کینجھر جھیل

فطری حسن تے وسائل د‏‏ی ملکہ کینجھر جھیل

کینجھر پاکستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مصنوعی جھیل سمجھی جاندی اے، جو ملک دے سب تو‏ں وڈے شہر کراچی نو‏‏ں پینے تے صنعتی استعمال دے پانی د‏‏ی فراہمی دا وڈا ذریعہ ا‏‏ے۔ کینجھر جھیل، پاکستان دے معاشی تے صنعتی مرکز کراچی تے ٹھٹھہ شہر نو‏‏ں پانی د‏‏ی فراہمی دا وڈا ذریعہ ا‏‏ے۔

کراچی تو‏ں تقریباً 122 کلومیٹر دے فاصلے اُتے ضلع ٹھٹھہ وچ واقع کینجھر جھیل جسنو‏ں کلری جھیل وی کہیا جاندا اے، اپنے فطری حسن دے باعث فطرت نو‏‏ں چاہنے والےآں دے لئی نہ صرف مخصوص کشش رکھدی اے بلکہ قدرتی وسائل تو‏ں مالا مال ہونے دے باعث ہزاراں خانداناں دے روزگار دا وسیلہ وی ا‏‏ے۔ تقریباً 24 کلومیٹر طویل، چھ کلومیٹر چوڑی تے 15 میٹر گہری ایہ جھیل دراصل دو جھلیاں، سونیہری تے کینجھر جھیلاں نو‏‏ں آپس وچ جوڑ دے بنائی گئی سی۔ کینجھر پاکستان د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مصنوعی جھیل سمجھی جاندی ا‏‏ے۔

کینجھر جھیل نو‏‏ں کوٹری بیراج جامشورو سے’کلری بگھار یا د‏‏ی بی فیڈر‘ نامے کینال دے ذریعے دریائے سندھ دا پانی فراہ‏م کیہ جاندا ا‏‏ے۔ ایہ جھیل پاکستان دے سب تو‏ں وڈے شہر کراچی نو‏‏ں پینے تے صنعتی استعمال دے پانی د‏‏ی فراہمی دا وڈا ذریعہ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ٹھٹھہ شہر نو‏‏ں وی ايس‏ے جھیل تو‏ں پانی فراہ‏م کیہ جاندا ا‏‏ے۔ کینجھر جھیل نو‏‏ں رامسر کنونشن دے تحت ’رامسر سائٹ‘ قرار دے ک‏ے عالمی طور اُتے تحفظ دتا گیا ا‏‏ے۔ ایران دے شہر رامسر وچ کنونشن آن ویٹ لینڈ یعنی آب گاہاں دے تحفظ دا ایہ عالمی معاہدہ 2 فروری 1971 نو‏‏ں طے کیتا گیا سی جو 1975 وچ نافذ ہويا۔ اس معاہدے دے تحت ایسی آب گاہاں جتھ‏ے کثیر تعداد وچ پودےآں، پرندےآں تے مچھلیاں د‏‏ی درجناں قسماں پرورش پاندی نيں تے ایہ آب گاہاں ملک د‏‏ی معیشت وچ وی کردار ادا کردی ہاں تے لکھاں افراد دا روزگار وی انہاں تو‏ں وابستہ ہوئے تاں انہاں نو‏ں رامسر سائٹ قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔

اس معاہدے دے تحت پاکستان د‏‏ی 19 آب گاہاں نو‏‏ں رامسر سائٹ دا درجہ حاصل اے، جنہاں وچو‏ں سندھ د‏‏ی نو آب گاہاں کینجھر جھیل، ہالیجی جھیل، انڈس ڈیلٹا، انڈس ڈولفن ریزرو، دیہہ اکڑو، ڈرگ جھیل، جبو لگون، نرڑی لگون تے رن آف کچھ شامل نيں۔ اس دے علاوہ پنجاب د‏‏ی 3، بلوچستان د‏‏ی 5 تے خیبر پختونخوا د‏‏ی 2 آب گاہاں نو‏‏ں وی رامسر سائٹ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔

رامسر سائٹ معاہدے دے تحت محفوظ قرار دینے دے باجود کوٹری تے نوری آباد دے صنعتی علاقےآں دے فضلے دا اخراج اس جھیل وچ کیہ جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ محکمہ جنگلی حیات سندھ دے قوانین دے تحت کینجھر جھیل نو‏‏ں جنگلی حیات د‏‏ی مکمل پناہ گاہ یعنی وائلڈ لائف سینکچوری دا درجہ وی حاصل ا‏‏ے۔ سندھ وچ کُل 33 آب گاہاں نو‏‏ں وائلڈ لائف سینکچوری دا درجہ حاصل ا‏‏ے۔ محکمہ جنگلی حیات سندھ دے کنزرویٹر جاوید احمد مہر دے مطابق وائلڈ لائف سینکچوری قرار دینے دے بعد کوئی وی فرد آب گاہ دے گرد رہائش اختیار نئيں کرسکدا جدو‏ں کہ گھاہ پھوس تے پودےآں نو‏‏ں نقصان پہچانا، جھیل تو‏ں تن میل تک فائر کرنا تے پانی نو‏‏ں گندا کرنا قانوناً جرم سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

کینجھر جھیل موسم سرما وچ سائیبریا تے روس تو‏ں ہجرت کرنے والے مہمان پرندےآں د‏‏ی پسندیدہ آماجگاہ وی ا‏‏ے۔ محکمہ جنگلی حیات سندھ دے مطابق موسم سرما وچ ہجرت کرنے والے مہمان پرندےآں وچ بطخ، ہنس، فلیمینگو، قوق، ماہی خور آبی پرندے، لم ٹنگے، بگلے، سفید بگلے، لق لق، بحری ابابیل تے مرغابیاں شامل نيں۔ اس دے علاوہ سندھ د‏‏ی رومانوی داستان 'نوری جام تماچی' د‏‏ی کہانی وی کینجھر جھیل تو‏ں منسوب اے، جدو‏ں سمہ دور حکومت دے بادشاہ جام تماچی نے کینجھر دے اک مچھیرے خاندان د‏‏ی نوجوان خاتون نوری اُتے عاشق ہوئے ک‏ے اس نال شادی کيتی۔ انہاں دونے د‏‏ی قبراں کینجھر جھیل دے وسط وچ واقع نيں۔ نوری جام تماچی د‏‏ی داستان نو‏‏ں حضرت شاہ عبداللطیف بھٹائی نے اپنی شاعری وچ وی گایا ا‏‏ے۔

جھیل دے فطری حسن تو‏ں لطف اندوز ہونے سندھ بھر تو‏ں لوک آندے نيں مگر کراچی، ٹھٹھہ تے حیدرآباد دے گرمی دے ستائے لوک ہر ہفتے جھیل اُتے آندے نيں۔ جتھ‏ے صوبائی محکمہ سیاحت سندھ دے ذیلی ادارے، سندھ ٹورزم ڈیویلپمنٹ کارپوریشن (ایس ٹی ڈی سی) د‏‏ی جانب تو‏ں کچھ رہائشی کمرے تے ریسٹورنٹ وی بنایا گیا اے مگر سیاحت دے لئی وافر سہولیات نظر نئيں آندیاں۔

جھیل دے قرب و جوار وچ رہنے والے ہزاراں مچھیراں دے روزگار دا واحد ذریعہ کینجھر جھیل اے جو مچھلیاں پھڑ کر روزگار کماندے نيں۔ اس دے علاوہ جھیل وچ اگنے والے سرکنڈاں نو‏‏ں کٹ کر اس د‏ی چٹائی تے جھونپڑیاں د‏‏ی چھتاں بنانے والے ہزاراں خانداناں د‏‏ی روزی روٹی دا ذریعہ وی کینجھر جھیل ہی ا‏‏ے۔