Вино

Вино (лат. vinum) — виноград көөнньүллүбүт уутуттан оҥоhуллар арыгылаах утах. Виноград сахара, аhыыта, энзима уонна да атын эбиитэ суох бэйэтэ көөнньүллэр. Сороҕор испиир эбиллэр. Вино уhун историялаах: винону аан бастаан аныгы Грузия, Исраил уонна Иран баар сирдэригэр оҥорор буолбуттара (б.э. 6000 с. иннинэ). Винолар саастарынан уонна өҥнөрүнэн арахсаллар.

Кыhыл уонна маҥан вино

Этимология

Үксүн былыргы орто средиземноморскай термининэн ааҕыллар; индоевропейскай тылларга, сорох ыал тылларыгар уонна картвель тылларыгар (д.-греч. ГОК, лат. тумукча, ам. ГЭС, готск. уэбин, д.-в.-нем. көр, груз. эвино, араб. wayn, д.-евр. jajин), орто дойдуга баар тыллар Кавказ уонна кыра Азия диэн тугун, онтон чугас тыллара суох буолалларын кытта сөбүлэһэллэр. Славянскай тылларга (холобур, славянскай тыллар. вингга) латиницаттан, эбэтэр Герман бөлөхтөр тылларыттан киирбит; латинеяттан киирии версията Европаҕа виноград үүннэриитэ ордук римляннар тарҕаналларын кытары сөбүлэһэллэр.

Сорох учуонайдар бу тылы грузиннар үөскээбиттэрин уонна кини индоевропей тылларынан киирбитин туһунан этэллэр. Сторонники этой точки зрения утверждают, что в картвельских языках семантическая связь слова «вино» (ღვინო — ghvino, ღვინი — ghvini, ღვინალ — ghvinal) восходит к глаголу «ghvivili» (ღვივილი, цвести, довести до кипения, бродить) и корнем «GHV» (ღვ), который является общим семантическим корнем множества картвельских слов (например, «gaghvidzeba» — გაღვიძება — пробудить, «ghvidzli» — ღვიძლი — печень и пр`.). Ону таһынан, виноград лозатын уонна э. э. ИНН. VI тыһыынчаҕа диэри күүстээх арыгыны оҥорууну оҥорууну ордук эрдэтээҥи бигэргэтиилэр Грузия сиригэр- уотугар булуллубуттара саамай биллин диэн грузинскай тылга тиэрдиллиэхтээх.

Арыгы оҥоруу

Арыгыны оҥорон таһаарыы икки сүрүн ыстаадаҕа үллэрэллэр: арыгыны эдэр арыгыны ылыыга тиийэ переработкалыыр бастакы арыгы, иккис утах, эдэр арыгыны туттарыыга, эдэр арыгыны иһиигэ. Бүтэһиктээх вкус уонна сибэкки иккистээн ааҕыллар.

Виноград бастакы эпэрээссийэтэ арыгы атыытыгар тахсар: пресс- үлтүрүтүү. Үрүҥ арыгыны оҥорорго бу түһүмэххэ виноград сүмэһиниттэн мезаны араараллар. Онтон сутулу чаҥҥа уураллар; үксүгэр технологиялар бу түһүмэххэ айылҕа хонтуруола суох буолуутун тохтотор бактериялары өлөртүүллэр. Хонтуруол барыыта үксүн температураҕа 20-22 кыраадыс (үрүҥнэргэ) уонна 28-30 (кыһыл арыгыга анаан) ааһар. Бу процесска сахарал билиитигэр уонна углекислай гаһы киллэрэллэр. Үүнүү 4-10 хонукка диэри, остуол арыгылара — 4-6 күн, хаачыстыбалаах үрүҥ арыгылар — 5-7 күн, кыһыл күн — 7-10 күн устата салҕанар. Эдэр арыгы бытарыйыытын тохтоппутун кэннэ, ыйааһыннаах чаастар тииҥ, бентонит (туой), желатина эбиллибит араас веществолары эбэн- сабан сырдатыы түһүмэҕэ ыытыллар. Арыгыны, ньыманы туттуу саҥа технологиятыттан уонна ньыманы салгыы тулуйбакка, арыгыны кэмчилээн батарарга, кислороду байытарга, фильтрдыырга уонна бытархай чаастары тэйитэргэ фильтрдыыр кыахтаахтар.^[1]