गुरुः (अध्यात्ममार्गदर्शकः)
From Wikipedia, the free encyclopedia
गुरुः मनुष्यस्य पथप्रदर्शनाय, आध्यामिकमार्गस्य सहायतायै, प्रश्नानाम् उपशमनाय च अतीव महत्त्वपूर्णः भवति। गुरवे नमस्कारं कृत्वा एव ईश्वरस्य पूजायै शास्त्राणि आदेशं ददति। गुरवे कृतज्ञता एव शिष्याय परमकर्तव्यं भवति। यदा गुरुः शिष्याय दीक्षां ददाति, तदा शिष्याय गुरुः सर्वस्वं भवति। ततः शिष्यः गुरोः कृते भीक्षाम् आनयति। गुरवे योग्यं सम्माननं ददाति। गुरोः, शिष्यस्य च सम्बन्धः परमार्थमार्गाय भवति। अतः ताभ्यां परमार्थचिन्तनम् अतीव महत्त्वपूर्णं भवति। गुरुः शिष्याय उपदेशान् ददाति। शिष्यः गुरवे द्रोहं न करोति। परन्तु गुरुः मूर्खाय शिष्याय क्रोधं करोति। यतः गुरुः शिष्याय योग्यां शिक्षां दातुम् इच्छति। यदि गुरुः शिष्याय ज्ञानं दातुं प्रयत्नं करोति, तर्हि शिष्यः अपि अध्ययनाय प्रयत्नं कुर्यात्। अन्यथा गुरुः योग्याय शिष्याय आजीवनं स्पृहति। परन्तु वर्तमानाय शिष्याय तस्य मनसि इच्छा न उद्भवति। शिष्यः गुरोः कृते भोजनं पचति। गुरोः, शिष्यस्य च सम्बन्दः अतीव मृदुः भवति। वेदे मन्त्रः प्राप्यते। यथा -
सहनाववतु सहनौ भुनक्तु, सहवीर्यङ्करवावहै तेस्विनावधितमस्तु मा विद्विषावहै।
यदि शिष्यः गुरवे द्विषति, तर्हि अपि गुरुः शिष्याय क्षमां ददाति। परन्तु तस्मै उचितां शिक्षाम् अपि ददाति। शिष्याय गुरोः वचनानि रोचते। यदा शिष्यस्य मनसि प्रश्नः उद्भवति, तदा गुरवे प्रश्नं निवेदयति। शिष्यस्य प्रश्नानुसारं गुरुः शिष्याय उत्तरं कथयति। यदि शिष्यः अन्याय शिष्याय ईर्ष्यति, तर्हि गुरुः आत्मनिरीक्षणाय निवेदयति।