ජෝසප් ප්රිස්ට්ලි
From Wikipedia, the free encyclopedia
ජෝසප් ප්රිස්ට්ලි(Joseph Priestley) (1733 මාර්තු 13 දසිට 1804 පෙබරවාරි 6) 18 වැනි සියවසේ විසූ බ්රිතාන්ය ජාතික දේව ධර්ම ආචාර්යවරයයෙකු සම්ප්රදායෙක් බැහැර වූ පූජකයෙකු ස්වභාවධර්මය පිළබඳ දර්ශනවාදියෙකු අධ්යාපනඥයෙකු හා දේශපාලන චින්තකයෙකු විය. හෙතෙම පොත්පත් 150කට වැඩි ප්රමාණයක් පලකර ඇත. ඔක්සිජන් වායුවෙන් පිරිසිදු සාම්පලයක් ලබා ගැනීම හේතුවෙන් මොහුට ඔක්සිජන් වායුවේ සොයා ගැනීම පිළිබඳ ගෞරවය හිමිවන බව සාමාන්ය මතයයි. එහෙත් කාල් විල්හෙල්ම් ස්කීලි(Carl Wilhelm Scheele) හා ඇන්ටොයින් ලැවෝෂියර්(Antoine Lavoisier) යන දෙදෙනා ඔක්සිජන් සොයා ගැනීම කෙරෙහි හිමිකම් ප්රකාශ කරති.
Joseph Priestley | |
---|---|
උපත | 24 March [O.S. 13 March] 1733 Birstall, Yorkshire, England |
මියගිය දිනය | 6 February 1804(1804-02-06) (වයස 70) Northumberland, Pennsylvania, U.S. |
රැකියාව |
|
ප්රසිද්ධව ඇත්තේ |
|
සම්මාන |
|
ප්රිස්ට්ලිගේ ජීවිත කාලය තුළ ඔහුගේ විද්යාව පිළිබඳ වූ කීර්තිනාමයට හේතු වූ කරුණු ලෙස සෝඩා ජලය (CO2 වලින් සංතෘප්ත ජලය) පිළිබද සොයා ගැනීම විද්යුතය පිළිබඳ කරුණු ලියා පල කිරීම හා වායුන් කිහිපයක් සොයාගැනීම සැලකිය හැකි වේ. ඔහු වායුන් පිළිබද කළ සොයා ගැනීම්වලින් වඩාත් ප්රසිද්ධියට පත් වූයේ ඔක්සිජන් වායුව සොයාගැනීමවන අතර ඔහු ඔක්සිජන් වායුව ප්ලෝස්ටන් මුක්ත වායුව ලෙස නම් කරන ලදී. කෙසේ නමුත් ප්රිස්ට්ලි ප්ලෝස්ටන් න්යාය රැක ගැනීම දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් ක්රියාකිරීම නිසා පසු කලෙක හෙතෙම විද්යාත්මක ප්රජාවෙන් කොන්කරන කරන ලද තත්වයට පත්විය.
විද්යාව ආගමික මතවාද ශක්තිමත් කිරීමට යොදාගැනීමට ප්රිස්ට්ලි දිගින් දිගමට උත්සාහ කළ අතර ඔහුට අවශ්ය වූයේ හේතුවාදී ක්රම මගින් විද්යාත්මකව ඇති කළ බුද්ධි ප්රබෝධය ක්රිස්තියානි මතවාද සමග සම්මිශ්රණය කිරීමයි. ඔහුගේ අධ්යාත්ම විද්යාව පිළබද වූ ප්රකාශනවල දී දේවවාදී ඇදහිලි , භෞතිකවාදය හා නියතිවාදය අතර සම්බන්ධතාවක් ගොඩනැගීමට හෙතෙම නිතර උත්සාහ කළේය. ඔහුගේ මෙම උත්සාහය ස්වයං මතවාද මත පිහිටා සිදුකළ ඉතා නිර්භීත ක්රියාවක් ලෙස සැලකේ. ස්වභාවධර්මය පිළිබද නියමාකාර අවබෝධයක් ලබාගැනීම මගින් මානව වර්ගයාගේ ඉදිරි ගමන වඩාත් යහපත් ආකාරයට ඉටු කරගත හැකිවනු ඇති බවත් අවසානයේදී මෙම ක්රියාවලිය හේතුවෙන් කිතු දහම පිළිබඳ සහස්රකය උදාවනු ඇති බවත් ප්රිස්ට්ලි විශ්වාස කළේය. ප්රිස්ට්ලි නිදහස් හා විවෘත අයුරින් අදහස් හුවමාරු කරගැනීම සඳහා සහයෝගය පලකළ අතර සම්ප්රදායික නොවන ආගමික මතධාරීන් ඇදහිලි ඉවසා සිටීමත් ඔවුන්ට සම අයිතිවාසිකම් ලබා දීමටත් හැකිවන පරිදි ඒක මතයක් ගොඩනැගීය. ඔහුගේ මෙම ක්රියා පටිපාටිය එංගලන්තයේ අදේවවාවාදීන් ( දෙවියන් නැතැයි විශ්වාස කරන්නන්) පැතිරයාමට හේතු විය. ප්රිස්ට්ලිගේ සාම්ප්රදායෙන් බැහැර වූ පොත්පත් නිසාත් ප්රසිද්ධියේම ප්රංශ විප්ලවයට සහයෝගය ප්රකාශ කිරීම නිසාත් අවසානයේදී ඔහු රජයේ හා මහජනතාවගේ සැකයට භාජනය වූ අතර මෙහි අවසන් ප්රතිඵලය වූයේ 1791 වසරේ දි කලහකාරී පිරිසක් විසින් ඔහුගේ නිවස හා පල්ලිය ගිනිතැබීමෙන් අනතුරුව ඔහුට ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය හැර යාමට සිදුවීමයි.
උගතෙකු මෙන්ම ගුරුවරයෙකු ද වූ ප්රිස්ට්ලි තම ඉගෙනුම් ක්රමවේද රැසක් හඳුන්වාදීමට දායක වූ අතර ඉංග්රීසි ව්යාකරණ පිළිබඳ අතිශය වැදගත් වූ ප්රකාශන කිහිපයක්ද පළ කළේය. හෙතෙම අතීතය ගැන ලියවුණු පොත්පත් අධ්යයනය පිළිබඳ වූ නව ක්රමවේද හඳුන්වාදීමට ද මූලික විය. මෙම ක්රමවේදයන් ඇතුළත් ප්රකාශන ප්රිස්ට්ලිගේ වඩාත් ජනප්රියම ප්රකාශන අතරට ගැනේ. කෙසේ නමුත් අධ්යාත්ම විද්යාව පිළිබඳ ප්රිස්ට්ලිගේ ප්රකාශන පසුකාලීනව වඩාත්ම බලබෑම් ඇති කළ ප්රකාශන වේ. ජෙරමි බෙන්තම් , ජෝන් ස්ටුවර්ට් මිල් හා හර්බට් ස්පෙන්සර් වැනි සුප්රසිද්ධ දාර්ශනිකයන් විසින් ඔහුගේ එම ප්රකාශන උපයෝගීතාව පිළිබඳ මූලික ප්රකාශන අතරට වැටෙන බව පිළිගෙන තිබේ.