From Wikipedia, the free encyclopedia
نیپال چې رسمي نوم یې د نیپال جمهوریت دی په سویلي اسیا کې په وچې پورې تړلی هیواد دی. د تیپال پلازمینه کتمندو او رسمی ژبه یې نیپالي ژبه ده. د یاد هیواد مساحت ۱۸۱'۱۴۳ کیلومتره مربع او د وګړو شمیر یې ۱۱۴'۵۱۹'۲۱ نفره دی.
نیپال یو اوږد تاریخ لری چې د میلادي کال د پیل څخه مخکې شروغ کیږي . دا د بودا د زیږیدو ځای هم دی.
په ۱۹۶۲ میلادي کال کې نیپال یو نوی اساسي قانون جوړ کړ. د پاچا واک په پراخه توګه پراخ شو او سیاسي ګوندونه منع شول. بلکه نیپال ته د پانچایات ماډل ورکړل شو، یو غیر حزبی "ډیموکراسۍ"، کوم چې د پاچا په نظر د ملي کرکټر سره غوره وو. له دې وروسته ټول لویان اړ وو چې ۱۵٪ غیر حزبي غړي ملي پانچایات ( پارلمان ) ته ورکړي په داسې حال کې چې پاتې ۸۵٪ غړي د پاچا لخوا مقرر شوي وو. په ۱۹۷۲ کې بیرنډرا د مهاندرا د پاچا په توګه ځای پر ځای شو. په ١٩٩٠ کال کې د خلکو د پاڅون وروسته ، بیرنډرا پاچا د پانچایات ماډل منسوخ کړ او یو ډیموکراټیک اساسي قانون یې وړاندې کړ. له هغه وخت راهیسې، په نیپال کې د نیپال د کانګرس ګوند واکمن شو. په ۱۹۹۴ -۱۹۹۵ کې یو کمونست د حکومت مشری په غاړه درلوده.
د ۱۹۹۶ کال په فبروری کې دا هیواد په کورنۍ جګړه واوښت. د ۲۰۰۱ کال د جون په اوله، شاهي کورنۍ د ولیعهد له خوا نږدې وه چې ختمه شي ځکه هغه خپل مور او پلار ته ډیر په قهر وو چې د خپلې خوښې ښځې یې ورته نه منله. له همدې امله هغه خپل پلار پاچا بیرندرا او خپله مور ملکه ایشواریا ووژل او د شاهی کورنۍ یو شمېر نور غړی یې هم په قتل ورسول. بیا هغه خپل ځان وویشته. هغه سمدستی مړ نه شو، او کله چې په کوما کې وو، هغه د نوي پاچا توګه اعلام شو. درې ورځې وروسته له دې پیښې خپله هم ومړ ، له هغه وروسته د هغه تره ، د هغه د پلار ورور ګیاندرا بیر بیکرام نوی پاچا شو. په 2002 میلادي کال کی کینګ ګیانډرا په لنډمهالی توګه واک ترلاسه کړ او وروسته په همدغه کال کې یی ډیموکراسي بیا ورغوله.
په عین حال کې، هیواد د کورنۍ جګړې څخه رنځ ته دوام ورکړ. د دوی د ۱۰۰ زره څخه تر ۱۵۰ زرو جنګیالیو سره هم ،د مائوی یاغیان و توانيدل د نیپال څه د پاسه ۶۰٪ برخه اشغال کړې د دوي اصلي موخه دا وه چې پاچا ګیانډرا له انقلاب وروسته د چین په څېر یو کمونېستي دولت جوړ کړي . د دې حقیقت سره سره چې ګیانډرا د بهرنی ملاتړ څخه ډیر خوند اخیست ، یاغیانو د ځمکې ترلاسه کولو ته دوام ورکړ. د ۲۰۰۵ کال د فبرورۍ په اوله کې ګیانډرا پاچا ټول واک ترلاسه کړ او اساسی قانون یې وځنډولو. هغه د نیپال د کانګریس د ګوند لومړی وزیر شیر بهادر دیوبا له دندې څخه لرې کړ او په خپله یې ټول واک په لاس کې واخست. پاچا دیوبا ملامته کړه چې په دې نه دی توانیدلی چې هیواد ته سوله راولي ګیانډرا پاچا له هغه وخت راهیسې د یوه استبدادی پاچا په توګه حکومت و کړ ، خو په ۲۰۰۶ میلادي کال کې دی دې ته اړ شو چې له خپل واک څخه لاس واخلی . د ۲۰۰۶ کال د نومبر په ۲۱ مه د ډیموکراټیک حکومت او مائوی یاغیانو تر منځ د سولې تړون لاسلیک شو. په هغه وخت کې کورنۍ جګړې څه باندې یوه لسیزه دوام کړی وو او څه د پاسه ۱۲ زره کسان یې ووژلي ول.د ۲۰۱۱ میلادي کال د جون په میاشت کې په نیپال کې وروستی ځمکنی ماین له کار څخه واخستل شو او ځمکه د ځمکې له ماینونو څخه پاک اعلان شوه.
د ۲۰۰۷ کال د ډسمبر په ۲۸ مه د نیپال په پارلمان کې اکثریت د شاهی حکومت د منصرف کولو لپاره رایه ورکړه. د نیپال د بنسټ جوړوونکو جرګې د ۲۰۰۸ کال د می په ۲۸ مه پرېکړه وکړه چې دغه قانون رسماً عملی کړی ، او د نیپال پاچاهی یې د نیپال دیموکراتیک فدرالی جمهوریت ته ولېږدوله. په هر صورت، ډیموکراسی په بیروکراسی او فساد کې زیاتوالی راوست. او دغه اداره په نړۍ کې یو تر ټولو لوی او لږ اغیزمن ه ده. په ۲۰۱۵ میلادي کال کې ، د شاهی کورنۍ د منسوخ کولو څخه اووه کاله وروسته، بالاخره یو نوی اساسی قانون تصویب شو. که څه هم، دا د ټولنے په ملاتړ کې نه حسابيږي : په ترائی کښې یی توکمونه د غرو د اوسیدونکو په پرتله د نازیانو احساس کوي. مظاهره چیانو په ۲۰۱۵ میلادي کال کې د هند سره پوله د څو میاشتو لپاره بنده کړې وه چې په تیلو او توکو کې یی د سختو کمښت رامنځته کړی وو.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
