خيبر پختونخوا

خيبر پختونخوا (انگريزي: Khyber Pakhtunkhuwa ) يا مختصر طور تي ڪي پي ڪي (KPK) يا پختونخوا، جنھن جو پراڻو نالو اتر اولھ سرحدي صوبو يا NWFP ھيو، پاڪستان جي چار صوبن مان هڪ صوبو آهي. جيڪو پاڪستان جي اُتر اولھہ حصّي ۾ واقع آهي. هن جو پراڻو نالو سرحد صوبو هو. هن جي سرحد ڏکڻ ۾ پاڪستان جي صوبن بلوچستان، ڏکڻ۔اوڀر ۾ پنجاب، اتر ۽ اتر۔اوڀر ۾ گلگت بلتستان جي علائقي، اوڀر ۾ اسلام آباد جي گاديءَ واري علائقي ۽ اتر۔اوڀر ۾ آزاد ڪشمير سان لڳل آهي. ان جي اولهه ۾ افغانستان سان بين الاقوامي سرحد آهي. خيبرپختونخواهه ۾ مختلف قسم جا منظر آهن جن ۾ جبلن جو قطارون، واديون، جبلن سان گهيريل ميدان، اڻ وڻندڙ ​​آبپاشي علائقن ۽ گھڻا زرعي فارم شامل آهن.ان جو اُتر حصّو سرسبز ۽ شاداب علائقن تي مشتمل آهي، جِتي ماڻهو مختلف علائقن کان سير ۽ تفريح جي لاءِ ايندا آهين ۽ ڏکڻ حصّو شهرن تي مشتمل آهي جِتي پاڪستان جا گهڻائي اهم ادارا ۽ صنعتون موجود آهن. صوبائي ٻولي پشتو ۽ صوبائي گاديءَ جو هنڌ پشاور آهي.

خيبر پختونخوا
صوبو
مٿان کان کاٻي پاسي : باب خيبر, محبت خان مسجد, ڪالام جي وادي, بحرين, ۽ سيف الملوڪ ڍنڍ
جھنڊو
عرفيت: سرحد، سرحد صوبو، فرنٽيئر، فرنٽيئر پراونس
جاگرافي بيهڪ (پشاور): 34.00°N 71.32°E / 34.00; 71.32
ملڪ	پاڪستان
قائم ٿيو	14 آگسٽ 1947 ۾ 1947 ٻيھر قائم ٿيو پھرين جولاءِ 1970 ۾
گادي جو هنڌ	پشاور
وڏي ۾ وڏو شهر	پشاور
حڪومت
• قسم	صوبو
• مجلس	صوبائي اسيمبلي
• گورنر	شاھ فرمان (پي ٽي آئي)[1]
• وزيراعلي	محمود خان (پي ٽي آئي)
• چيف سيڪريٽري	محمد سليم
• صوبائي اسيمبلي جون سيٽون	145
• ھاء ڪورٽ	پشاور ھاء ڪورٽ
پکيڙ
• ڪل	101,741 ڪ.م2 (39,282 ميل2)
آبادي (2017)[2]
• ڪل	35,525,047

جڏهن ته اهو پنهنجي آبادي ۽ معيشت جي لحاظ کان ٽيون نمبر وڏو پاڪستاني صوبو آهي، پر جغرافيائي لحاظ کان اهو ننڍو آهي. صوبو پاڪستان جي ڪل آبادي جو 17.9 سيڪڙو آهي. صوبو گهڻ نسلي آهي، جنهن ۾ مکيه نسلي گروهه پشتون، هندڪو (هزاراول)، سرائيڪي ۽ چترالي آهن. هڪ ڀيري ٻڌمت جو مضبوط قلعو، خيبر پختون خواهه گندھارا جي قديم علائقي جو ماڳ آهي، جنهن ۾ گنڌارن جي راڄڌاني پشڪلاوتي (هاڻوڪي چارسده جي ويجهو واقع آهي) جا آثار شامل آهن. علائقي جي تاريخ مختلف سلطنتن پاران بار بار حملن سان منسوب آهي، گهڻو ڪري ان جي جاگرافيائي لحاظ کان تاريخي لحاظ کان اهم خيبر پاس جي ويجهو هجڻ سبب. جيتوڻيڪ اهو عام طور تي مختلف نالن سان سڃاتو وڃي ٿو، "خيبر پختون خواه" جو نالو اپريل 2010 ۾ اتر-اولهه سرحدي صوبي لاءِ اثر ۾ آندو ويو، 18 هين آئيني ترميم جي پاس ٿيڻ کان پوءِ. 24 مئي 2018 تي، پاڪستان جي قومي اسيمبلي 25 هين آئيني ترميم جي حق ۾ ووٽ ڏنو، جنهن ۾ فاٽا ۽ صوبائي انتظام هيٺ قبائلي علائقن کي خيبرپختونخواهه ۾ ضم ڪيو ويو. خيبرپختونخواهه جي صوبائي اسيمبلي بعد ۾ 28 مئي 2018 تي بل جي منظوري ڏني. اهو 31 مئي تي اڳوڻي صدر ممنون حسين طرفان قانون ۾ دستخط ڪيو ويو، جنهن کي باضابطه طور تي انتظامي انضمام جي عمل کي مڪمل ڪيو ويو.

تاريخ

سال 1849ع ۾ ايسٽ انڊيا ڪمپني جي ڪلڪتي واري حڪومت پنجاب ۽ موجوده خيبرپختونخوا وارن علائقن کي فتح ڪيو تي خيبرپختونخوا واري علائقي کي پنجاب ۾ ضم ڪري ڇڏيو ۽ اھو سلسلو سال1901ع تائين جاري رھيو. ان سال لارڊ ڪرزن موجوده خيبرپختونخوا واري حصي کي علحده ڪري نئون صوبو نارٿ ويسٽ فرنٽيئر پراونس جي نالي سان ٺاھيو جنھن جو صدر مقام پشاور ٿيو.^[3]

جاگرافي

خيبرپختونخواه بنيادي طور تي ايراني پليٽ تي ويٺو آهي ۽ اهو يوريشيا جي پليٽ سنگم تي مشتمل آهي جتي يوريشيا جي پليٽ تي هندو ڪش جبلن جون ٻڪريون ڏکڻ ايشيا ڏانهن ويندڙ سنڌوءَ جي پاڻي واري جبلن کي رستو ڏين ٿيون. اها صورتحال ماضي ۾ زلزلي جي سرگرمين جو سبب بڻي آهي. مشهور خيبر پاس صوبي کي افغانستان سان ڳنڍي ٿو، جڏهن ته سرڪل بکوٽ، ايبٽ آباد ۾ ڪوهالا پل اوڀر ۾ جهلم درياهه مٿان هڪ اهم ڪراسنگ پوائنٽ آهي.

سياسي انتظام

خيبرپختونخواهه کي ستن ڊويزنن ۾ ورهايو ويو آهي. بنون، ڊيرا اسماعيل خان، هزاره، ڪوهاٽ، مالاڪنڊ، مردان ۽ پشاور. هر ڊويزن کي ٻن ۽ نون ضلعن جي وچ ۾ ورهايو ويو آهي، ۽ سڄي صوبي ۾ 36 ضلعا آهن. هيٺ توهان هڪ فهرست ڳولي سگهو ٿا هر ضلعي کي الفابيٽ جي ترتيب سان ترتيب ڏنل ڏيکاريندي. • ايبٽ آباد ضلعو

• الائي ضلعو

• باجوڙ ضلعو

• بنون ضلعو

• بٽگرام ضلعو

• بونير ضلعو

• چارسده ضلعو

• سينٽرل ڊير ضلعو

• ڊيرا اسماعيل خان ضلعو

• هنگو ضلعو

• هري پور ضلعو

• ڪرڪ ضلعو

• خيبر ضلعو

• ڪوهاٽ ضلعو

• ڪولائي۔پالس ضلعو

• ڪرم ضلعو

• لڪي مروت ضلعو

• لوئر چترال ضلعو

• لوئر دير ضلعو

• لوئر ڪوهستان ضلعو

• لوئر ڏکڻ وزيرستان ضلعو

• مالاڪنڊ ضلعو

• مانسهره ضلعو

• مردان ضلعو

• مهمند ضلعو

• اتر وزيرستان ضلعو

• نوشهره ضلعو

• اورڪزئي ضلعو

• پشاور ضلعو

• شانگلا ضلعو

• صوابي ضلعو

• سوات ضلعو

• ٽانڪ ضلعو

• تورغر ضلعو

• اپر ڏکڻ وزيرستان ضلعو

• اپر چترال ضلعو

• اپر دير ضلعو

• اپر ڪوهستان ضلعو

ثقافت

معيشت

آبادي ۽ ڊيموگرافي

خيبرپختونخواهه ۽ فاٽا جي جملي رجسٽرڊ ووٽرن جو تعداد 17.536ملين آھي.خيبرپختونخواھ جي رجسٽرڊ ووٽرن جو تعداد 15239000 آھي جن ۾ 8690000 مرد ۽ 6549000 عورتون آهن.فاٽا جا رجسٽرڊ ووٽر 2296000 آھن جن مان 1386000 مرد ۽ 910000عورتون آھن.^[4]

ايٽيمولوجي

ڪي پي ڪي جا صوبائي نشان (غير سرڪاري)

صوبائي جانور	سنئين سڱن وارو مارخور
صوبائي پکي	چڪور
صوبائي وڻ	کجي
صوبائي گل	صوف
صوبائي راند	پشتون تيراندازي

حوالا

1. "Iqbal Zafar Jhagra named new KP governor". DailyTimes. حاصل ڪيل 25 February 2016.
2. "PROVISIONAL SUMMARY RESULTS OF 6TH POPULATION AND HOUSING CENSUS-2017". www.pbscensus.gov.pk.
3. PAKISTAN OR THE PARTITION OF INDIA ،BY Dr. B. R. Ambedkar Thackers Publishers Bombay, 3rd edition-
4. {Daily Dawn dated 31March 2018, page 7}