Экэниэмикэ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Экэниэмикэ диэн социал үөрэх. Табаар уонна сервис оҥоруутун, тарҕаныытын уонна туттуллуутун үөрэтэр. Экэниэмикэ диэн былыргы грек тыла: οἰκονομία (oikonomia, "дьиэ-уот салалтата"), οἶκος (oikos, "дьиэ") + νόμος (nomos, "үгэс" эбэтэр "быраап"). Билиҥҥи экэниэмикэ моделлара 19 үйэ бүтүүтүгэр быдан киэҥ бэлиитикэ экэниэмийэтин эйгэтиттэн сайдыбыттара.
Экэниэмикэ систиэмэлэрэ хайдах үлэлииллэрин уонна экэниэмикэ агеннара хайдах дьайсалларын быhаара сатыыр үөрэх. Экэниэмикэ анаалиhа дьон-сэргэ бары эйгэлэригэр туттуллар: биисинэс, үп-харчы, дьаhалта, кириминээл, үөрэҕирии, ыал, доруобуйа, быраап, политика, итэҕэл, социал үнүстүүттэр, сэрии уонна үөрэх.
Экэниэмикэ араас кээмэйдэрин икки ардыларыгар бүтүн уратылар бааллар, холобур: позитив экэниэмикэ ("тугун" быhаарар) икки норматив экэниэмикэ ("туох буолуохтаах" диир), экономика түөрүйэтэ икки туттуллар экэниэмикэ уо.д.а.
Экэниэмикэ икки сүрүн ураты салааларынан буолаллар микроэкономика ("кыра" экэниэмикэ, экэниэмикэ агеннарын майгыларын чинчийэр) уонна макроэкономика ("улахан" экэниэмикэ, бүтүн экэниэмикэ ыйытыылара: үлэтэ суох буолуу, инфляция, харчы уонна фискал политикалар).