روم
اٽليءَ جي گادي / From Wikipedia, the free encyclopedia
روم (انگريزي ٻولي: Rome؛ اطالوي، لاطيني: Roma) اٽلي جي گاديءَ جو ھنڌ، ملڪ جو سڀ کان وڏو شهر آهي. اهو پڻ لازيو (Lazio) علائقي جي راڄڌاني آهي، روم جي گاديءَ واري ميٽروپوليٽن شهر جو مرڪز، ۽ هڪ خاص ميونسپلٽي جنهن جو نالو ڪميون دي روما آھي، جو ڪيپيٽل آهي. 1،285 چورس ڪلوميٽر (496.1 اسڪوائر ميل) ۾ 28,60,009 رهاڪن سان،[2] روم ملڪ جو سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ڪميون آهي ۽ شهر جي حدن اندر آبادي جي لحاظ کان يورپي يونين جو ٽيون نمبر وڏو شهر آهي. روم جو ميٽروپوليٽن شهر، 43,55,725 رهاڪن جي آبادي سان، اٽلي ۾ سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو ميٽرو پوليٽن شهر آهي.[3] ان جو ميٽروپوليٽن علائقو ايټاليا ۾ ٽيون سڀ کان وڌيڪ آبادي وارو علائقو آهي.[4] روم اطالوي ٻيٽ جي مرڪزي-اولهه واري حصي ۾، لازيو (Latium) جي اندر، ٽائبر ندي جي ڪنارن سان گڏ واقع آهي. ويٽيڪن سٽي (دنيا جو سڀ کان ننڍڙو ملڪ)[5] روم جي شهر جي حدن اندر هڪ آزاد ملڪ آهي، هڪ شهر جي اندر ملڪ جو واحد موجوده مثال آهي. روم کي ان جي جاگرافيائي مقام جي ڪري اڪثر ڪري ست جبلن جو شهر ۽ پڻ ”ابدي شهر“ سڏيو ويندو آهي. روم کي عام طور تي مغربي تهذيب ۽ مغربي عيسائي ڪلچر جو پنڊال ۽ ڪيٿولڪ چرچ جو مرڪز سمجهيو ويندو آهي.[6][7][8]
Rome Roma (Italian) | |||
---|---|---|---|
Capital city and comune | |||
Roma Capitale | |||
| |||
ڀانڃ: various theories سانچو:Crossreference | |||
عرفيت: Urbs Aeterna (Latin) The Eternal City Caput Mundi (Latin) The Capital of the world Throne of St. Peter | |||
The territory of the comune (Roma Capitale, in red) inside the Metropolitan City of Rome (Città Metropolitana di Roma, in yellow). The white spot in the centre is Vatican City. | |||
Location within Italy##Location within Europe | |||
جاگرافي بيهڪ: 41°53′36″N 12°28′58″E | |||
Country | Italy[lower-alpha 1] | ||
Region | Lazio | ||
Metropolitan city | Rome Capital | ||
Founded | 21 April 753 BC | ||
قيام | King Romulus (legendary)[1] | ||
حڪومت | |||
• قسم | Strong Mayor–Council | ||
• Mayor | Roberto Gualtieri (PD) | ||
• Legislature | Capitoline Assembly | ||
پکيڙ | |||
• Total | 1,285 ڪ.م2 (496.3 ميل2) | ||
بلندي | 21 ميل (69 ft) | ||
آبادي (31 December 2019) |
روم جي تاريخ 28 صدين تي مشتمل آهي. جڏهن ته رومن ديومالا جي تاريخ تقريباً 753 ق.م. ۾ روم جي قيام جي تاريخ آهي، اها ماڳ گهڻي عرصي تائين آباد آهي، ان کي لڳ ڀڳ ٽن هزارن سالن تائين هڪ وڏي انساني آبادي ۽ يورپ جي قديم ترين مسلسل قبضي وارن شهرن مان هڪ آهي. [9] شهر جي شروعاتي آبادي لاطيني، ايٽروسڪن ۽ سبين جي ميلاپ مان پيدا ٿي. آخرڪار، شهر ڪاميابيءَ سان رومن بادشاهت، رومن ريپبلڪ ۽ رومن ايمپائر جي گاديءَ جو هنڌ بڻجي ويو. ڪيترن ئي ماڻهن ان کي پهريون شاهي شهر ۽ ميٽروپوليس سمجهيو وڃي ٿو.[10] ان کي پهريون ڀيرو "هميشگي جو شهر" (لاطيني: Urbs Aetern)، [11][12] پهرين صدي ق.م. روم کي ڪئپٽ منڊي (دنيا جي گاديءَ جو هنڌ) به سڏيو وڃي ٿو.
اولهه ۾ سلطنت جي زوال کان پوء، جيڪو وچين دور جي شروعات کي نشانو بڻايو ويو، روم آهستي آهستي پوپ جي سياسي قبضي هيٺ اچي ويو، ۽ 8هين صدي عيسويء ۾، اهو پاپائي رياستن جي راڄڌاني بڻجي ويو، جيڪو 1870ع تائين قائم رهيو. ريناسنس جي شروعات کان وٺي، نڪولس V (1447-1455) کان وٺي لڳ ڀڳ سڀني پوپ چار سؤ سالن تائين هڪ مربوط آرڪيٽيڪچرل ۽ شهري پروگرام جي پيروي ڪئي، جنهن جو مقصد شهر کي دنيا جو فني ۽ ثقافتي مرڪز بڻائڻ هو. [13] اهڙيء طرح، روم پهريون ڀيرو ريناسنس جي وڏن مرڪزن مان هڪ بڻجي ويو[14] ۽ پوء ٻنهي باروڪ انداز ۽ نيوڪلاسڪزم جي جنم ڀومي بڻجي ويو. مشهور فنڪار، مصور، مجسما ۽ معمار روم کي پنهنجي سرگرمين جو مرڪز بڻايو، سڄي شهر ۾ شاهڪار نمونا ٺاهيا. 1871ع ۾ روم اٽلي جي سلطنت جو گاديءَ جو هنڌ ٿيو، جيڪو 1946ع ۾ اطالوي جمهوريه بڻجي ويو.
سال 2019ع ۾، روم 86 لک سياحن سان گڏ دنيا جو 14 هون سڀ کان وڌيڪ گهميل شهر، يورپي يونين ۾ ٽيون سڀ کان وڌيڪ گهميل شهر، ۽ اٽلي ۾ سڀ کان وڌيڪ مشهور سياحتي مقام هو.[15] ان جو تاريخي مرڪز يونيسڪو طرفان عالمي ورثو سائيٽ جي طور تي درج ڪيو ويو آهي.[16] سال 1960ع جي سمر اولمپڪس لاء ميزبان شهر، روم پڻ گڏيل قومن جي ڪيترن ئي خاص ايجنسين جي سيٽ آهي، جهڙوڪ فوڊ اينڊ ايگريڪلچر آرگنائيزيشن (FAO)، ورلڊ فوڊ پروگرام (WFP) ۽ انٽرنيشنل فنڊ فار ايگريڪلچرل ڊولپمينٽ (IFAD) ). هي شهر يونين فار ميڊيٽرينين (UfM)[17] جي پارلياماني اسيمبليءَ جي سيڪريٽريٽ جي پڻ ميزباني ڪري ٿو ۽ گڏوگڏ ڪيترن ئي ملٽي نيشنل ڪمپنين، جهڙوڪ Eni، Enel، TIM، ليونارڊو ۽ بئنڪون جهڙوڪ BNL ۽ ڪيتريون ئي ڪمپنيون روم جي EUR ڪاروباري ضلعي ۾ ٻڌل آهن، جهڙوڪ لگزري فيشن هائوس فينڊي پالازيو ڏي لا سولتا اتاليانا ۾ واقع آهي. شهر ۾ نامور بين الاقوامي برانڊز جي موجودگي روم کي فيشن ۽ ڊزائن جو هڪ اهم مرڪز بڻائي ڇڏيو آهي، ۽ سائيسيتا اسٽوڊيو ڪيترن ئي اڪيڊمي اوارڊ کٽيندڙ فلمن جو سيٽ رهيو آهي.[18]