خليل سلطان

خليل سلطان 18 فيبروري 1405ع کان 1409ع تائين ٽرانسڪسيانا جو تيموري حڪمران هو. هو ميران شاهه جو پٽ ۽ تيمور جو پوٽو هو.

خليل
سلطان
قازقستان ۾ خليل سلطان جي تصوير
امير تيموري سلطنت
18 فيبروري 1405-1409
پيشرو	تيمور
جانشين	شاه رخ مرزا
جيون ساٿي	جهان سلطان آغا شاد مالڪ آغا هڪ ٻي زال
نسل	علي مرزا محمد بهادر مرزا برقول مرزا محمد باقر مرزا شيرين بيگ آغا سرائي ملڪ آغا سلطان بديع الملڪ آغا
شاھي گھراڻو	تيموريد
پيءُ	ميران شاهه
ماءُ	سيون بيگ خانزاده
جنم	1384
لاڏاڻو	4 نومبر 1411 (عمر: 27) ري، تيموريد سلطنت، هاڻي ري، ايران، تهران، ايران
مذھب	اسلام

سوانح عمري

تيمور جي حياتيءَ ۾، خليل سلطان تيمور جو خاص احسان حاصل ڪيو. هن هندستان ۾ مهم دوران پاڻ کي ممتاز ڪيو ۽ 1402 ۾ فرغانه وادي جي حڪمراني ڏني وئي. 1405ع ۾ تيمور جي وفات تي خليل پاڻ کي سندس جانشين سمجھيو. تيمور جي مقرر ڪيل جانشين پير محمد کي جلدي هٽايو ويو، ۽ خليل سمرقند تي قبضو ڪيو. خليل تيمور جي خزاني کي حاصل ڪيو ۽ چغتائي خان جو ڪٺ پتلي لقب عطا ڪيو جيڪو اڳي هميشه تيمور طرفان چنگيز خان جي اولاد کي ڏنو ويو هو ته جيئن هن جي حڪمراني کي جائز بڻائي سگهجي تيمور جي هڪ شهزادي کي. خليل پڻ هڪ اتحادي، سلطان حسين طيچيود حاصل ڪيو ، جيڪو اڳ ۾ تيمور جي پوٽي جي طور تي تخت تي دعوي ڪري چڪو هو. ^[1]

ان دوران شاهه رخ مرزا ، جيڪو هرات ۾ حڪومت ڪري رهيو هو، پڻ پنهنجي دعوائن کي دٻائڻ جو فيصلو ڪيو. هن خليل جي خلاف اوڪسس نديءَ ڏانهن وڌيو پر جڏهن خليل جي پيءُ ميران شاهه ۽ سندس ڀاءُ ابوبڪر بن ميران شاهه جي حمايت ۾ آذربائيجان کان مارچ ڪئي ته واپس موٽي ويو. تنهن هوندي به، خليل جي حيثيت ڪمزور ٿيڻ لڳي. هو سمرقند ۾ غير مقبول هو، جتي امير پنهنجي زال شاد الملڪ کي حقير سمجهندا هئا . ان بعد خليل تي ڪافي اثر رسوخ هو، جنهن کيس قائل ڪيو ته هو نام نهاد گهٽ ڄمار جي ماڻهن کي اعليٰ عهدن تي اميرن جي خرچ تي مقرر ڪري. ڏڪار هن کي اڃا به وڌيڪ حقير بڻائي ڇڏيو. هن پنهنجي اڳوڻي مرشد خداداد حسين سان فرغانه وادي ڏانهن موٽڻ جو فيصلو ڪيو، جيڪو انهن جي حمايت حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ۾ مغلستان ( اوڀر چغتائي خانن جي سلطنت) ڏانهن ويو. ^[2] بهرحال، فارسي مؤرخ خواند امير ان جي بدران دعويٰ ڪري ٿو ته خداداد حسين خليل خلاف گهرو ويڙهه شروع ڪئي ۽ کيس قيد ڪري، سندس علائقي سميت اوڀر چغتائي خان شمس جهان (رح 1399-1408) تائين پهچايو. تنهن هوندي به شمس جهان، خداداد حسين کي خليل سان غداري ڪرڻ جي سزا ڏني هئي ۽ خليل کي سندس سلطنت واپس ڏني هئي. ^[3]

سمرقند ۾ خليل جي حڪومت جو خاتمو تڏهن ٿيو جڏهن شاهه رخ مرزا 13 مئي 1409ع تي بنا مقابلي شهر ۾ داخل ٿيو. ان کان پوءِ ٽرانسڪسيانا شاهه رخ مرزا جي پٽ الغ بيگ کي ڏني وئي. خليل شاهه رخ مرزا آڏو هٿيار ڦٽا ڪرڻ جو فيصلو ڪيو، جنهن شاد الملڪ کي پڪڙيو هو. هن کي پنهنجي زال واپس ملي، ۽ ري جو گورنر مقرر ڪيو ويو. اتي ئي 1411ع ۾ وفات ڪيائين. سندس مرڻ کان پوءِ سندس زال خودڪشي ڪري ڇڏي. ^[4]

ذاتي زندگي

خليل کي ٽي زالون هيون:

• جهان سلطان آغا، ڌيءَ علي مرزا ارلت؛
• شاد ملڪ آغا؛
• علي مرزا جي ماءُ؛

پٽ

خليل کي چار پٽ هئا:

• علي مرزا - ماء جو نالو نامعلوم؛
• محمد بهادر مرزا - جهان سلطان آغا؛
• برقول مرزا - جهان سلطان آغا؛
• محمد باقر مرزا - شاد ملڪ آغا؛

ڌيئرون

 

Ancestors of Khalil Sultan

8. Amir Muhammad Taraghai

4. Timur, Timurid Emperor

9. Tekina Khatun

2. Jalal ud-din Miran Shah

10. Hayut Jauni Qurbani

5. Mengli Agha

1. Khalil Sultan

12. Amir Naghday Qongirat

6. Aq Sufi Qongirat

3. Khanzada Begum

14. Jani Beg, Khan of the Golden Horde

7. Shakar Beg

خليل کي ٽي ڌيئرون هيون:

• خچڪ آغا، شيرين بيگ آغا - جهان سلطان آغا سان؛
• سارا ملڪ آغا - شاد ملڪ آغا سان؛
• سلطان بديع الملڪ آغا - شاد مالڪ آغا سان، شاهه رخ جي پٽ الغ بيگ سان شادي ڪئي؛

نسب

حوالا

1. Roemer, p. 100
2. Roemer, pp. 100–1
3. Stevens, John. The history of Persia. Containing, the lives and memorable actions of its kings from the first erecting of that monarchy to this time; an exact Description of all its Dominions; a curious Account of India, China, Tartary, Kermon, Arabia, Nixabur, and the Islands of Ceylon and Timor; as also of all Cities occasionally mention'd, as Schiras, Samarkand, Bokara, &c. Manners and Customs of those People, Persian Worshippers of Fire; Plants, Beasts, Product, and Trade. With many instructive and pleasant digressions, being remarkable Stories or Passages, occasionally occurring, as Strange Burials; Burning of the Dead; Liquors of several Countries; Hunting; Fishing; Practice of Physick; famous Physicians in the East; Actions of Tamerlan, &c. To which is added, an abridgment of the lives of the kings of Harmuz, or Ormuz. The Persian history written in Arabick, by Mirkond, a famous Eastern Author that of Ormuz, by Torunxa, King of that Island, both of them translated into Spanish, by Antony Teixeira, who liv'd several Years in Persia and India; and now render'd into English.
4. Roemer, p. 101