komponim kimik From Wikipedia, the free encyclopedia
Kafeina është një stimulues i sistemit nervor qendror ne klasën e metylxantinave. Është droga psikoaktive më e konsumuar në botë[1]. Ndryshe nga shumë substanca të tjera psikoaktive, ajo është e ligjshme dhe e parregulluar pothuajse në të gjitha pjesët e botës. Ka disa mekanizma të njohur veprimi për të shpjeguar efektet e kafeinës. Më e shpikatura është se bllokon në mënyrë të kthyeshme veprimin e adenozinës në receptorët e saj dhe si pasojë parandalon shfaqjen e përgjumjes së shkaktuar nga adenozina. Kafeina gjithashtu stimulon pjesë të caktuara të sistemit nervor autonom.
Dhënat kimike dhe fisike | |
---|---|
Formulla | |
Masa Molarë | 194.194 g·mol−1 |
Dhëndësia | 1.23 g/cm3 |
Pika e shkrirjës | 235 deri 238 °C (455 deri 460 °F), (anhidër) |
Dhënat kimike dhe fizike | |
---|---|
Formulla | C8H10N4O2 |
Masa Molarë | 194.194 g·mol−1 |
Dhëndsia | 1.23 g/cm3 |
Pika e shkrirjës | 235 to 238 °C (455 to 460 °F) (anhidër) |
Dhënat farmakokinetike | |
Biodisponuemshmeria | 99% |
Metabolitët | Paraxanthina (84%)Theobromina (12%)Theophyllina (4%) |
Fillimi i Veprimit | ~1 orë |
Koha e gysëm jetës e eliminimit | Te rritur: 3–7 hoursFemijë: 8 hoursTe vegel: 100 orë |
Kohëzgjatja e efektit | 3–4 orë |
Eliminimi | Urinë (100%) |
Kafeina është një substancë kristalore e hidhur, e bardhë, një alkaloid metilksantinë dhe lidhet kimikisht në adeninën dhe guaninën të acidit deoksiribonukleik (ADN) dhe acidit ribonukleik (ARN). Gjendet në farat, frutat, arrat ose gjethet e një numri bimësh vendase në Afrikë, Azinë Lindore dhe Amerikën e Jugut[2], dhe ndihmon në mbrojtjen e tyre kundër barngrënësve dhe nga konkurrenca duke parandaluar mbirjen e farave aty pranë si dhe inkurajimi i konsumimit nga kafshë të zgjedhura si bletët e mjaltit.[3]
Burimi më i njohur i kafeinës është kokrrat e kafesë, fara e bimës së kafesë. Njerëzit mund të pinë pije që përmbajnë kafeinë për të lehtësuar ose parandaluar përgjumjen dhe për të përmirësuar performancën njohëse. Për të bërë këto pije, kafeina nxirret duke e zhytur produktin bimor në ujë, një proces i quajtur infuzion. Pijet që përmbajnë kafeinë, si kafeja, çaji dhe kola, konsumohen globalisht në vëllime të larta. Në vitin 2020, pothuajse 10 milion ton kokrra kafeje u konsumuan globalisht[4].
Kafeina mund të ketë efekte pozitive dhe negative shëndetësore. Mund të trajtojë dhe parandalojë çrregullimet e frymëmarrjes së foshnjave të parakohshme, displazinë bronkopulmonare të prematuritetit dhe apnenë e parakohshme. Citrati i kafeinës është në Listën Model të Barnave Esenciale të OBSH-së. Mund të japë një efekt mbrojtës modest kundër disa sëmundjeve, duke përfshirë sëmundjen e Parkinsonit[5]. Disa njerëz përjetojnë ndërprerje të gjumit ose ankth nëse konsumojnë kafeinë,[por të tjerët shfaqin pak shqetësim. Evidenca e një rreziku gjatë shtatzënisë është e paqartë; disa autoritete rekomandojnë që gratë shtatzëna të kufizojnë kafeinën në ekuivalentin e dy filxhanëve kafe në ditë ose më pak[6]. Kafeina mund të prodhojë një formë të lehtë të varësisë nga droga – e shoqëruar me simptoma të tërheqjes si përgjumje, dhimbje koke dhe nervozizëm – kur një individ ndalon përdorimin e kafeinës pas marrjes së përsëritur ditore. Toleranca ndaj efekteve autonome të rritjes së presionit të gjakut dhe ritmit të zemrës, dhe rritjes së prodhimit të urinës, zhvillohet me përdorim kronik (d.m.th., këto simptoma bëhen më pak të theksuara ose nuk shfaqen pas përdorimit të vazhdueshëm).[7]
Kafeina klasifikohet nga Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave si e njohur përgjithësisht si e sigurt ("Generally Recognized As Safe", GRAS). Dozat toksike, mbi 10 gram në ditë për një të rritur, janë shumë më të larta se doza tipike prej nën 500 miligramë në ditë. [[Autoriteti Evrw:en:European Food Safety Authorityopian i Sigurisë Ushqimore|Autoriteti Evropian i Sigurisë Ushqimore]] raportoi se deri në 400 mg kafeinë në ditë (rreth 5.7 mg/kg masë trupore në ditë) nuk ngre shqetësime për sigurinë për të rriturit jo shtatzëna, ndërsa marrja deri në 200 mg në ditë për gratë shtatzanë ose në laktacion nuk ngrenë shqetësime për sigurinë për fetusin ose për foshnjat që ushqehen me gji.[8] Një filxhan kafe përmban rreth 80-175 mg kafeinë, në varësi të asaj "fasule" (farë) përdoret, si piqet (pjekjet më të errëta kanë më pak kafeinë) dhe si përgatitet (p.sh., pikim, perkolim ose ekspres. ). Kështu, duhen afërsisht 50-100 filxhanë të zakonshëm kafe për të arritur dozën toksike. Megjithatë, kafeina e pastër pluhur, e cila është në dispozicion si një shtesë diete, mund të jetë vdekjeprurëse në sasi të madhësisë së një luge gjelle.
Përmbajtja
|
---|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.