Masakr u Bijelom Polju

Pokolj u bjelopoljskom srezu januara 1943. godine je bio ratni zločin etničkog čišćenja koji su počinile četničke jedinice pod vodstvom Pavla Đurišića nad muslimanskim stanovništvom u okolini Bijelog Polja. Ovaj masakr karakteriše izrazito visok udeo majki i dece među žrtvama.

Bijelo Polje na karti Crne Gore.

Pozadina

Glavni članak: Četnička ideologija

Ravnogorski ideolozi predvideli su etničko čišćenje određenih oblasti radi etničkog homogenizovanja Velike Srbije kao temelja buduće Jugoslavije. Mihailović je u depeši izbegličkoj vladi u Londonu septembra 1941. izložio svoj program koji uključuje etničko čišćenje:

b: omeđiti »de fakto« srpske zemlje i učiniti da u njima ostane samo srpski živalj;

d: u srpskoj jedinici kao naročito težak problem uzeti pitanje muslimana i po mogućnosti rešiti ga u ovoj fazi.^[1]

– Mihailovićev program izložen u depeši vladi u Londonu septembra 1941.

Jedan od brojnih dokumenata koji svedoče o ovoj nameri je Mihailovićeva strogo poverljiva instrukcija Pavlu Đurišiću od 20. decembra 1941. godine, u kojoj se kaže^[2]:

Ciljevi naših odreda jesu:

1. Borba za slobodu celokupnog našeg naroda pod skiptrom Njegovog Veličanstva Kralja Petra II.
2. Stvoriti veliku Jugoslaviju i u njoj veliku Srbiju, etnički čistu u granicama Srbije — Crne Gore — Bosne i Hercegovine — Srema — Banata i Bačke.
3. Borba za uključenje u naš državni život i svih još neoslobođenih, slovenačkih teritorija pod Italijanima i Nemcima (Trst — Gorica — Istra i Koruška) kao i Bugarske, severne Albanije sa Skadrom.
4. Čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata.
5. Stvoriti neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore, kao i Srbije i Slovenačke čišćenjem Sandžaka od Muslimanskog življa i Bosne od Muslimanskog i Hrvatskog življa...
   – Mihailovićeva instrukcija Đurišiću od 20. decembra 1941.

U Šahovićima kod Bijelog Polja (20-ak kilometara od Mihailovićevog štaba u Lipovu) je 1. decembra 1942. održana "Konferencija četničke intelektualne omladine Crne Gore, Boke i Sandžaka" o posleratnom uređenju države. Na konferenciji je, između ostalog, zaključeno:

Na teritoriji buduće države živeti će Samo Srbi, Hrvati i Slovenci. Nacionalnih manjina ne može biti.^[3]

Đurišićev izveštaj

Pavle Đurišić, naoružan od fašističke Italije, bio je glavni izvršilac operacije etničkog čišćenja.

Pavle Đurišić je nakon izvršenog pokolja u okolini Bijelog Polja podneo Mihailoviću izveštaj u kome kaže:

Akcija na desnoj obali Lima u srezu Bjelopoljskom završena je. Ista je izvedena tačno po utvrđenom planu. Rezultat ove borbe je:

1) Potpuno su uništena sledeća muslimanska sela (Sekcije: Plevlje, Sjenica, Peć i Kolašin): Voljevac, Gubovača, Radijelja, Ušanovići, Presečenik, Batuiiće, Donji Vlah (sekcija Plevlje), Mirovići, Solja, Radojeva Glava, Mediše, Pobretiće, Donja Kostenica, Stablo, Vrh, Zminjac, Sipovice, Negobratina, Osmanbegovo selo, Dupljaci, Jasen, Koštice, Kaševar, Ivanje, Godijevo, Žilići, Gornja Crnca, Gornji Radulići, Vrba, Crhalja, Kradenik, Sipanje, Ličine (Sekcija Sjenica—Peć) Ukupno 33 sela.

2) Žrtve: Muslimana boraca oko 400 (stotine) Žena i dece oko 1000.^[4]

– Izveštaj Pavla Đurišića Draži Mihailoviću od 10. januara 1943. o rezultatima akcije u bjelopoljskom srezu

Nastavak operacije

Glavni članak: Pokolj u oblasti Pljevalja, Čajniča i Foče

Nakon pokolja u bjelopoljskom kraju, usledio je pokolj u pljevaljskom, fočanskom i čajničkom kraju, najmasovniji ratni zločin etničkog čišćenja koji su počinile četničke formacije tokom drugog svetskog rata. U ovoj operaciji uništenja, izvedenoj početkom februara 1943. godine, ubijeno je više hiljada žitelja Pljevaljskog, Čajničkog i Fočanskog kraja. Prema četničkom izveštaju, ubijeno je oko 9.200 muslimana od čega oko 1.200 muškaraca i do 8.000 žena, staraca i dece. Prema posleratnim popisima, stradalo je oko 3.000 civilnih žrtava.

Suđenje

Glavni članak: Beogradski proces

Pokolj u bjelopoljskom srezu se pominje u presudi četničkom vođi generalu Mihailoviću:

Januara 1943. godine četnici Pavla Đurišića ubili su u srezu bjelopoljskom oko 400 muškaraca i oko 1.000 žena i dece muslimanske veroispovesti.^[5]

– Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima

Sud je utvrdio da je pokolj u srezovima bjelopoljskom, čajničkom, fočanskom i pljevaljskom, jedan od ratnih zločina za koje je general Mihailović direktno odgovoran:

Sud se uverio da su zločini izvršeni od Mihailovićevih četnika u selima Vraniću, Drugovcu i Boleču, zatim u srezovima bjelopoljskom, čajničkom, fočanskom i pljevaljskom, koji su na pretresu potpuno rasvetljeni pismenim dokumentima i iskazima preživelih svedoka, izvršeni pod neposrednim Mihailovićevim naređenjima.^[5]

– Presuda Dragoljubu Mihailoviću

Povezano

• Pokolj muslimana Pljevalja, Čajniča i Foče
• Zločini četnika u Drugom svetskom ratu

Izvori

1. Mihailovićev program izložen u depeši vladi u Londonu septembra 1941., Zbornik NOR-a tom XIV - četnički dokumenti, knjiga 1, Vojnoistorijski institut, Beograd - dokument 6
2. „Instrukcija D. Mihailovića Pavlu Đurišiću od 20.12.1941.”. Arhivirano iz originala na datum 2009-03-14. Pristupljeno 2013-01-28.
3. ZAKLJUČCI KONFERENCIJE ČETNIČKE OMLADINE CRNE GORE, BOKE KOTORSKE I SANDŽAKA OD 2. DECEMBRA 1942. O POSLERATNOM DRŽAVNOM I DRUŠTVENOM UREĐENJU JUGOSLAVIJE
4. Izveštaj komandanta Limsko-sandžačkih četničkih odreda od 10. januara 1943. Draži Mihailoviću o rezultatima akcije u bjelopoljskom srezu, Zbornik NOR-a tom XIV - četnički dokumenti, knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd - dokument 8
5. Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima