Beogradi

Beogradi (Serbisht Беoград / Beograd) është kryeqyteti i Serbisë. Ndodhet në bashkimin e lumenjve Sava dhe Danub dhe në kryqëzimin e Fushës së Panonisë dhe Gadishullit Ballkanik. Gati 1.7 milion njerëz jetojnë brenda kufijve administrativë të Qytetit të Beogradit, një e katërta e popullsisë së përgjithshme të Serbisë.

Beogradi Beograd / Београд
Kryeqytet
Qyteti i Beogradit
Nga lart: Panorama e Beogradit, Dhoma e Asamblesë Kombëtare, Novi dvor, Kulla Avala, Kullat Ušće, Kulla Gardoš, ndërtesa e Akademisë Serbe të Shkencave dhe Arteve, Kisha e Shën Sava, Monumenti i Heroit të Panjohur
Flamuri Stema
Himni: Химна Београду Himna Beogradu "Himni i Beogradit"
Beogradi (Earth)
Koordinatat: 44°49′N 20°28′E
Shteti	Serbia
Distrikti	Beogradi
Komunat	17
Themelimi	Para vitit 279 p.e.r. (Singidunum)[1]
Qeveria
• Trupi	Asambleja e qytetit të Beogradit
• Kryetari	Zoran Radojiçiq (I pavarur)
• Zv. Kryetari	Goran Vesiq (SNS)
Sipërfaqja [2]
• Kryeqytet	359,9 km2 (139,0 sq mi)
• Sipërfaqe urbane	1.035 km2 (400 sq mi)
• Metro	3.222,6 km2 (1.244,3 sq mi)
Lartësia mbidetare [3]	117 m (384 ft)
Popullsia  (2011)
• Kryeqytet	1.166.763
• Dendësia	3.241/km2 (8.390/sq mi)
• Popullsia urbane	1.344.844[4]
• Dendësia urbane	1.192/km2 (3.090/sq mi)
• Metro	1.687.132[5]
• Dendësia metro	514/km2 (1.330/sq mi)
Emri i banorëve	Beograđanin (sr)
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës (DST)	UTC+2 (CEST)
Kodi postar	11000
Prefiksi	+381(0)11
Kodi ISO 3166	RS-00
Targat e automjeteve	BG
HDI (2019)	0.834[6] – very high
Faqja zyrtare	www.beograd.rs

Beogradi ishte kryeqyteti i Jugosllavisë që nga krijimi deri në shpërbërjen e saj. Selia e qeverisë qendrore, organeve administrative dhe ministrive qeveritare, si dhe shtëpia e pothuajse të gjitha kompanive më të mëdha serbe, mediave dhe institucioneve shkencore ndodhen në Beograd.

Historia

Beogradi është një nga qytetet më të vjetra në Evropë me dëshmi arkeologjike që datojnë që nga shekulli 5 p.e.s..^[7] Në lashtësi ky vend ka qenë populluar nga keltët dhe ilirët. Më pas u mor nga romakët derisa në shek VI e.s. u vendosën përfundimisht serbët. Duke pasur pozicion strategjik, qyteti ka qenë luftuar për më shumë se 140 herë që nga antikiteti.^[8] Në mesjetë ai u bë pjesë Perandorisë Bizantine, Perandorisë Franke, Mbretërisë së Hungarisë dhe Principatës serbe. Në vitin 1521 Beogradi u pushtua nga Perandoria Osmane dhe u bë selia e Pashallëkut të Beogradit, si qyteti më i rëndësishëm osman në Evropë^[9] dhe nga qytetet më të mëdha evropiane.^[10] Serbët morën përsëri kontrollin e qytetit në vitin 1841, pas revolucionit serb. Beogradi verior u mbeti Austro-Hungarezëve deri në vitin 1918. Ka qenë kryeqytet i Jugosllavisë e më pas i konfederatës Serbi dhe Mali i Zi deri në vitin 2006. Pas kësaj, qyteti ka përjetuar rritje të madhe kulturore dhe ekonomike.^[11][12]

Ekonomia

Beogradi është qendra financiare e Serbisë dhe Europës Juglindore me hapsirë zyre të përgjithshme 17.000.000 m²^[13] dhe është shtëpia për bankën qendrore të vendit. Aktualisht, mbi 600.000 njerëz janë të punësuar në 120,286 kompanit,^[14] 22,600 ndërmarrjeve dhe 50.000 dyqane.^[15] Me 6,924 kompanive në sektorin (2013 e të dhënave), Beogradi është një nga qendrat teknologjisë së informacionit në këtë pjesë të Evropës, me rritje të fortë.^[16] Me 6,924 kompanive në sektorin ( të dhënat e 2013 ), Beogradi është një nga qendrat e teknologjisë së informacionit në këtë pjesë të Evropës, me rritje të fortë. Qendra për Zhvillimin e Microsoft e vendosur në Beograd, në kohën e themelimit të qendrës së saj ishte e pesta e tillë në botë. Shumë kompani IT botërore zgjedhin Beogradin si qendër rajonale apo evropiane të tilla si Asus,^[17][18] Dell,^[19] Huawei, NCR ^[20] etj.

Beogradi i Ri është rrethi kryesor i biznesit në vend. Ai ofron një gamë të objekteve të tilla si hotele, salla Kongresit (Sava Qendër), ndërtesa zyra klas A dhe klas B, objektet sportive (Belgrade Arena), qendrat tregtare (Usce dhe Delta City) dhe parqeve të biznesit. Aktualisht, mbi 1.2 milion metra katrorë tokë është në ndërtim e sipër në Beogradin e Ri dhe vlera e ndërtimit në dy e gjysmë vitet e ardhshme është mbi 1.5 miliard euro.

Sava Centar, e ndërtuar në 1978

Demografia

Sipas regjistrimit të vitit 2011, qyteti ka një popullsi prej 1,166,763, ndërsa zona urbane të Beogradit (me vendbanimet fqinje urbane të përfshirë, Borča, Ovča, dhe Surcin) ka 1,233,796 banorë, dhe popullsia e zonës metropolitane (zonë administrative e Qyteti i Beogradit) qëndron në 1,659,440 persona. Grupet kryesore të popullsisë sipas kombësisë në bashkinë e qytetit të Beogradit janë: Serbët (1.505.448), Romët (27.325), Malazezët (9,902), Jugosllavët (8,061), Kroatët (7,752), Maqedonasit (6970), dhe muslimanët nga kombësia (3996).^[21] Beogradi është shtëpia e shumë etnive nga e gjithë ish-Jugosllavia. Shumë njerëz erdhën në qytet si emigrantë ekonomikë nga qytetet më të vogla dhe fshatrat, ndërsa qindra mijëra erdhën si refugjatë nga Kroacia, Bosnje-Hercegovinë dhe Kosova, si pasojë e luftërave jugosllave të viteve 1990.^[22]

Vendbanimet më të mëdha në rajonin e Beogradit janë:

Vendbanimi	Popullsia (Censusi i 2002)	Popullsia (Censusi i 2001)[23]
Belgrade	1,119,642	1,166,763
Borča	35,909	46,086
Grocka	22,248	26,904
Lazarevac	23,551	26,006
Obrenovac	23,620	25,429
Mladenovac	22,114	23,609
Sremčica	18,450	21,001
Surčin	14,292	18,205
Ripanj	10,741	11,088
Ugrinovci	7,199	10,807
Leštane	8,492	10,473

Knez Mihailova

Lidhje të jashtme

Wikimedia Commons ka materiale multimediale në lidhje me: Beograd.

• Faqja zyrtare e qytetit të Beogradit
• Beogradi info

Referime

1. "Ancient Period" (në anglisht). City of Belgrade. 5 tetor 2000. Marrë më 16 nëntor 2010.
2. "Territory" (në anglisht). Qyteti i Beogradit. Marrë më 6 maj 2009.
3. "Geographical position" (në anglisht). City of Belgrade. Marrë më 10 korrik 2007.
4. Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 – Data by settlements (në anglisht). Statistical Office of the Republic of Serbia, Belgrade. 2014. fq. 28. ISBN 978-86-6161-109-4.
5. "Regions in Republic of Serbia, 2018" (PDF). publikacije.stat.gov.rs (në serbisht). Marrë më 14 nëntor 2018.
6. "Sub-national HDI – Subnational HDI – Global Data Lab". globaldatalab.org (në anglisht).
7. Discover Belgrade; Beograd, hovudstad Arkivuar 13 mars 2008 tek Wayback Machine
8. "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 21 maj 2020. Marrë më 12 mars 2012. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
9. "The History of Belgrade: Middle Ages - Turkish Conquest - Liberation of Belgrade" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 24 janar 2015. Marrë më 12 mars 2012.
10. City of Belgrade - Turkish and Austrian Rule
11. Beobuild - Construction projects and urban news from Belgrade
12. "fDi Intelligence – Your source for foreign direct investment information - fDiIntelligence.com" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 korrik 2010. Marrë më 12 mars 2012.
13. Lokale neće ni džabe | Ekonomija | Novosti.rs
14. "U Beogradu radi 120.000 firmi" (në serbisht). Večernje Novosti. 23 prill 2013. Marrë më 4 nëntor 2013.
15. "Privredna komora Beograda" (në serbisht). Docstoc.com. 4 tetor 2011. Marrë më 12 mars 2013.
16. "Microsoft Development Center Serbia" (në serbisht). Microsoft.com. 1 prill 2011. Marrë më 15 maj 2013.
17. "Asus otvorio regionalni centar u Beogradu" (në serbisht). Emportal.rs. Arkivuar nga origjinali më 22 maj 2011. Marrë më 16 nëntor 2010.
18. "Centar kompanije 'Intel' za Balkan u Beogradu – Srbija deo 'Intel World Ahead Program'" (në serbisht). E kapija. Marrë më 7 korrik 2009.
19. Ana Vlahović, Beograd (25 shtator 2011). "Srbija centar IT industrije" (në anglisht dhe serbisht). Pressonline.rs. Arkivuar nga origjinali më 26 shtator 2015. Marrë më 12 mars 2013.
20. NCR planira da udvostruči broj zaposlenih u Srbiji u 2014 (në serbisht), eKapija, 24 korrik 2013, marrë më 4 nëntor 2013
21. "Facts (Population)" (në anglisht). Official website. Marrë më 10 korrik 2007.
22. Refugee Serbs Assail Belgrade Government: The Washington Post, Tuesday, 22 June 1999.
23. "Grad Beograd / Београдска област (Serbia): Municipalities & Settlements - Statistics & Maps by "City Population"" (në anglisht). Citypopulation.de. 28 dhjetor 2012. Marrë më 12 mars 2013.