Sporazum u Apameji je godine 188. pne. potpisan između seleukidskog kralja Antioha III Velikog s jedne, te izaslanika Rimske Republike s druge strane, te je njime okončan rimsko-sirijski rat, za vrijeme koga je Antioh bio odlučno poražen u bitci kod Magnezije dvije godine ranije.
Prema odredbama sporazuma, Antioh se morao odreći svih svojih posjeda u Evropi i Maloj Aziji zapadno gorja Taurus. Rimljanima je također morao predati sve svoje bojne slonove kao i ratnu mornaricu, osim 12 brodova za održavanje reda na svojoj teritoriji. Antioh je također morao isplatiti odštetu od 500 talanata odmah, 2500 talanata po ratifikaciji ugovora od strane rimskog Senata te 12.000 talanata u obrocima sljedećih 12 godina. Po izboru rimskog konzula je morao predati taoce u Rim koji su se izmjenjivali svake tri godine, a među njima je bio i najstariji sin Demetrije.
Rimska država, pak, nije neposredno profitirala od ovog sporazuma. Teritorije kojih se odrekao Antioh je preuzeo pergamski kralj Eumen II, čija je država otada služila kao svojevrsna tampon-zona kojom se štitila rimska interesna sfera u Grčkoj. Usprkos tome, Rim je ovim sporazumom započeo stvarati svoju hegemoniju nad istočnim dijelom Mediterana.
Sporazum Filipa V i Antioha III
Nakon mira u Feniki 205. godine kojim je završen Prvi makedonski rat, Filip V, makedonski kralj, bio je primoran da se odrekne hegemonije nad Grčkom, pa je svoju pažnju usmerio ka istoku. Godine 203. on je sklopio savez sa Antiohom III, seleukidskim vladarem o podeli egipatskih poseda. Naime u Egiptu je tada bilo anarhično stanje uslovljeno smrću kralja Ptolemeja IV Filopatora, a ne prestolu se nalazio maloletni Ptolemej V Epifan. Dva vladara su pokušala da iskoriste ovakvu situaciju i zauzmu posede mladog kralja. Filip je trebalo da zauzme Egejsko more, Kariju i Samos, dok je Antioh planirao da zaposedne Koilesiriju (Južnu Siriju) i Fenikiju.
Drugi makedonski rat (200-197)
Ugovor između Filipa i Antioha nije bio čvrst, čak šta više bio je veoma labilan i predstavljao u stvari samo jednu diplomatsku igru. Saveznici se nisu pomagali međusobno , a sam Polibije svedoči da su čak i izdavali jedan drugog. Dok je Antioh postepeno osvajao Koilesiriju, Filip je osvajao gradove po Hersonesu Tračkom i pustošio i pljačkao pergamske i karske gradove pod vlašću Rodosa. Filip je nakon ovoga upao u Atiku sa ciljem da je opustoši. Udruženi Pergam, Rodos, Vizant i Atina zatražili su pomoć od Rimske republike koja je to oberučke prihvatila. Tako je otpočeo Drugi makedonski rat u kome su pomenute države i gradovi predvođeni Rimom ratovali protiv Filipa V. Ovaj rat je završen 197. pne. kada je Filip poražen od strane Rimljana u bici kod Kinoskefale. Filip je primoran na mir, po kome je Makedonija vraćena u okvire svojih starih granica. Rimski vojskovođa Tit Flaminin proglasio je 196. pne. godine slobodu Grčke. Ovim ratom iz igre je izbačen jedan značajan igrač, makedonski kralj Filip V. Ostao je međutim Antioh III Veliki.
Sirijski rat
Antioh je vešto koristio Drugi makedonski rat i zauzetost Rima postepeno proširujući teritoriju pod svojom kontrolom. Najpre je osvojio posede Ptolemejevaca u Siriji, zatim u Maloj Aziji, a onda je prešao na Helespont i na evropskoj obali počeo da zauzima gradove koje je Filip bio osvojio i koji su bili proglašeni za samostalne. To ga je dovelo u sukob sa Rimljanima. Nesporazumi su pokušali da se prevaziđu sastankom u Lizimahiji između rimskih poslanika i Antioha. Antioh je odbio rimski predlog da vrati osvojene gradove egipatskom kralju, a s druge strane nije želeo ni da napusti osvojene grčke gradove. Pored ovoga, Antioh je pružio utočište starom rimskom neprijatelju Hanibalu (koji je 195. godine pobegao iz Kartagine), što je bio još samo jedan razlog za sukob sa Rimljanima. Ratne operacije otpočele su 192. godine Antiohovim iskrcavanjem u Grčkoj. Međutim na njegovu stranu stali su samo Etolci koji su ga i pozvali u Grčku i još neki manji gradovi. Ahajci su stali na stranu Rima, a pomoć su im pružili i Rodos i Pergam. Konzul Manije Acilije Glabrion porazio je Antioha u bici kod Termopila 191. godine p.n e. Uskoro je Antioh pritisnut od strane rimskih trupa morao da napusti Grčku, a ratne operacije prenete su u Aziju. 190. godine u Aziju je stigao Lucije Kornelije Scipion sa bratom Publijem. Njih dvojica do nogu su potukla Antioha u bici kod Magnezije 190. godine, što je zapravo i odlučilo rat. Antioh je bio u potpunosti poražen, a maloazijski gradovi su mu otkazali poslušnost. Publije Scipion odredio je uslove za mir i poslao ih u Rim na potvrdu Senatu.
Mirovni sporazum
Mir je konačno zaključen u sirijskom gradu Apameji 188. pne. Njegovi uslovi malo su odstupali od Scipionovog diktata. Antioh je trebalo da se povuče iz dela Male Azije severno od planine Taur i da u roku od 12 godina isplati Rimu kontribuciju u visini od 15.000 talenata, a pergamskom kralju Eumenu II 400 talenata; ; Antiohova pomorska sila svedena je na svega 10 lađa, a obavezao se da neće držati slonove i koristiti ih za rat. Seleukidski vladar morao je da preda sve rimske neprijatelje, među kojima i Hanibala, i 20 talaca, među kojima se našao i njegov najmlađi sin Antioh. Kada je čuo za to Hanibal je pobegao u Bitiniju, a kad ga je bitiniski kralj izdao, Hanibal je izvršio samoubistvo ispivši otrov 183. godine pne. Nakon ovog mira Rimljani nisu stekli nikakve teriotorijalne dobitke, iako su svakako bili najzaslužniji za pobedu nad Antiohom. Međutim znatno su svoju teritoriju proširili saveznici Rima, Pergam i Rodos. Antiohovi maloazijski posedi podeljeni su između ove dve države. Rodos je dobio neka zemljišta u Maloj Aziji, a Pergam je kao veran rimski saveznik proširio svoje teritorije na sledeće oblasti: Frigiju, Lidiju, Likiju, Pisidiju i Pamfiliju, dostigavši tako svoj najveći teriotrijalni opseg u istoriji postojanja Pergamskog kraljevstva. Neki maloazijski gradovi bili su proglašeni za slobodne. S druge strane Antiohovi maloazijski saveznici (Galatija, Kapadokija) bili su poniženi i oslabljeni. U Galatiju je npr. još pre zaključenja mira poslata jedna ekspedicija koja je opljačkala zemlju i odnela bogat plen.
Posledice Sirskog rata i Apamejskog mira
Antiohov poraz i ponižavajući mir u Apameji imali su i svoju neposrednu posledicu - došlo je do antihelenističke reakcije i nemira u istočnim provincijama. Jermenija i Sofena proglasili su svoju nezavisnost, a Artaksija i Zarijadres, stratezi do tada verni Antiohu uzeli su kraljevske titule. Oblasti s one strane reke Tigra su izgubljene. Antioh je tešku situaciju pokušao da razreši pohodom na Istok u kome bi obnovio svoju vlast i istovremeno skupio novac za kontribuciju koju je prema Apamejskom miru bio dužan da isplati Rimljanima. Ovaj pohod završio se katastrofalno po Antioha, poginuo je pri pokušaju da opljačka Belov hram u Elimeji 187. godine pne. Moć seleukidske države polako se gasila, a to je naročito bilo vidljivo deceniju i po posle Antiohove smrti kada je pod vlašću energičnog kralja Mitridata I (171-138) počela da jača parćanska država. Partija je postepeno postajala jedna od najačih istočnih država, zamenivši na tom mestu monarhiju Seleukida.
S druge strane u Maloj Aziji stvoreno je snažno uporište rimske države, koje se najbolje ogledalo u teritorijalno povećanoj i osnaženoj Pergamskoj kraljevini koja je u stvari postala neka vrsta tampon-zone prema seleukidskoj državi. Antihelenistička reakcija zahvatila je i unutrašnje oblasti države Seleukida. U Judeji je od 166-164. pne. vođen oslobodilački rat pod vođstvom Makabeja koji se završio pobedom ustanika i obnavljanjem samostalne Judejske kraljevine. Sve ovo bilo je podržano od strane Rima koji je priznao samostalnost Judeje i uspstavio prijateljske veze sa njenim vladarima. Rimska država počela se sve više uplitati u politički život helenističkih zemalja, gde je sve više predstavljala glavnog arbitra i vodila odlučujuću reč.
Veze
- Popis mirovnih ugovora
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
