IBM

Ай-Би-Эм (ааҥл. IBM, International Business Machines, Интернешнл бизнес машинс) — АХШ электроннай корпорацията, көмпүүтэри уонна бырагырааммалары оҥорор аан дойду саамай бөдөҥ хампаанньаларыттан биирдэстэрэ, аан дойду информационнай ситимнэрин провайдера. Штаб-квартирата Армонке куоракка баар (Нью-Йорк штаат).

Тэрилтэ 1911 сыллаахха тэриллибит, билиҥҥи аатын 1924 сылтан сүгэр. 1950-с сыллар ортолоруттан IBM көмпүүтэр эйгэтигэр бастакы балаһыанньаны ылбыта. 1981 сыллаахха бастакы персонаал көмпүүтэрин айбыта. 1980-с сыллар ортолоругар IBM аан дойду электроннай-ааҕар массыыналырн 60% оҥорон таһаарар этэ.

XIX үйэ бүтүүтүгэр ниэмэс иммиграна Герман Холлерит АХШ Биэрэпиһин бюротугар үлэлии сылдьан статиистика учуотун дьөлөҕөстөрдөөх каарточкаларын көмөтүнэн ыытарга этии киллэрбитэ. Кини айбыт электрическэй массыыната табыллан үлэлээбитэ, онон 1896 сыллаахха Холлерит Tabulating Machine Co диэн тэрилтэни арыйбыта.

1911 сыл бэс ыйын 15 күнүгэр икки атын фирманы кытта силлэһэн Computing Tabulating Recording (CTR) диэн ааттаммыта. Сотору кэминэн Вашингтон, Детройт, Торонто уонна Дейтон куораттарга кини филиаллара аһыллыбыттара.

1914 сыллаахха CTR генеральнай менеджерынан Томас Уотсон-старший буолбут, бу киһи хампаанньа 1920-1940-с сайдыытын кытта ыкса ситимнээх. 1919 сылга году тэрилтэ оборуота 2 мөл. дуолларга тэҥнэспит. CTR массыыналара Европаҕа, Соҕуруу Америкаҕа, Азияҕа уонна Австралияҕа атыыланар буолан, 1924 сыллаахха CTR аатын International Business Machines (IBM) диэҥнэ уларыппыта, ол аата «Аан дойдутааҕы бизнес-массыналар».