Муус устар 18

Муус устар 18 диэн Григориан халандаарыгар сыл 108-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 109-c күнэ). Сыл бүтүө 257 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• Радиолюбитель аан дойдутааҕы күнэ
• ЮНЕСКО — Мэҥэлэр уонна кэрэхсэбиллээх сирдэр аан дойдутааҕы күннэрэ

• Арассыыйа Арассыыйа — Сэриигэ албан аат күнэ — Нуучча буойуттара ньиэмэс рыцардарын Чудь күөлүгэр Мууска кыргыһыыга кыайбыт күннэрэ (1242)
• Бразилия Бразилия — Доҕор күнэ
• Зимбабве Зимбабве — Тутулуга суох буолуу күнэ (1980 сыл)
• Ираан Ираан — Ираан аармыйатын күнэ
• Польша Польша — Комаҕа сытар ыарыһахтар күннэрэ
• Украина Украина — Устуоруйа уонна култуура мэҥэлэрин күнэ
• Япония Япония — Айааччылар күннэрэ

Түбэлтэлэр

• 796 — Нортумбрия хоруолун Этельред I Корбриджка өлөрбүттэр.
• 1428 — Ферраратааҕы эйэ сөбүлэҥэ: Венеция өрөспүүбүлүкэтэ, Милан герцогствота, Флоренция өрөспүүбүлүкэтэ уонна Гонзаг хоруоллуга эйэлэспиттэр. Ол эрээри Ломбардия сэриилэрэ намырыы түһэн баран, син биир салҕанан барбыттара, 1454 сыллаахха эрэ Лоди эйэ сөбүлэҥинэн түмүктэммиттэрэ. Онтон, эйэ олохтоммутун кэннэ, Италияҕа аатырбыт Барҕарыы (Ренессанс) кэмэ саҕаламмыта.
• 1521 — Вормс Кэнгириэһигэр Мартин Лютер дьыалатын көрүү саҕаламмыт.
• 1669 — Улуу Моҕуоллартан төрүттээх Ииндийэ ыраахтааҕыта Аурангзеб индуистар хыраамнарын урусхаллыырга дьаһайбыт.
• 1738 — Мадридка Real Academia de la Historia («Устуоруйа акадьыамыйата») олохтоммут.
• 1789 — Тобольскай куоракка Василий Корнильев диэн киһи Сибииргэ бастакы типографияны арыйбыт.
• 1853 — Азияҕа бастакы тимир суол үлэҕэ киирбит (Бомбей—Тхана, 36 км).
• 1897 — Греция уонна Осмаан импиэрийэтэ бэйэ-бэйэлэригэр сэрии биллэрбиттэр. Бу 32 хонуктаах сэриигэ осмааннар кыайбыттара, ол эрээри Европа атын дойдулара султааны тылларыгар киллэрэн тохтоппуттара.
• 1920 — Дьокуускай куоратынааҕы хомсомуол (РКСМ) бастакы тэрийэр мунньаҕа буолбут. РКСМ куораттааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн Александр Кугаевскай талыллыбыт. Бу кэннэ куораттарга, нэһилиэктэргэ, уездтарга хомсомуол ячейкалара үөскээн барбыттар. Ол курдук 1921 сыл олунньутугар Саха сирин хомсомуолун кэккэтигэр 625 киһи баара.
• 1922 — Бүлүү уеһын Хохочой сиригэр Орто Бүлүүгэ баран испит хомсомуол этэрээтэ үрүҥнэр тоһуурдарыгар түбэһэр. 19 киһилээх этэрээттэн икки эрэ киһи тыыннаах хаалар.
• 1923 — Феликс Дзержинскэй ыйыытынан «Динамо» спорт уопсастыбата тэриллибит.
• 1946 
  • Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрэ олохтоммутунан Наассыйалар лиигэлэрэ үлэтин тохтоппут.
  • Гаагатааҕы аан дойду суута бастакы мунньаҕа буолбут.
• 1955 — Индонезия Бандунг куоратыгар бастакы Азия-Африка дойдуларын кэмпиринсийэтигэр 29 дойду кыттыбыт.
• 1988 — АХШ сэриилэрэ Ираан байҕаллааҕы сэбилэниилээх күүстэрин утары эпэрээһийэни саҕалаабыттар: Иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн саамай бөдөҥ байҕал кыргыһыыта буолбут.
• 1989 — Сунтаарга Бүлүү өрүһү көмүскүүргэ туһуламмыт Саха сиригэр аан бастакы экология миитинэ буолбут. Тэрийээччилэр: В.П. Мекумянов, Н.В. Михалева, Ю.Д. Очосов, Э. Соколов-Тулусхан, В.Г. Трофимов. Миитин кыттыылаахтара ССКП КК Бүлүү өрүһэ 1955 сылтан ыла айгыраабыт экологиятын туһунан сурук ыытарга быһаарбыттара. Бу суруккка 2052 киһи илии баттаан Дм. Фокинов Москубаҕа илдьэн биэрбитэ. Миитин түмүктээх буолбута: КК чинчийэр эспэдииссийэ ыыппыта^[1].
• 2018 — Свазиленд хоруола Мсвати III дойдутун Эсватини диэн ааттаабыт.

Төрөөбүттэр

• 1774 — Григорий Лангсдорф (Георг Генрих фон Лангсдорф, 1774–1852), айылҕаны чинчийээччи, этнограф, Бөтөрбүүрдээҕи НА акадьыамыга. 1807 с. Охуоскайтан Дьокуускайга аттаммыт уонна аара Өлүөхүмэҕэ, Битиимҥэ, Киренскэйгэ, Верхоленскайга уо.д.а. чинчийиилэри ыыппыт.
• 1904 — оччотооҕуннан муус устар 5 күнүгэр сэбиэскэй этнограф, Сибиир норуоттарын устуоруйатын уонна этнографиятын үөрэппит (ол иһигэр дулгааннары), устуоруйа билимин дуоктара Борис Долгих Ригаҕа төрөөбүт (31.12.1971, Москубаҕа өлбүт).
• 1923 — Георгий Апросимов — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, бастаан оскуола учуутала, кэлин СГУ уһуйааччыта, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала (2018 өлб.)

Өлбүттэр

• 1955 — Альберт Эйнштейн (1879 төр.), физик-теоретик, Нобель бириэмийэтин лауреата (1921).
• 1992 — Башарин Георгий Прокопьевич (1912 төр.) — саха аатырбыт устуоруга, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, РСФСР уонна Саха АССР билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа билимин дуоктара, профессор.
• 2002 — Тур Хейердал (1914 төр.), Норвегия айанньыта уонна суруйааччыта.

1. Юрий Мекумянов. Саха сиригэр экология бастакы миитинэ // Кыым. — Дьокуускай, 2022. — 14 Муус устар (№ 14 (22563)).