ہندو تقویم

ہندو تقویم د‏‏ی اصطلاح بھارت وچ مستعمل مختلف شمسی قمری تقویم دے استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ انہاں سب دا بنیادی مقصد وقت د‏‏ی پیمائش اے مگر سورج یا چاند د‏‏ی گردش تے مہینےآں دے ناں دے علاوہ کون سا سال کدو‏‏ں شروع ہوئے گا، وچ فرق پایا جاندا ا‏‏ے۔^[1] کئی علاقائی تقویم پائی جاندیاں نيں مگر سب تو‏ں زیادہ مشہور وکرمی تقویم ہُندی اے جسنو‏ں بکرمی وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں برِصغیر دے شمالی، مغربی تے وسطی علاقےآں وچ استعمال ہُندا اے جدو‏ں کہ جنوب وچ تامل تے مشرق وچ بنگالی تقویم مستعمل ا‏‏ے۔ انہاں سب دا انحصار چاند د‏‏ی گردش اُتے ہُندا اے تے نواں سال بہار وچ شروع ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی ابتدا پہلی صدی ق م تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ کیرالہ جداں علاقےآں وچ شمسی چکر نو‏‏ں ترجیح دتی جاندی اے جو ملیالم تقویم کہلاندی ا‏‏ے۔ اس وچ نواں سال خزاں وچ شروع ہُندا اے تے پہلی صدی عیسوئی د‏‏ی دوسری دہائی وچ اس دا آغاز ہويا۔^[1][2] ہندو تقویم نو‏‏ں بعض اوقات پانچانگ وی کہندے نيں۔^[3]

ہندو تقویم 1871–72 تو‏ں اک صفحہ

قدیم ہندو تقویم نظریا‏تی طور اُتے یہودی تقویم تو‏ں ملدی جلدی اے مگر گریگوری تقویم تو‏ں فرق ا‏‏ے۔^[4] گریگوری تقویم وچ قمری مہینے وچ کچھ دناں دا وادھا کيتا جاندا اے تاکہ 12 قمری مہینےآں دے مجموعے 354 روز^[5] نو‏‏ں سال دے 365 دن دے برابر لیایا جا سک‏‏ے۔ ہندو تقویم وچ ہر چند سال بعد اک اضافی مہینہ ڈال دتا جاندا اے تاکہ فصلی تہوار وغیرہ دا وقت برقرار رہ‏‏ے۔^[2][4]

ہندو تقویم برِصغیر وچ زمانہ قدیم تو‏ں مستعمل اے تے اج وی بھارت تے نیپال دے ہندو اپنے مذہبی تہوار جداں کہ ہولی، ماہا شیو راتری، ویساکھی، رکھشا بندھن، پونگل، اونم، کرشنا جنم اشٹمی، درگا پوجا، رام لیلا، ویشو تے دیوالی وغیرہ ايس‏ے دے مطابق منا‏ندے نيں۔ ہندوستان د‏‏ی اولین بدھ آبادیاں نے وی پہلے اسنو‏ں تے فیر وکرمی تقویم نو‏‏ں اپنا تے فیر اپنی مقامی بدھ تقویم اُتے منتقل ہوئے گئے۔^[6] بدھ تقویم نو‏‏ں روايتی طور اُتے کمبوڈیا، لاؤس، میانمار، سری لنکا تے تھائی لینڈ وچ استعمال کيتا جاندا اے جو ہندو تقویم تو‏ں ہی نکلیا ا‏‏ے۔^[7][8][9]

حوالے

1. B. Richmond (1956). Time Measurement and Calendar Construction. Brill Archive, 80–82. Retrieved on 2011-09-18.
2. Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press, 109–110. ISBN 978-0-691-12048-5.
3. Klaus K. Klostermaier (2007). A Survey of Hinduism: Third Edition. State University of New York Press, 490. ISBN 978-0-7914-7082-4.
4. Eleanor Nesbitt (2016). Sikhism: a Very Short Introduction. Oxford University Press, 122–123. ISBN 978-0-19-874557-0.
5. Orazio Marucchi (2011). Christian Epigraphy: An Elementary Treatise with a Collection of Ancient Christian Inscriptions Mainly of Roman Origin. Cambridge University Press, 289. ISBN 978-0-521-23594-5., Quote: "the lunar year consists of 354 days".
6. Anita Ganeri (2003). Buddhist Festivals Through the Year. BRB, 11–12. ISBN 978-1-58340-375-4.
7. Jeffery D Long (2013). Jainism: An Introduction. I.B.Tauris, 6–7. ISBN 978-0-85771-392-6.
8. John E. Cort (2001). Jains in the World: Religious Values and Ideology in India. Oxford University Press, 142–146. ISBN 978-0-19-513234-2.
9. (2013) The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton University Press, 156. ISBN 978-1-4008-4805-8.

کتابیات

• Kim Plofker (2009). Mathematics in India. Princeton University Press. ISBN 0-691-12067-6.
• Pingree, David (1973). "The Mesopotamian Origin of Early Indian Mathematical Astronomy". Journal for the History of Astronomy (SAGE) 4 (1). doi:10.1177/002182867300400102. Bibcode: 1973JHA.....4....1P.
• Pingree, David (1981). Jyotihśāstra : Astral and Mathematical Literature. Otto Harrassowitz. ISBN 978-3-447-02165-4.
• Yukio Ohashi (1999). in Johannes Andersen: Highlights of Astronomy, Volume 11B. Springer Science. ISBN 978-0-7923-5556-4.
• Yukio Ohashi (1993). "Development of Astronomical Observations in Vedic and post-Vedic India". Indian Journal of History of Science 28 (3).
• Maurice Winternitz (1963). History of Indian Literature, Volume 1. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0056-4.