From Wikipedia, the free encyclopedia
Lepisma saccharina (nomu cumuni moddu o pisciteddu d'argentu) è nu nzettu nicareddu e senza l'ali chi nun cci piaci â luci. Sta speci pigghia lu sò nomu cumuni dû culuri firranti dû sò corpu. Li pisciteddi d'argentu càmpanu manciannu carbuidrati comu l'àmidu o lu zùccaru, e chissu spiega l'urìggini dû nomu scintìficu. Apparteni a l'òrdini Thysanura, e havi statu ngiru pi 300 miliuna d'anni.
La lunghizza dâ lepisma saccharina, senza cuntari li jammi, è unu o du cintìmetri. Li soi granfi sunnu longhi e comu fila. Nn'havi dui, tri o quattru pedi chî granfi. Li soi còrpura sunnu lùcidi comu lu mitallu pû fattu dî soi scagghi argintati, chi cci vennu doppu avennu dipirdùtusi ssi scagghi pâ terza vota.
Addipinnennu â sò cundizzioni viventi, lu pisciteddu d'argentu cci voli quattru misi prima d'addivintari maturu, e quarchi vota cci voli tri anni. Cu na timpiratura nurmali, addiventa maturu doppu ôn annu. Pò campari tra dui o ott'anni. Quannu la timpiratura s'attrova tra 25 e 30 gradi, la fìmmina fa circa centu ova, usuarmenti dintra li spacchi. È mpussìbbili pî pisciteddi d'argentu ripruducìrisi nni l'ambienti friddi e sicchi.
Lu manciari prifirutu dî pisciteddi d'argentu cumprenni elimenti chi cuntèninu àmidu, o polisaccharidi comu s'attrova nta l'adèsivi: codda, màstici, libbra, fotugrafii, zùccaru, capiddi, canigghiola e terra. Ma puru si pò mèttiri cu cuttuni, linu, sita e fibbri artificiali, e macari nsetti morti. Tuttavia, pò jiri senza manciari pi quattru misi, senza fari mali ô sò corpu.
Li pisciteddi d'argentu càmpanu nni l'abbitazzioni umani, comu fannu li blatti e scravagghi. Si tròvanu sutta li frigurìfiri, o ntê gabinetti abbastanti cauri. Si cci piacinu arrusicari li libbra, arazzi e tissuti. Pi l'autra manu, li blatti si prifiriscinu li cundizzioni cchiù cauri, e s'attròvanu ntê panificci, unni si mancianu la farina e pani.
Pû fattu ca hannu la natura nutturna, lu fùttiri d'iddi si canusci sulu di st'urtimi anni. Lu màsculu e la fimmina si cci furrìanu canti canti mittènnusi 'n bruddu. Lu màsculu si fa la sperma, accumighiata di garza. La fìmmina trovi la sperma e la pigghia.
Lu nìmicu naturali di lu pisciteddu d'argentu e nu nsettu canusciutu comu la furficedda (Forficula auricularia).
Binchè veni canusciutu comu nu nsettu dannìficu, lu dannaggiu causatu dû pisciteddu d'argentu è di pocu cuntu e st'armali fannu nudda mprissioni suprô salutu umanu. Ntê fàbbrichi, siddu nun cci asisti la caurizza e l'umiditati, li pisciteddi d'argentu nun càmpanu. St'autri misuri ponnu eliminari la pupulazzioni, ma sulu pi picca tempu:
Nta Commons s'attròvanu àutri mmàggini rilativi a Lepisma saccharina. |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.