Ustav Jugoslavije 1931.

Ustav Kraljevine Jugoslavije iz 1931. godine, poznatiji po nazivom Septembarski ustav ili Oktroisani ustav predstavljao je drugi po redu ustav u istoriji Jugoslavije. Doneo ga je godine 1931. kralj Aleksandar kako bi njime okončao sopstvenu šestojanuarsku diktaturu.

Formalno se primenjivao sve do kraja postojanja Kraljevine Jugoslavije, odnosno donošenja Ustava FNR Jugoslavije 1946. godine.

Nastanak

Glavni članak: Šestojanuarska diktatura

Odredbe

Kraljevina Jugoslavija je proglašena za ustavnu i naslednu (ne više i parlamentarnu) monarhiju.

Kralj je proglašen dominantnim činiocem u organizaciji i radu svih vlasti. Kralju su data široka ovlašćenja šefa države, pravo da imenuje jedan broj članova gornjeg doma i ovlašćenja vezana za sazivanje, raspuštanje i zasedanja narodnog predstavništva. Kralju je praktično dato ovlašćenje trećeg, arbitražnog doma u narodnom predstavništvu, jer je u slučaju neslaganja dva doma povodom nekog zakonskog predloga kralj mogao stati uz jedan od njih i prihvatiti/odbaciti predlog.

Imenovanja činovnika i vojnih starešina vršio je kralj, a presude su izricane u njegovo ime. Povrh svega u slučaju vanrednog stanja imao je pravo na vanredne mere i praktično ustavom potpuno nevezanu vlast, uz naknadno podnošenje akata na usvajanje parlamentu (čl. 116, tzv. "mali ustav").

Narodno predstavništvo je bilo dvodomno, sačinjeno od Senata i Narodne skupštine. Kralj je imao daleko najveći uticaj na izbor članova Senata (birao je polovinu članova). Narodna skupština birala se opštim, jednakim i neposrednim pravom glasa, ali je izborni zakon predvideo javno glasanje što je pružalo ogromne mogućnosti za pritiske i manipulaciju. Pored drugih biračkih cenzusa, žene nisu imale biračko pravo. Zadržan je sistem promene ustava iz Vidovdanskog ustava.

Zakonodavna inicijativa poslanika, kao i njihov imunitet bili su značajno suženi. Zakonski predlog je mogao podneti svaki narodni poslanik ili senator ako ga pismeno potpomogne jedna petina članova Senata odnosno Narodne skupštine.

Ministarski savet bio je imenovan od strane kralja i samo njemu odgovoran, a ministarska odgovornost prema narodnom predstavništvu u krivičnim pitanjima takođe je bila sužena. Ministarski savet vršio je pre svega upravnu vlast, bez nekih širih političko-zakonodavnih inicijativa.

Proklamovana građanska prava bila su nešto sužena u odnosu na Vidovdanski ustav.

Zadržana je teritorijalna podela zemlje na banovine iz perioda Šestojanuarske diktature.

Praksa

Cilj donošenja ustava je bio da se koncentrisanjem vlasti kod kralja i ograničavanjem parlamentarizma smiri politički život i podstakne nacionalno jedinstvo. Rezultati nisu bili zadovoljavajući, a hronična političko-nacionalna nestabilnost ostala je obeležje života u Kraljevini.

Promene ustava izvršene su dva puta, oba puta neustavno. Jedna je bila donošenje Uredbe o Banovini Hrvatskoj, a druga preuzimanje vlasti od strane maloletnog kralja Petra II Karađorđevića.

Tekst ustava Kraljevine Jugoslavije 1931: http://digitalna.nb.rs/wb/NBS/Tematske_kolekcije/Srpski_ustavi/RA-ustav-1931#page/0/mode/1up/Srpski^{[mrtav link]}