Java (otok)

Java (ili zastarelo Jawa) je jedan od četiri glavna ostrva Indonezije (pored Sumatre, Bornea i Sulavesija, a sva četiri zajedno čine Velika sundska ostrva).

Java

Država	Indonezija
Lokacija	Sundski otoci
Glavni grad	Jakarta
Površina	126 700 km²
Stanovništvo   –Total (2005 est.)   –Gustoća	124 miliona 981/km²

Geografija

Java se nalazi u Indijskom okeanu, južno od Bornea, a istočno od Sumatre. Otok ima 126.650 km² a s malim okolnim ostrvima i otokom Madura površina mu je 132.107 km²

Java ima oko 127 miliona (stanje 2004. godine) stanovnika, više od bilo kojeg drugog ostrva na svetu. Sa gotovo 1.000 stanovnika po kvadratnom kilometru, Java je jedno od najgušće naseljenih područja na svetu. Na Javi se nalazi i glavni grad Indonezije, Džakarta. To je grad s više od deset miliona stanovnika koji se i dalje širi prema susednim gradovima Bogor, Tangerang i Bekasi, tako da su mu stanovnici skovali od početnih slogova novo ime, "Jabotabek", koje sve učestalo koristi.

Ostrvo je izuzetno plodno. Na zapadnom delu su još samo male površine pokrivene džunglom, a prema istoku postaje sve suvlje. Sve slobodne površine su kultivisane i uzgaja se čitav niz poljoprivrednih kultura. No, prevladava uzgoj pirinča.

Priroda je na Javi vrlo raznolika. Od džungle, preko savana i močvara s mangrovama do niza vulkana od kojih su neki još aktivni i kraterskih jezera. Brojni hramovi dokaz su vrlo raznolike kulturne istorije iz pretkolonijalnog vremena. Najznačajniji su budistički hram u Borobuduru i hinduistički u Prambananu.

Java je administrativno podeljena na četiri provincije: Batan i Jawa Barat (zapadna Java), Jawa Tengah (središnja Java) i Jawa Timur (istočna Java). Pored toga, Jakarta je izdvojena i pod direktnom je upravom centralne vlasti, a Džakarta je autonomna kneževina.

Pored Jakarte koja ima oko 11 miliona stanovnika, na Javi još tri grada imaju više od milion stanovnika. To su Surabaya sa oko 2,5 miliona, Bandung oko 1,7 miliona i Semarang oko 1,3 miliona.

Geologija

Java se, zajedno sa susednim sjeverozapadno smeštenim većim ostrvom Sumatrom i nizom manjih ostrva istočno od Jave nalazi uz rub jarka Sunda koji je deo subdukcijske zone severnog dela australijske tektonske ploče. To će područje - s gledišta zemljine istorije - relativno brzo nestati sa zemljine površine.

Java, koja je gotovo u celini vulkanskog porekla, je deo tzv. pacifičkog vatrenog prstena koji se nalazi uz rub čitavog Pacifika. Na ostrvu se nalazi 38 delimično ugašenih a delimično aktivnih vulkana. Broj aktivnih vulkana u Indoneziji je oko 130.

Među najpoznatije vulkane na Javi spadaju Bormo (2.329 m) i Merapi (oko 2.985 m). Merapi se smatra jednim od najopasnijih vulkana na svetu.

Pored vulkanizma, temeljem geoloških datosti često dolazi do zemljotresa. Zadnji težak zemljotres dogodio se 27. svibnja 2006. Centar se nalazio oko 25 km jugozapadno od Džakarte u dubini od oko 10 km. Glavni zemljotres, nakon kojeg je sledilo još oko 1.000 manjih, prema podacima OUNa od 5. juna 2006. poginulo je oko 5.800 a ranjeno je oko 57.800. Uništeno je ili teško oštećeno više od 130.000 kuća, a do 650.000 ljudi je ostalo bez krova nad glavom. Vulkan Merapi koji je u blizini najteže pogođenog grada Bantul, je nedeljama prie zemljotresa pojačao svoju aktivnost, a kratko nakon prvog zemljotresa izbacio je oblak plinova i pepela visok 3,5 km. U danima nakon potresa, vulkan je najmanje udvostručio svoju aktivnost.

Istorija

Praistorijsko doba

Dokaz da je Java bila naseljena još u praistorijskom razdoblju je javanski čovek, podvrsta Homo ercetusa, koga je još 1891. našao holandski antropolog Eugen Dubois u provinciji Java Timur.

Pretkolonijalno razdoblje

U prvom milenijumu posle Hrista na Javi su se učvrstili budizam i hinduizam i stopili se s od ranije postojećim verovanjima tamošnjeg stanovništva. Oblikovalo se više kraljevina, od kojih su neka bila vrlo snažna. Tako je u nekom dužem razdoblju, od polovine 14. veka pa sve do početka 16. veka kraljevina Majapahit proširila svoj uticaj na celu Javu, Sumatru, Borneo, veći dio malajskog poluostrva pa sve do Timora i današnjih Filipina. Glavni grad je bio u istočnoj Javi, u okolini današnjeg grada Surabadža.

Java je imala velike koristi od kontrolisanja važnih morskih puteva prema Kini, no kulturni uticaj su imale prije svega zasade koje su došle iz Indije. Slični procesi odvijali su se i na susednoj Sumatri.

Početkom 15. veka iz indijske pokrajine Gudjarat na ostrvo dolaze muslimanski trgovci, i počinje islamizacija.

Razdoblje kolonijalizma

Prve trgovinske veze su 1597. uspostavili Portugalci, ali su ih uskoro istisnuli Holanđani koji su stigli na ostrvo 1594. Polovinom 1619. Holanđani osvajaju Džakartu i pod imenom Batavia pretvaraju ju u centar svog kolonijalnog carstva u Aziji. Na Javi se Holanđani u početku zadovoljavaju samo vladavinom tim gradom. U svojim međusobnim razmiricama, neki javanski vladari su prihvatili pomoć tehnološki nadmoćnijih Holanđana, ali su za uzvrat morali dozvoliti djelovanje Holandska istočnoindijskoj kompaniji. Tako je Kompanija tokom 17. veka preuzela kontrolu nad celim ostrvom. Java se nalazila na čvorištu azijskih morskih puteva, što je omogućilo Holanđanima kontrolu trgovine izvan Indije kojom su dominirali Englezi.

Istovremeno sa utvrđivanjem kolonijalne vlasti, na Javi se širi islam. Domaće stanovništvo ga je doživelo kao protivtežu evropskoj kulturi kolonizatora, što je pomoglo njegovom popularizovanju. S druge strane, Holanđani se nisu preterano trudili da hristijaniziraju Javance.

Holanđani su kao porezne izvršitelje zapošljavali Kineze, što ih je učinilo vrlo omraženim kod domaćeg stanovništva. Napetosti su rasle i između kolonijalne vlasti i Kineza, jer su vlasti doživljavale nekontrolisano useljavanje Kineza kao opasnost za svoju vlast. Rezultat takvih odnosa je bio pogrom hiljade Kineza koji se 1740. dogodio u Bataviji.

Početkom 19. veka Holandska država preuzima direktnu kontrolu nad kolonijom bez posredovanja svoje Istočnoindijske kompanije, i u suradnji sa mesnim plemstvom pojačava gospodarsko zloupotrebljavanje domaćeg stanovništva.

1825.-1830. dolazi do narodnog ustanka protiv Holanđana zbog uvođenja novih davanja koju su domaći stanovnici trebali plaćati na žetvu pirinča. Borbe su životom platili više od 200.000 Javanaca i oko 8.000 Evropljana.

1830. kolonijalna vlast umesto najma, određuje seljacima obvezu, da 1/5 svoje zemlje stave na raspolaganje vlastima i da na tom delu uzgajaju ono što im vlast propiše. Uz to, bili su obvezni 66 dana godišnje raditi za račun vlasti. U praksi, ova je obaveza seljaka prema vlasti često značajno nadilazila zvanično propisanu obvezu. Proizvodi su kasnije prevoženi u Evropi i tamo prodavani uz vrlo visok profit.

Jezik

Pored službenog indonezijskog jezika, u središnjem i istočnom delu Jave govori se javanski jezik. Na zapadnom delu Jave prevladava sundski.

Religija

Kao na Sumatri (90%), i na Javi su muslimani ogromna većina. Tokom 15. i 16. veka Java je islamizovana, tako da danas čine 91% Javanaca.

Oko 1815. Holanđani šalju po prvi put misionare na Javu. Kao posledica tih napora, mnogi Kinezi prelaze na hrišćanstvo, a uz njih i mali deo Javanaca koji u međuvremenu nisu prešli na islam.

Na jugu centralnog dela Jave postoji nekoliko hrišćanskih zajednica, koji su većinom pripadnici kineske manjine.

I na Javi postoje konflikti između muslimana i hrišćanske manjine.58% javanskih muslimana izjašnjava se abanganima, što znači da šeriju razumiju simbolično-mistično, a ne kao neposredno važeći zakon.

Povezano

• Javanci
• Javanski jezik

Java (otok) na Wikimedijinoj ostavi