बिल्वः
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
| Bael | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
_tree_at_Narendrapur_W_IMG_4116.jpg) | ||||||||||||||||||||
| जैविकवर्गीकरणम् | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| द्विपदनाम | ||||||||||||||||||||
| Aegle marmelos (L.) Corrêa | ||||||||||||||||||||
_fruit_at_Narendrapur_W_IMG_4099.jpg)
बिल्वः कश्चित् वृक्षविशेषः । भारते अयं अतिपवित्रः तरुः अस्ति । शिवस्य बहुप्रियं बिल्वपत्राणि इति भारतीयानां दृढः विश्वासः| धार्मिकभावनया आयुर्वेदीयप्रयोजनेन च अस्य वृक्षस्य प्रामुख्यम् अस्ति । अयं श्लोकः अस्य गरिमां सूचयति । अयं मध्यमप्रमाणेन प्ररोहति । एशियाखण्डे सर्वत्र एषः वृक्षः दृश्यते । मन्दिराणां पुरतः उद्यानेषु च विशेषातया प्रारोपयन्ति ।
अश्वत्थमेकं पिचुमन्दमेकं, न्यग्रोधमेकं दशतिन्त्रिणीकम् ।
कपित्थबिल्वामलकी त्रयञ्च, पञ्चाम्ररोपी नरकं न पश्येत् ।।
अयं बिल्ववृक्षः भारते वर्धमानः कश्चन वृक्षविशेषः । अयं वृक्षः सर्वेषु अपि प्रदेशेषु वर्धते । विशेषतया ४,००० पादमिते औन्नत्ये वर्धते । धार्मिकदृष्ट्या अयं बिल्वः भगवतः शिवस्य अत्यन्तं प्रियः इति विश्वसन्ति भारते । अयं वृक्षः २५ – ३० पादमितम् उन्नतः भवति । ३ – ४ पादमितः स्थूलः भवति । १ अङ्गुलं यावत् दीर्घाणि कण्टकानि भवन्ति । अस्य पर्णानां कश्चन गन्धः भवति । पुष्पाणि हरितमिश्रितश्वेतानि, सुगन्धयुक्तानि च भवन्ति । फलानि २ – ४ अङ्गुलं यावत् स्थूलानि, गोलाकारकाणि भवन्ति । फलानाम् अन्तः बहूनि बीजानि भवन्ति । अस्य फलेषु ४.६ % यावत् शर्करांशः, ६ %यावत् टेनिक्, २ % निर्यासः, तिक्तसत्त्वम्, उडनतैलं, पेक्किन् इत्यादयः अंशाः भवन्ति । अस्य पर्णेषु एलिगन्, एगलिनिन् इत्यादयः अंशाः भवन्ति ।
बिल्ववृक्षः रुटसिये कुटुम्बसम्बद्धः अस्य सस्यशास्त्रीयं नाम अजेल् मर्मेलस् (Aegle Marmelos) इति । । हिन्दीभाषया “बेल्” इति, तेलुगुभाषया “मोरेडु” इति, तमिळ्भाषया “विल्व्म्" इति, मलयाळभाषया “विल्वम्” इति, बेङ्गालीभाषया “बेल्” इति, मराठीभाषया अपि “बेल्” इति, कन्नडभाषया “बिल्व” इति उच्यते ।
अस्य बिल्ववृक्षस्य रसः तिक्तः कषायः च । विपाके सः कटुः भवति । अयम् उष्णवीर्यः, लघु, रूक्षः चापि ।
अयं पर्णपाती वृक्षः। इत्युक्ते यदा पर्णानि परिपक्वानि/वृद्धानि भवन्ति तदा पर्णानि पातयति । प्रतिवर्षं निरिष्टे ऋतौ जीर्णपर्णानि त्यक्त्वा नूतनानि प्राप्नोति इत्यर्थः । वृक्षकाण्डे कण्टकानि
अस्य पत्राणि शिवपूजायां श्रेष्ठानि इति परिगणितानि ।अस्य प्रत्त्येकम् अङ्गम् आयुर्वेदे उपयुज्यते ।{कर्णाटकस्य सस्यानि}}
Chisholm, Hugh, ed (1911). "Bael Fruit". Encyclopædia Britannica. 3 (11th ed.). Cambridge University Press.Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
