فنيقي ليکدود

فنيقي ليکدود د مصري هیروګلیفیک سکریپټ څخه ډېر درست دی. فينيکيان (د څوارلسمې مخزېږديزې پېړۍ ) په کلکه باور لري چې لومړني کسان دي چې د اصلي الفبا د جوړولو ویاړ لري؛ یو اختراع چې په ليکدود کې یې لوی بدلون رامنځته کړ، یوناني او لاتیني الفبا دواړه له فنيقي الفبا څخه اخیستل شوي، او دا چې د نورو اروپايي هېوادونو الفبا له همدغو دوو الفبا څخه اخیستل شوي، نو ویلای شو چې د کرښو اصل اروپایی هېوادونو فينيکيان دی. همدارنګه، د آرامي خلکو له خوا، د فينيقي الفبا په مصر کې هند او عربي خلکو او میسوپوتامیا ته پراخه شوه، او د هغې اصول وروسته د یونانیانو له خوا د نښو په ایجاد سره بشپړ شول ترڅو د تورو د ښودلو لپاره ترې په سمه توګه کار واخيستل شي.

کله چې د فينيقي ليکدود رامنځته شو، د چینایي رسم الخط پرته یې نور رسم الخط د لیکلو له ډګر څخه بهر کړل؛ ځکه چې د دې فونټ سره لیکل خورا اسانه وو، دا په پراخه کچه کارول کیده. د خطاطۍ له پرمختګ سره سم يوه بله هڅه هم وشوه او هغه د ځای او د ليکلو د موادو پراختيا وه، مخکې له دې چې د کاغذ ، ډبرو او فلزاتو څخه کار اخيستل کېده، د ډبرو او فلزاتو تر څنګ د ونو او حيواناتو پوستکي هم جوړېدل. خو د دغو دواړو پوستکو لوړه بیه د دې لامل شوه چې د دوی په مصرف کې اقتصادي وده وکړي او د اقتصادي کولو یوه لاره د متن کمپرسول و، بله یې د مخففاتو کارول او بله یې د پوستکي ټوټې کول او بیا کارول و.

د دې فينيقي ليکدود ترټولو زاړه مثالونه د لبنان په بولوس ښار کې موندل شوي چې نن ورځ جبیل نومیږي. یونانیانو د فینیشین الفبا غوره کړه او په هغې کې یې بدلونونه راوستل چې په پایله کې یوناني الفبا (1000 کاله قبل مسیح) ته ورسید. داسې انګیرل کیږي چې یاد شوي الفبا د شمالي سامیټیک خلکو له سکریپټ څخه سرچینه اخیستې.

نور مالومات توري, يوني کوډ ...

توري	يوني کوډ	نوم	مانا (ژبپېژندنه)	اوانګاري	ورته توری په
توري	يوني کوډ	نوم	مانا (ژبپېژندنه)	اوانګاري	عبراني	سُریاني	عربي	یونانی	لاتین	سیریلیک
		الف	غويی	ʼ	ا	الف (عبراني توری)	کينډۍ:په عربی	آلفا (توری)α	Aa	آ (سیریلیک)а
		بیت	خانه (عربي: بیت) (عبرني: בית)	b	ب	بت (عبراني توری)	کينډۍ:په عربي	ڤیتا (حرف)β	Bb	به (سیریلیک)б, و (سیریلیک)в
		گیمل	شتر (عربي: جمل) (عبراني: גמל)	g	ج	گیمل	کينډۍ:به عربی	گاما (حرف)γ	Cc, Gg	گ (سیریلیک)г
		دلت	در (عبراني: דלת)	d	د	دالت (حرف عبری)	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	دلتا (حرف)δ	Dd	د (سیریلیک)д
		هه	پنجره	h	ه	ه	کينډۍ:به عربی	اپسیلونε	Ee	اِ (سیریلیک)е, ی اکراینیє
		واو	چنگک (عبراني: וו)	w	ו	واو (حرف عبری)	کينډۍ:به عربی	اوپسیلونυ, (واو (حرف)ϝ)	Yy, Ff, Vv, Uu, Ww	او (سیریلیک)у
		زین	اسلحه (عبراني: כלי זין)	z	ز	زین (حرف عبری)	کينډۍ:به عربی	زتاζ	Zz	ز (سیریلیک)з
		خت	دیوار (عربی: حیط)	ḥ	ح	ح	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	اتا (حرف)η	Hh	ای (سیریلیک)и
		طت	خوب (عبراني: טוב)	ṭ	ط	ط	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	تتاθ	تورنþ	(Ѳ ѳ)
		یوت	دست (عربی: ید) (عبری: יד)	y	י	ی	کينډۍ:به عربی	یوتا (حرف)ι	Ii, Jj	ای ده‌دهی (سیریلیک)і, Yi (سیریلیک)ї, ی (سیریلیک)ј
		کف	کف دست انسان (عربی: کفّ) (عبری: כף)	k	כ	کاف (حرف عبری), کاف (حرف عبری)	کاف (حرف عبری)	کينډۍ:به عربی	کاپاκ	Kk	کا (سیریلیک)к
		لمد	سیخ	l	ل	ل	کينډۍ:به عربی	لامبداλ	Ll	ال (سیریلیک)л
		میم	آب (عربی: ماء) (عبری: מים)	m	م، ם	م	کينډۍ:به عربی	مو (حرف)μ	Mm	ام (سیریلیک)м
		نون	مار (عربی: حنش) (عبری: נחש)	n	ن، ן	ن	کينډۍ:به عربی	نو (حرف)ν	Nn	ان (سیریلیک)н
		سمچ	ماهی (عربي: سمک) ستون	s	ش	سمخ (عبراني توری)	سمخ (عبراني توری) / سمخ (عبراني توری)	کينډۍ:به عربی	کسیξ, poss. خیχ	poss. Xx	(Ѯ ѯ), poss. خاх
		عین	چشم (عربي: عین) (عبراني: עין)	ʼ	ع	ع	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	امیکرونο	Oo	اُ (سیریلیک)о
		په	خوله (عربی: فم) (عبری: פה)	p	پ، ف	ف	کينډۍ:به عربی	عدد پیπ	Pp	پ (سیریلیک)п
		صاده	درخت پاپیروس	ṣ	ص، ץ	زادی (حرف عبری)	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	(سان (حرف)ϻ)	CH	تسه (سیریلیک)ц, چ (سیریلیک)ч
		کوف	سوراخ سوزن (عبری: קוף)	q	ق	ق	کينډۍ:به عربی	(قوپاϙ)	Qq
		رش	سر (عربی: راْس) (عبری: ראש)	r	ر	رش (عبراني توری)	رش (عبراني توری)	کينډۍ:په عربي	روρ	Rr	ار (سیریلیک)р
		شین	خورشید (عربی: شمس)، دندان (عبری: שן)	š	ש	ش	کينډۍ:به عربی	سیگماσς	Ss	اس (سیریلیک)с, شاш
		تو	علامت (عبری: תו)	t	ت	ت	کينډۍ:به عربی، کينډۍ:به عربی	تاوτ	Tt