Tirrimotu dû 11 di jinnaru 1693
From Wikipedia, the free encyclopedia
Nta dui voti, lu 9 e l' 11 di jinnaru dû 1693, lu trimotu scutìu nu tirritòriu grannìssimu dâ Sicilia, pruvucannu la distruzzioni tutali di chiossai di 45 centri abbitati e facennu quarchi 60.000 cristiani morti sutta a li macerî. Catania fu distruggiuta tutta, accussì comu a la cchiù granni parti dê lucalitati dû virsanti urientali di l'Etna e dê Munti Ibblei; Sarausa e Rausa e assai pruvinci d'iddi èppiru danni gravìssimi.
Ci foru forti scunvurgimenti dô solu nta n'ària assai granni e si vìttiru marimoti (tsunami) nta tutta la costa urientali di l’ìsula, di Missina a Sarausa.
Danni ci foru macari nzinu a Palermu, â Calàbbria miridiunali e a Malta; la scussa principali fu assai sintuta macari a Trapani, ntâ Calabria sittintriunali e ntâ Tunisia.
« A l'ùnnici di jinnaru a vintin'ura a Jaci senza sonu s'abbalava cui sutta li petri e cui sutta li mura e cui a misericordia chiamava » | |
(dittu pupulanu sicilianu) |
« A l’ùnnici 'i jinnaru a vintu’ura, fu pi tuttu lu munnu ‘na ruìna: pìccili e 'ranni sutta li timpuna riciènu - Aiutu! - e nuddu cci nni rava. Si n’era pi Maria, nostra Signura, tutti fòrrimu muorti a l’ura r’ora; a l’ura r’ora ciancieriemmu forti se Maria nun facìa li nuostri parti » | |
(dittu pupulanu sicilianu) |
La siquenza sìsmica ca cumprenni stu tirrimotu, accuminciau lu jornu 9 di jinnaru 1693 e cuntinuau pri quarchi dui anni, cu nu nùmmiru assai àutu di rèbbrichi (cchiù di 1500). L'eventu principali (XI gradu MCS) s'eppi a l'ori 9 dâ sira di l'11 jinnaru, doppu ca na para di scossi di cchiù nica ntinzità (circa VIII gradu MCS) s'avìanu gia' fattu sèntiri la sira dû jornu 9 e la matina dû stissu jornu 11. Li carattirìstichi di l'eventu principali, lu fannu assimigghiari, pi tanti cosi, ô tirrimotu dû 4 frivaru dô 1169 e fa pinzari ca la struttura sismugginètica è misa a mari, non luntanu dâ costa, tra Catania e Sarausa. Na cunferma di st'ipòtisi pò vèniri dû marimotu assuciatu cô tirrimotu ca, macari nta stu casu comu ntô 1169, curpìu la costa jònica dâ Sicilia. La prufunnità ipucintrali cunziddirata pi l'eventu principali è di quarchi 20 chilòmitri.