![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Da_Vinci_Vitruve_Luc_Viatour.jpg/640px-Da_Vinci_Vitruve_Luc_Viatour.jpg&w=640&q=50)
Renaschientscha
From Wikipedia, the free encyclopedia
Il term renaschientscha (resp. la furma franzosa renaissance) denominescha l’epoca da l’istorgia culturala e da l’istorgia d’art situada al cumenzament dal temp modern (15avel e 16avel tschientaner). Il num – ch’è s’etablì en emprima lingia en il 19avel tschientaner – cunfinescha l’epoca dal temp medieval precedent e fa allusiun a l’idea che la cultura europeica saja puspè s’orientada pli ferm a l’antica greca e romana. Sco tratg caracteristic tschenta la renaschientscha il singul individi en il center da tut esser.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Da_Vinci_Vitruve_Luc_Viatour.jpg/640px-Da_Vinci_Vitruve_Luc_Viatour.jpg)
Bain aveva gia il temp medieval guardà enavos sin l’antica. Ma en ils dus tschientaners che suondan è vegnida recepida ina paletta bler pli vasta da texts antics; plinavant ha l’umanissem studegià en quests texts aspects ch’eran vegnids negligids, sco per exempel dumondas davart la furma dal stadi. En consequenza da quest resvegl spiertal è la renaschientscha er marcada d’ina vaira unda d’invenziuns e scuvertas.
La vieuta dal temp medieval al temp modern n’è betg succedida a moda abrupta, mabain successivamain en il decurs dal 13avel e 14avel tschientaner. Sco temp da fluriziun da la renaschientscha valan il 15avel e 16avel tschientaner (talian: Quattrocento e Cinquecento). Il baroc (en l’istorgia d’art) respectivamain l’absolutissem (sco epoca istorica) marcheschan la fin da la renaschientscha vers l’entschatta dal 17avel tschientaner. En l’Europa dal Nord è la renaschientscha sa fatga valair pli tard ed è er vegnida substituida pli tard tras il baroc. En las parts protestantas (en spezial en l’Europa dal Nord) è la denominaziun d’epoca ‹renaschientscha› main preschenta damai che la refurmaziun è sa fatga valair sco moviment central.
Tar ils pli enconuschents artists da la renaschientscha tutgan ils Talians Leonardo da Vinci, Tizian e Donatello sco er il Tudestg Albrecht Dürer. L’epoca en ses pli vast senn è dentant er marcada d’impurtants scripturs sco Dante Alighieri e William Shakespeare. Il filosof Niccolò Machiavelli vala sco represchentant d’ina politica da pussanza, Erasmus da Rotterdam perencunter stat per morala e reflexiun da sasez. En la musica è l’epoca colliada cun in augment en la polifonia e cun novas armonias sco tar Orlando di Lasso.