نوبل جايزه
From Wikipedia, the free encyclopedia
د نوبل جایزه (انگرېزي: Nobel Prize) په سويډن کي ورکول کېدونکې نړیواله افتخاري جایزه ده چي په ۱۸۹۵ زېږدیز کال کښي د سويډني کېمیا پوه او اختراع کوونکي الفرېډ نـوبـل په غوښتنه يې بنسټ ایښودل سوئ دئ . په ۱۹۰۱ عيسوي کال کښي دا جایزه يوازي د فزیک، کیمیا، فيزیولوژي يا طب، ادبیاتو او سولي پر ډگر وتلو پوهانو ته په انعام کښي ورکول کېده . ددې جایزې د اقتصاد دبرخي بنسټ د سويډن د مرکزي بانک لخوا په ۱۹۶۸ میلادي کال کښي ايښودل سوئ دئ او په ۱۹۶۹ ميلادي کال کښي د لمړي ځل لپاره انعام کړل سوه . جایزه د تل لپاره د سويډن د رایکس نومي بانک لخوا د کیمیاپوه الفرېډ نوبل په یاد د " نوبل جایزه د اقتصاد لپاره " په نامه تر پوهانو پوري د رسمي مراسمو په ترڅ کښي رسيږي . اصلا نوموړې جایزه د ۱۹۰۱ ميلادي کال راهيسي تر گټونکو پوري رسيږي خو د اقتصاد برخي یې د ۱۹۶۹ میلادي کال راهیسي په کار پېل کړئ دئ .
په نامه د |
---|
عمومي معلومات | |
---|---|
ځانګړې وېشنيزه | |
ځای | |
هېواد |
برخې |
---|
بنسټګر |
---|
وېبپاڼه |
nobelprize.org (انګليسي ژبه) |
---|
د نوبل د سولي جایزه چي زیاتره وخت د سياست سره تړاو لري په رښتیا سره د جایزې گټونکو ته په نړیواله توگه سره ټولنیز شهرت او حیثیت ورپه برخه کوي. د نوبل د سولي جایزه د يوې سويډنۍ پنځه کسيزي کمېټې (د نوبل کمېټه) لخوا او د پاته نورو برخو د نوبل جایزې د بېلابېلو سويډني علمي ټولنو لخوا انعام کيږي .
جایزه په اوسني وخت کښي ۱۰ ميلیونه سويډني کروڼه دي چي تقریبا یو میلیون یورو کيږي . پیسې د څېړني د لا پرمختگ لپاره دي څو د جایزې گټونکي ته کوم اقتصادي مشکلات رامنځته نه سي او دپیسو گټلو د غمه خلاص سي او د یادولو وړ ده چي تر اوسه پوري ددې جایزې ډيرو گټونکو اخیستي پیسې په خیریه کارونو لگولي دي.
د ۱۹۰۱ زېږدیز کال څخه بیا تر ۲۰۰۸ زېږدیز کاله پوري ۸۰۹ د نوبل جایزې اعلان کړل سوي دي چي شلو ټولنو د سولي جایزې، ۷۸۹ (نارینه) پوهانو او شلو مېرمنو په بېلابېلو برخو کښي دنوبل جایزې ترلاسه کړي دي .ديادوني وړ ده چي د سره صلیب سازمان تراوسه پوري ۳ د نوبل د سولي جایزې گټلي دي چي لمړۍ یې په ۱۹۱۷ زېږدیزکال، دوهمه یې په ۱۹۴۴ زېږدیزکال او درېېمه جایزې يې په ۱۹۶۳ زېږدیز کال کښي ترلاسه کړې ده . همداشان د ملگرو ملتونو کډوالي ادارې UNHCR دوه ځلي د نوبل دسولي جایزې گټلي دي چي لمړۍ یې په ۱۹۴۵ زېږدیز کال او دوهمه یې په ۱۹۸۱ کال کښي ترلاسه کړه.
فزیک پوه او کېمیاپوه مېرمن ماري کیوري دوه ځلي د نوبل جایزې گټلي دي چي لمړی یې په ۱۹۰۳ زېږدیز کال کښي د نوبل فزیک جایزه او دوهمه یې په ۱۹۱۱ زېږدیز کال کښي د نوبل کېمیا جایزه وه.
تر ۲۰۰۸ زېږدیز کاله پوري دنړۍ په ۶۵ بېلابېلو هیوادونو کښي د نوبل جایزې پوهانو او ټولنو گټلي دي چي له دې جملې څخه ۲۸ ځلي په سويډن کښي، ۳۰۹ ځلي د امريکا په متحده ایالاتو کښي، ۱۱۳ ځلي په بریتانیه کښي، ۱۰۲ ځلي په جرمني کښي، ۵۷ ځلي په فرانسه کښي او په همداسي نورو بېلابېلو ملکونو کښي د نوبل جایزه گټل سوې ده.