpër politikat e administratës Biden për emigracionin dhe ka premtuar të rishikojë politikat e kufirit dhe sigurisë për të luftuar migracionin ilegal. Një prej pikave të tij kryesore është rinovimi i ekonomisë amerikane pas pasojave të pandemisë dhe inflacionit të lartë. Trump ka premtuar të ulë taksat për bizneset dhe individët, duke kërkuar një politikë më pro-biznes. Ai gjithashtu ka premtuar të rrisë prodhimin vendas dhe të krijojë vende pune duke nxitur investimet në sektorët e energjisë dhe infrastrukturës. [30]
Trump ka bërë thirrje për një qëndrim të fortë ndaj Kinës, duke theksuar nevojën për të "ristrukturuar marrëdhëniet tregtare" dhe për të mbrojtur interesat amerikane në nivel global. Ai ka kritikuar gjithashtu politikën e jashtme të administratës Biden, duke e quajtur atë të dobët në menaxhimin e krizës në Ukrainë dhe marrëdhëniet me aleatët.
Fushata e Trump ka mbajtur sloganin e tij të famshëm "Make America Great Again" (MAGA), dhe ai ka vazhduar të përdorë këtë platformë për të mobilizuar mbështetje nga grupe konservatore, përfshirë ata që janë të shqetësuar për ndryshimet shoqërore dhe politike që ndodhën gjatë administratës së Biden. Ai ka premtuar të mbrojë të drejtat e amerikanëve të zakonshëm dhe të kundërshtojë përpjekjet për të shtrënguar liritë themelore, siç është e drejta për të mbajtur armë.
Pavarësisht se është përballur me akuza dhe procese ligjore, Trump ka vazhduar të paraqitet si një kandidat që lufton kundër "elitarëve" dhe "sistemit të kalbur", duke mbrojtur veten si një viktimë të ndjekjes politike. Ai ka përdorur fushatën e tij për të mobilizuar mbështetje nga ata që e shohin si një lider të qartë kundër sistemit të drejtësisë dhe administratës aktuale. Fushata e Trump ka ofruar gjithashtu kritika të forta për Kamala Harris, kandidate e Partisë Demokratike pas tërheqjes së Joe Biden nga gara. Trump ka përdorur një ton të ashpër ndaj politikave të saj dhe ndaj mënyrës se si administrata Biden ka trajtuar çështje të tilla si emigracioni, siguria dhe ekonomia. [31]
Në ditën e inaugurimit të tij si president, kundërshtuesit e politikave të Trump, duke pretenduar se Rusia dhe forca të tjera të huaja kishin ndikuar rezultatin e zgjedhjeve, organizuan protesta mbarëkombëtare, që u ndoqën dhe nga përkrahës në vende të ndrysme te botës. Protesta më e madhe, e organizuar në formën e një marshimi ishte ajo që u quajt “Women’s March” (Marshimi i Grave), e cila mblodhi mbi mbi 3.5 milion protestues.[32] vetëm në Shba dhe mendohet se rreth 5 milion protestues në të gjithë botën. Temë kryesore e protestës ishtë kundërshtimi i ligjeve që ndalonin të drejtën e abortit apo që pendonin hyrjen e emigrantëve dhe familjarëve të tyre në ShBA.[33]
Në 100 ditët e para në zyrë Trump filloi presidencën e tij duke hedhur poshtë dekrete të rëndësishme të firmosura nga paraardhësi i tij Barack Obama. Dekrete që kishin të bënin më shëndetësinë dhe tregtinë, ku më i rëndësishmi ishtë dekreti që nxorri ShBA-të jashtë bashkimit tregtar me shtetet e Paqësorit.
Ai dha urdhër për rifillimin e punimveve për dy naftësjellës shumë të kundërshtuar, të cilët kalojnë në tokat dhe rezervatet e indianëve të amerikës.[34] Përmes dekreteve që pasuan Trump ndaloi hyrjen e emigrantëve që vinin nga shtete promovese apo bashkëpuntore me terroristët.[35][36] Dekret ky që solli shumë konflikte politike por edhe institucionale dhe që u kundërshtua e u bllokua nga shumë gjykatës federalë , gjë që bëri që edhe të shtyhej miratimi i tij nga Kongresi amerikan.[37] Vendimet e tij hasën kundërshtim nga organizata të ndryshme civile dhe grupe që prekeshin nga vendimet e tij, kryesisht emigrantët dhe gratë.
Në prill 2020, niveli zyrtar i papunësisë u rrit në 14.7% për shkak të pandemisë COVID-19. Ky ishte një nënvlerësim i nivelit aktual të papunësisë, por gjithsesi ishte niveli më i lartë i papunësisë që nga viti 1939.[38]
Më 1 qershor 2017 Trump njoftoi tërheqjen e SHBA-së nga Marrëveshja e Parisit për Klimën, duke mbajtur premtimin e dhënë gjatë fushatës së tij në emër të mbrojtjes së punësimit amerikan dhe të sloganit të tij “Amerika në fillim”.[39]
Gjatë fushatës së tij, Trump në mënyrë të përsëritur u zotua të shfuqizojë dhe zëvendësojë Aktin për Mbrojtjen e Pacientit dhe Kujdesin e Përballueshëm (ACA ose "Obamacare").[40]
Si një kandidat për president, Trump këmbënguli që përgjatë kufirit jugor me Meksikën ai do të ndërtonte një mur – jo një gardh – në mënyrë që të ndalohet emigrimi i paligjshëm, duke thënë se është një "ndryshim i madh" dhe duke përmendur "betoni po shkon shumë lart". Në janar 2018 ai përsëri qarkulloi idenë e ndërtimit të një muri me beton të ngurtë.[41]
Në politikën e jashtme ai i kushtoi rëndësi të madhe luftimit ë militantëve terrorist të SHtetit Islamik, ku autorizoi dhe fushata ushtarake kundrejt tyre. Rëndësi të vecantë i kushtoi dhe konfliktit me Korenë e Veriut, duke u përpjekur përmes sanksioneve të shtuara ndalimin e zhvillimit të mëtejshëm të programit nuklear të Koresë së Veriut. Përmes një turi diplomatik në Azi, sekretari i shtetit dhe zv.Presidenti, siguruan mbështetjen e fuqive aziatike në luftën kundër Koresë së Veriut.
Në dhjetor 2018, Trump deklaroi "ne kemi fituar kundër ISIS" dhe urdhëroi tërheqjen e të gjithë trupave nga Siria, duke kundërshtuar vlerësimet e Departamentit të Mbrojtjes.[42][43] Mattis dha dorëheqjen të nesërmen për shkak të mosmarrëveshjeve në politikën e jashtme, duke e quajtur këtë vendim një braktisje të aleatëve Kurdë të cilët kishin luajtur një rol kryesor në luftimin e ISIS.[44][45] Një javë pas njoftimit të tij, Trump tha se nuk do të miratonte asnjë zgjatje të vendosjes së Amerikës në Siri.[46] Më 6 janar 2019, këshilltari i sigurisë kombëtare John Bolton njoftoi se Amerika do të mbetet në Siri derisa ISIS të çrrënjoset dhe Turqia të garantojë se nuk do të godasë aleatët kurdë të Amerikës.[47]
Trump ka mbështetur politikat e kryeministrit të Izraelit Benjamin Netanyahu.[48][49] Ai zyrtarisht njohu Jeruzalemin si kryeqytetit të Izraelit më 6 dhjetor 2017,[50][51] paravësisht paralajmërimeve dhe kritikave nga udhëheqësit e tjerë botëror.[52] Në maj 2018, Shba-ja hapi ambasadën e re amerikane në Jeruzalem.[53] Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara e dënoi këtë veprim, duke miratuar një rezolutë që "u bën thirrje të gjitha Shteteve të përmbahen nga vendosja e misioneve diplomatike në Qytetin e Shenjtë të Jeruzalemit".[54][55] Në mars 2019, Trump ktheu dekada të politikës së Shba-së duke njohur aneksimin e Izraelit mbi Lartësitë Golan, një lëvizje e dënuar nga Bashkimi Evropian dhe Lidhja Arabe.[56]
Para dhe gjatë presidencës së tij, Trump ka akuzuar vazhdimisht Kinën se po përfiton padrejtësisht nga Shba-ja.[57] Gjatë presidencës së tij, Trump ka filluar një luftë tregtare kundër Kinës, duke sanksionuar Huawei për lidhjet e saj të pretenduara me Iranin,[58] duke rritur ndjeshëm kufizimet e vizave për studentët dhe studiuesit e kombësisë kineze[59][60] dhe e klasifikoi Kinën si një "manipulues të monedhës".[61]
Trump tha se ai rezistoi në ndëshkimin e Kinës për abuzimet e të drejtave të njeriut kundër pakicave etnike në rajonin veriperëndimor të Xinjiang nga frika e rrezikimit të negociatave tregtare Shba-Kinë.[62]
Në vitin 2017, armët bërthamore të Koresë së Veriut u panë gjithnjë e më shumë si një kërcënim serioz për Shtetet e Bashkuara.[63] Në gusht 2017, Trump përshkallëzoi retorikën e tij, duke paralajmëruar se kërcënimet e Koresë së Veriut do të përballen me "zjarr dhe tërbim siç bota nuk i ka parë kurrë".[64] Koreja e Veriut u përgjigj duke lëshuar plane për provat e raketave që do të uleshin pranë Guam.[65] Në shtator 2017, Trump iu drejtua Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, duke thënë se Shba do të "shkatërronte totalisht Korenë e Veriut" nëse do të "detyrohej" të mbronte veten ose aleatët e saj.[66] Po në këtë muaj, Trump rriti sanksionet ndaj Koresë së Veriut, duke deklaruar se ai donte "denuklearizimin e plotë" të Koresë së Veriut dhe u angazhua në thirrjen e emrit me udhëheqësin Kim Jong-un.[67][68]
Në mars 2018, Trump menjëherë ra dakord me propozimin e Kim për një takim.[69] Më 12 qershor 2018, Trump dhe Kim u takuan në Singapor; gjatë takimit, Kim pohoi qëllimin e tij "për të punuar drejt denuklearizimit të plotë të Gadishullit Korean."[70][71]
Një samit i dytë Trump–Kim në Hanoi në shkurt 2019 u ndërpre papritmas pa arritur një marrëveshje; të dy vendet fajësuan njëri-tjetrin dhe ofruan llogari të ndryshme të negociatave.[72] Më 30 qershor 2019, Trump, Kim dhe Presidenti i Koresë së Jugut, Moon Jae-in zhvilluan bisedime të shkurtra në Zonën e Demilitarizuar Koreane, duke shënuar herën e parë që një president në detyrë i Shba-së kishte shkelur në tokën e Koresë së Veriut. Trump dhe Kim ranë dakord të rinisnin negociatat.[73] Bisedimet dypalëshe filluan në Stokholm në tetor 2019, por u ndërprenë pas një dite.[74] Koreja e Veriut nuk ka treguar asnjë tregues se është e gatshme të denuklearizojë në mënyrë të njëanshme.[75]
Gjatë fushatës së tij dhe si president, Trump ka pohuar vazhdimisht se ai dëshiron marrëdhënie më të mira me Rusinë.[76][77] Ai gjithashtu tha se Rusia mund të ndihmojë Shba-në në luftën e saj kundër ISIS.[78] Sipas Putinit dhe disa ekspertëve dhe diplomatëve politikë, marrëdhëniet SHBA-Rusi, të cilat ishin tashmë në nivelin më të ulët që nga fundi i Luftës së Ftohtë, janë përkeqësuar më tej që kur Trump mori detyrën në janar 2017.[79][80][81]
Trump ka kritikuar Rusinë në lidhje me Sirinë,[82] Ukrainën, Korenë e Veriut, Venezuelën dhe helmimin në Skripal, por ka dërguar mesazhe të përziera në lidhje me Krime. Ai mbështeti sanksionet që ndalojnë kompanitë amerikane të naftës të shpojnë në Rusi.
Më 11 gusht 2017, Trump tha se ai do të përjashtonte mundësinë e një ndërhyrje ushtarake për tu përballur me qeverinë e Nicolás Maduros.[83] Në shtator 2018, Trump bëri thirrje për "rivendosjen e demokracisë në Venezuelë" dhe tha se "socializmi ka falimentuar kombin e pasur me naftë dhe ka shtyrë njerëzit e tij në varfëri të rëndë".[84] Më 23 janar 2019, Maduro njoftoi se Venezuela po do të prishte marrëdhënjet me Shtetet e Bashkuara pas njoftimit të Trump për njohjen e Juan Guaidó, kryetarit të opozitës, si president i përkohshëm i Venezuelës.[85][86]
Në dhjetor 2019, një shpërthim i sëmundjes së koronavirusit (COVID-19) u identifikua për herë të parë në Wuhan të Kinës, dhe më pas u shpërnda në të gjithë botën për pak javë.[87][88]
Trump ishte i ngadaltë për të adresuar pandeminë, duke hedhur poshtë fillimisht kërcënimin e afërt dhe duke injoruar thirrjet për veprim nga ekspertët e shëndetit të qeverisë dhe sekretarit Azar.[89][90] Gjatë gjithë janarit dhe shkurtit, ai hodhi poshtë paralajmërimet e vazhdueshme të shëndetit publik nga zyrtarë brenda administratës së tij, duke u përqëndruar në vend në konsideratat ekonomike dhe politike të shpërthimit.[91][90] Ai vazhdoi të pretendonte se një vaksinë ishte disa muaj larg, megjithëse zyrtarët e HHS dhe CDC i kishin thënë vazhdimisht se do të duheshin 12–18 muaj për të prodhuar një vaksinë.[92][93] Trump gjithashtu pretendoi në mënyrë të gabuar se "kushdo që dëshiron një test mund të marrë një test", pavarësisht se disponueshmëria e testeve është shumë e kufizuar.[94][95]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
