Slaviša Vajner Čiča (rođen: Slaviša Weiner) (Novi Vinodolski, 27. 6. 1903 — Pjenovac, 21. 1. 1942), jugoslavenski komunist, učesnik Narodnooslobodilačke borbe (NOB) i narodni heroj Jugoslavije.
| Slaviša Vajner | |
|---|---|
| |
| Datum rođenja: | 27. 6. 1903. |
| Mesto rođenja: | Novi Vinodolski, Austro-Ugarska Monarhija |
| Datum smrti: | 21. 1. 1942. (dob: 38) |
| Mesto smrti: | Pjenovac, Kraljevina Jugoslavija |
| Profesija: | inženjer građevine |
| Član KPJ od: | 1940 |
| Za narodnog heroja proglašen: | 25. 11. 1944 |
Biografija
Podrijetlo, mladost i školovanje
Slaviša Vajner je rođen 27. 6. 1903. godine u Novom Vinodolskom, kod Senja. Potiče iz židovske[1][2] činovničke porodice Dušana Vajnera, koja je kao i mnogo židovske obitelji izvela konverziju vlastitog prezimena da se što lakše uklope u domicijalni narod i tako prikriju svoje izvorno prezime, u ovom slučaju Weiner. Njegov otac je više puta bio premeštan, pa je Slaviša detinjstvo i mladost proveo u raznim krajevima Jugoslavije, od Like i Hrvatskog primorja do Srema i Slavonije.[3] Osnovnu školu je pohađao i završio u Iloku. Početkom Prvog svjetskog rata nalazio se u Bjelovaru gdje je pohađao prvi razred tamošnje realne gimnazije, u kojoj je sa vrlo dobrim uspjehom završio sedmi razred sredinom 1920 godine. U višim razredima gimnazije prišao je revolucionarnoj omladini. Kao mladić neobične inteligencije i nemirnog duha, pod utjecajem oktobarske revolucije, a još više i revolucije u Mađarskoj, Slaviša je zajedno sa ostalim đacima gimnazije u Bjelovaru pokrenuo štrajk zbog uskraćivanja slobodnog kretanja i drugih ograničenja koja su nametnule školske vlasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca iz straha od revolucionarnih zbivanja. Slaviša je kao organizator štrajka bio isključen iz škole bez prava na dalje redovno školovanje.[4] Školovanje je morao nastaviti realnoj gimnaziji u Koprivnici, gde je i maturirao.[3][4]
Nakon mature preselio se u Zagreb gdje je upisao Građevinsko-tehnički odjel Tehničkog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu. Dolaskom na zagrebačko sveučilište, kao student tehnike, ponovo se angažovao u antirežimskim političkim akcijama. Bio je izabran za predsjednika Udruženja studenata Tehničkog fakulteta, u kojem se svesrdno borio za objedinjavanje svih studenata na fakultetima u Zagrebu, Beogradu i Ljubljani. Zalagao se za liniju progresivnog jugoslavenstva, za bratstvo i jedinstvo među budućom tehničkom inteligencijom. Neposredno nakon završenih studija, 16. 1. 1928, Slaviša je dobio diplomu građevinskog inžinjera.[4]
Karijera, porodica i aktivnosti u KPJ prije Drugog svjetskog rata
Slaviša je odmah po završetku fakulteta otišao na odsluženje vojnog roka u Vojsci Kraljevine Jugoslavije. Kao inženjer građevine služio je skraćeni vojni rok u ratnoj mornarici u Tivtu. U vojnoj knjižici mu je pisalo da je u vojnoj službi bio vrlo dobar, miran i pouzdan, osposobljen za podnarednika-đaka tehničara. Kasnije mu je priznat čin inžinjerijskog potporučnika Vojske Kraljevine Jugoslavije. Nakon odsluženog vojnog roka, u januaru 1929 godine, Slaviša se zaposlio u državoj službi u svojstvu inžinjera u Higijenskom zavodu u Zagrebu. Iste godine, u septembru, oženio se za profesoricu povijesti Slavu Ivančević. Radeći u Zagrebu Slaviša je došao u neposredni kontakt sa Komunističkom partijom Jugoslavije (KPJ). U Higijenskom zavodu je već tada postojala jaka ćelija partijske organizacije, u kojoj je bio sekretar dr. Miloš Araninski i članovi: dr. Hrvoje Iveković, dr. Pavle Gregorić Pajo, inž. Jovan Dugošević i drugi poznati revolucionari, kasnije aktivni učesnici u NOB-u.[4]
U septembru 1929 godine Slaviša je dobio premještaj u Banja Luku sa obrazloženjem da treba pomoći u razvoju tek osnovanog Higijenskog zavoda Vrbaske banovine. Na novu dužnost je stupio 24. 1. 1930. Prilikom hapšenja komunista iz zagrebačkog Higijenskog zavoda policija je u dva navrata hapsila i Slavišu, optužujući ga za aktivnosti na širenju komunističke propagande. Tada, 17. 2. 1930, u policiji je formiran karton sa podacima i fotografijom Slaviše Vajnera. U Banja Luci je Slaviša našao novu revolucionarnu sredinu i povezao se sa već tada poznatim borcima protiv šestojanuarske diktature: dr. Mladenom Stojanovićem, Safetom Krupićem, dr. Vasom Butozanom, Jovanom Đurđevićem i dr. Negdje u to isto vrijeme postao je i stalni suradnik progresivnog Kluba akademičara Banja Luke, u kojem se aktivno radilo na sociološko-ekonomskim istraživanjima krajiških sela, a što je bila izvanredno pogodna forma za rad i uticaj KPJ na selu. U Banja Luci su rođeni Slavišini sinovi Dobriša i Nebojša. Iako je 1930 banjalučka polica izvršila provalu gradske partijske organizacije, Slaviša je ostao na slobodi pošto policija nije raspolagala čvrstim dokazima za opravdanje njegovog hapšenja.[4]
1936, kao "nepoćudan" tadašnjim vlastima, Slaviša je bio premješten u sarajevski Higijenski zavod. U Sarajevu se vrlo brzo povezao sa progresivnim intelektualcima i komunistima. Njegova izuzetna ličnost, široka kultura i visoko stručno tehničko znanje mu je pomoglo da vrlo brzo postane pokretač brojnih akcija u gradu. 1938 godine Slaviša je bio izabran za sekretara sarajevske akcije Udruženja jugoslavenskih inženjera i arhitekata. Zajedno sa Vasom Todorovićem vrsnim stručnjakom i projektantom, Slaviša je projektovao više vodoopskrbnih i sanitarnotehničkih objekata koji su planom bili predviđeni za izgradnju na području Drinske banovine. Slaviša je sa Todorovićem projektirao i izgradio zgradu Higijenskog zavoda, kao i projekat vodovoda za naselje Ilijaš u kojem je već tada bila predviđena izgradnja željezare. Jedan od najprisnijih Slavišinih prijatelja je bio Julije Stipetić, sa kojim je godinama surađivao u Upravnom odboru Sarajevske sekcije inžinjera i arhitekata i kasnije Odboru jugoslavenskih inžinjera i arhitekata. Među najznačajnijim aktivnostima sarajevske sekcije Udruženja inžinjera i arhitekata je bilo učestvovanje u stvaranju jedinstvenog saveza inžinjerskih društava Kraljevine Jugoslavije. Skupština ovog jedinstvenog saveza je bila održana u Skopju 5. 5. 1940, a Slaviša je u izradi rezolucije bio jedan od glavnih nosilaca posla. U toj rezoluciji Slaviša je hrabro i otvoreno napao nazadnu ekonomsko-društvenu politiku Kraljevine Jugoslavije. Osim navedenih aktivnosti, Slaviša je čvrsto surađivao i sa umjetničkom grupom "Collegium Artisticum", koja je kao sekcije Sarajevske filharmonije organizirala koncerte domaće muzike i razna predavanja, kao i izložbu pod nazivom "Bosansko selo", a na kojoj su izlagali Ismet Mujezinović, Daniel Ozmo, Rizah Štetić i Vojo Dimitrijević.[4]
Drugi svjetski rat i narodnooslobodilačka borba
Posle kratkotrajnog Aprilskog rata i okupacije Kraljevine Jugoslavije Slaviša, po nalogu Partije, odlazi na Romaniju, gde rukovodi primpremama za ustanak Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ). Bio je komandir prve partizanske čete, a kasnije i prvog partizanskog Romanijskog partizanskog odreda. On je već 1941 godine, učestvovao u jurišima na Žljebove, Mokro, Kram, Sokolac, Rogaticu. U narodu je bio oličenje hrabrosti i pravde, i još za života pretvoren u legendu.[3]
Kao iskusan politički radnik i zapažen vojni strateg, postao je član Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine. Zajedno sa Rodoljubom Čolakovićem i Svetozarom Vukomanovićem Tempom, prisustvovao je sastanku sa Titom i ostalim članovima Vrhovnog štaba, 25. 12. 1941 godine, u Rogatici.[3]
Sredinom januara 1942 godine Slaviša se sa Petim šumadijskim bataljonom Prve proleterske udarne brigade nalazio u Han Pijesku, gde je tada bio smešten Glavni štab NOP odreda BiH i Pokrajinski komitet KPJ za BiH. Prisiljeni na povlačenje, pred desetostruko jačim neprijateljem posle žestoke borbe, Slaviša je borce, među kojima se nalazila i grupa boraca Birčanskog odreda, odveo u Pjenovac. Tu su, na železničkoj stanici, prenoćili, da bi sutradan krenuli u pravcu Olova. Ali, kada je veći deo Birčanskog odreda otišao, i kad se kolona formirala za pokret, sa brda iznad železničke stanice je, uz pomoć četnika, naišlo nemačko skijaško odeljenje, dok je prugom, od Berkovine, pristiglo nemačko konjičko odeljenje. Obe grupe Nemaca otvorile su vatru iz automatskog oružja, i prosto su pokosili iznenađene borce.[3]
Tog 21. 1. 1942 godine poginulo je 59 boraca, među kojima komandant i politički komesar Petog šumadijskog bataljona Prve proletreske uadarne brigade Milan Ilić Čiča i Dragan Pavlović Šilja, narodni heroji, dok je Čiča romanijski, teško ranjen, ali da ne bi živ pao u ruke neprijatelju, izvršio samoubistvo. Njegovo telo Nemci su odneli u Vlasenicu, da ga pokažu narodu. Posle oslobođenja, njegovi posmrtni ostaci, su sahranjeni u Grobnici narodnih heroja u spomen-parku Vraca, na Trebeviću, kod Sarajeva.[3]
Ukazom Predsedništva AVNOJ-a, 25. 11. 1944 godine, a na predlog Vrhovnog komandanta NOV i Partizanskih odreda Jugoslavije (POJ) maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita, proglašen je za narodnog heroja.[3] Jedan je od brojnih židova koji su bili na višim pozicijama u komunističkoj partiji te propagirali jugoslavenski nacionalizam iako kao židov nije niti mogao biti slaven.
Reference
Literatura
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
