Fa'ailoga masani
From Wikipedia, the free encyclopedia
I le su’esu’e, le fa’amaoniga matuā o se mea faʻataʻitaʻiga e fa’aaogaina mo le fuafuaga pe aisea e tuʻuina ai pe aisea e faʻaaogaina ai le isi tulaga o mea.[1] O le su’esu’e tele e fa’apea o le vaega o le laʻititi poʻo le tafa e fa’atautaia ai nisi o fesili.[1] O le su’esu’e tele lea na faʻaaogaina ina ia faʻapea lea o le mafuaaga na tatau ona ia teuteu i le itu o le meana (peita’i o le manaʻomia o le aʻafiaga) o le mea, ae maise o le su’esu’e tele, o le mafuaaga na faʻapea lea o le tafa e faʻatautaia ai nisi o fesili e pei ona uma i luga o se lona laʻititi.
E mafai ona su’esu’eina le su’esu’e tele i le SD, ma o se faʻailoga masani i tusi aloaia ma mea mataupu e faʻaaogaina ai le itulau o le sigana Greeki ma le 'σ' (sigma), mo le su’esu’e tele o le atunuu, poʻo le itulau o le li’a, mo le su’esu’e tele o le amo.
Le su’esu’e tele o se mea o loo faitauina ai le varaieti o se mea, sae le tuʻuina le su’esu’e matuā o le mea o le tele. O lea o se ata o le alamuiti lea lē malilie, ae i le aufaigaluega lagona, e lē faʻamoemoe. [2][3] O se aʻoaʻo na iai le su’esu’e tele o se mea e le mafai ona amatalia lea e le valaʻau ma le data.
O le fa'agaioiga fa'atupu o se populasi po'o se sāmple ma le fa'agaioiga o se setatistic (e.g., o le sāmple mean) o lo'o mātuā ma le fa'ailoa o lelei. O le fa'agaioiga lelei o le mean o le sāmple o le standard error o le population, e le'i tatau ona vaega i le standard deviation o le setā o mea na fa'asaoina ma le fai se mean mo ia sāmple. O le standard error o le mean e fa'apea atu i le population standard deviation fa'atasi ai ma le square root o le malo sāmple, ma e a'oa'oina i le a'oa'oina o le sāmple standard deviation fa'atasi ai ma le square root o le malo sāmple. E tasi lelei, o le standard error o se poll (e fa'apipii ai le margin o le error o le poll), o le fa'agaioiga lelei na mafai ai ona fa'ailoa le standard deviation o le mean na fa'ailoa pe a te faia ai le poll e tele vaega. Ia manatua, o le standard error e mafai ona fa'ailoa le standard deviation o se fa'aiuga, e tasi fo'i na mafai ai ona fa'apea atu pe a molia le fa'aiuga e tasi mai le populasi.
I le tamaoaiga, o le matamata fa'atino e fa'ailoa ai le fa'agaioiga o le data (e tasi leaga ma le sāmple taimi) ma le fa'agaioiga o le estimate (e tasi leaga ma le mafua'aga o le fa'aiuga). E fa'amaonia ona ia fa'ailoa atu pe a molia lea e tasi leaga, o lo'o atagia ai i totonu o le lua leaga e o i ai ma le mea e le'i fa'amaonia, o le a leai se "statistically significant", o se fa'atapulaiga i le vafealoa'i i luma o le leaga i totonu o se matafaioi leaga na mafua ai ma le malamalama o le mafai e avea ai ma le fa'apipii o le sampuli e pei ona atagia ai e le upu a le null.
Ina ua iai le sāmple o data mai le populasi, o le upu "standard deviation" o le sāmple po'o le sample standard deviation e mafai ona fa'apea atu i le taua luga, e tusa ma le fa'agaioiga a luga i ai ma le latou data, po'o se taua fa'apipi'i na mafai ona fa'ailoa e a'oa'oina ai le standard deviation o le populasi (le fa'agaioiga o le populasi atoa).