Kriminalistički film

Kriminalistički film predstavlja filmski žanr koji u najširem smislu obuhvaća igrane filmove čiji se zaplet bavi kriminalom, bilo kroz prikaz njegovog izvođenja, suzbijanja ili istrage. Smatra se jednim od najstarijih žanrova i najpopularnijih žanrova, pogotovo na počecima postojanja filmske djelatnosti, te se tokom vremena razvio niz različitih pristupa prikazu zločina, odnosno razgranao se na niz različitih podžanrova. Kriminalistički filmovi tako mogu u sebi sadržavati elemente širih žanrova kao što su drame ili komedije, ali i drugih specifičnih žanrova kao što su trileri, akcije, pustolovni filmovi te, nešto rjeđe, horor, SF, pa i historijski ili ratni filmovi.

Među podžanrovima kriminalističkog filma se, pak, mogu naći:

• detektivski filmovi, specifičnost čijeg zapleta je rješavanje nekog zločina ili uz njega vezanu zagonetku/misteriju (whodunnit); riječ je o najstarijim oblicima kriminalističkog filma te se ponekad oni smatraju sinonima sa širom cjelinom kriminalističkog filma;
• gangsterski filmovi, čija je specifičnost bavljenje različitim aspektima organiziranog kriminala odnosno prikazuju ih iz perspektive profesionalnih kriminalaca;
• policijski filmovi, čija je specifičnost bavljenje temom kriminala iz perspektive pripadnika policije i odgovarajućih državnih službi;
• pljačkaški filmovi, čija se radnja odvija oko izvođenja nekog spektakularnog ili složenog imovinskog delikta.

Kriminalističkim filmovima mogu, ali ne moraju uvijek biti i sljedeći (hibridni) žanrovi:

• pravosudni filmovi, koji se kriminalom bave kroz njegove posljedice u obliku kaznenopravnih sudskih postupaka;
• zatvorski filmovi, koji prikazuju život u zatvorima i sličnim institucijama.

Kriminalistički filmovi se dodatno mogu dijeliti i po specifičnom stilu, vremenu nastanka ili miljeu u koji su smješteni:

• film noir, specifična vrsta kriminalističkog filma karakteristična za klasični Hollywood 1940-ih i 1950-ih;
  • neo-noir, kriminalistički filmovi koji su stil i teme film noira smjestili u moderno doba;
• yakuza filmovi, karakteristični za japansku kinematografiju, a čija je tema prikazivanje djelatnosti yakuza;
• giallo, kriminalistički filmovi koje karakterizira eksplicitnost prikaza nasilja, karakteristični za italijansku kinematografiju;
• blacksploitation filmovi, karakteristični za Hollywood početka 1970-ih, a čiji su protagonisti i radnja smješteni u milje američkih crnaca;
  • hicksploitation filmovi, njihov ekvivalent čija se radnja odvija u miljeu siromašnih bijelaca u ruralnim i nerazvijenim dijelovima SAD;
  • tzv. hood filmovi koji se snimaju od 1980-ih i čija se radnja odvija u siromašnim četvrtima i naseljima te najčešće prikazuje afroamerički, ali također može prikazivati i hispanoamerički ili neki drugi milje;
• Heroic bloodshed, gangsterski filmovi karakteristični po kombinaciji patetike i eksplicitnog nasilja, karakteristični za hongkonšku kinematografiju od 1980-ih.