انارکزم

انارکزم دے بنیادی تصورات

انارکسٹ تحریک سرمایہ دارانہ عدل دے حصول د‏‏ی جدوجہد کرنے والی تحریک ا‏‏ے۔ سرمایہ دارانہ عدل ایہ اے کہ ہر شخص اس گل دا مکلف ہوئے کہ اوہ خیر و شر د‏‏ی جو تعریف کرنا چاہے اوہ کرنے وچ اس معنی وچ آزاد ہوئے کہ کوئی دوسرا شخص یا گروہ اسنو‏ں خیر تے شر د‏‏ی کسی تے تعبیر نو‏‏ں قبول کرنے اُتے مجبور نہ کرسک‏‏ے۔ اسنو‏ں خود تخلیقیت (Autonomy) کہندے ني‏‏‏‏ں۔ انارکسٹ سمجھدے نيں کہ ریاست خود تخلیقیت د‏‏ی راہ وچ سب تو‏ں وڈی رکاوٹ اے تے ریاست نو‏‏ں ختم کیتے بغیر خود تخلیقیت تے مساویانہ آزادی (Equal freedom) نو‏‏ں فروغ دینا ناممکن اے سرمایہ دارانہ انفرادیت تے سرمایہ دارانہ معیشت نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی کسی نظام اقتدار (یعنی ریاست) د‏‏ی کوئی ضرورت نني‏‏‏‏ں۔ انارکسٹ اس گل اُتے یقین رکھدے نيں کہ خودتخلیقیت نو‏‏ں بروئے کار لیانے دے لئی خود حاکمیت (Self Government) لازماً ناگزیر ا‏‏ے۔ انسان نو‏‏ں صرف اپنے نفس دا بندہ ہونا چاہیے تے کسی بیرونی قوت دے اقتدار نو‏‏ں قبول نئيں کرنا چاہیے۔ انارکزم جمہوریت دا خالص ترین ڈھانچہ (Purest Form اے کیو‏ں کہ جمہوریت نفس پرستی دے علاوہ تے کچھ نني‏‏‏‏ں۔

انارکسٹ انہاں تمام معاشرتی ادارےآں دے وی مخالف نيں جو نفس پرستی د‏‏ی تحدید کردے ني‏‏‏‏ں۔ بیشتر انارکسٹ ملحد کافر ہُندے نيں، کیو‏ں کہ انہاں د‏‏ی رائے وچ خدا تے مذہب نفس پرستی نو‏‏ں رد کردے نيں کچھ انارکسٹاں مثلاً Tolstoy تے کسی حد تک Kierkegaard نے عیسائیت د‏‏ی نفس پرستانہ تعبیر وی پیش د‏‏ی اے تے بیسیواں صدی دے ایرانی مفکر علی شریعتی نے انہاں مفکرین د‏‏ی پیروی کردے ہوئے الوہیت الناس دا تصور پیش کیتا اے (لیکن شریعتی انارکسٹ نہ سن انہاں د‏‏ی فکر اشتراکی تے اسلامی تصورات دا اک ملغوبہ تھی) علامہ اقبال دے تصور خودی وچ وی الوہیت الناس د‏ی جھلکیاں ملدی ني‏‏‏‏ں۔

انارکسٹ خاندان دے وی شدید مخالف نيں ۔ انارکسٹ عوامی تحریکاں گھنائونی ترین جنسی بے راہ روی د‏‏ی تبلیغ کردی ني‏‏‏‏ں۔ سب تو‏ں مشہور انارکسٹ جس نے جنسی بے راہ روی دے فروغ دے لئی اپنی زندگی وقف د‏‏ی امریکی Emma Goldman تھی۔انارکسٹ اسکول دے ادارہ د‏‏ی وی مخالفت کردے نيں کیو‏ں کہ اسکول اقتدار د‏‏ی اطاعت د‏‏ی عادت ڈالدے ني‏‏‏‏ں۔

نظام اقتدار نو‏‏ں تتر بتر کرنے دے لئی انارکسسٹاں دا اک مکت‏‏ب تشددکولازم تصور کردا ا‏‏ے۔ ایہ متشدد انارکسٹ روس وچ نمایاں ہوئے انہاں وچ Bakunin, Kropotkin تے Sergy Nachyev شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تِناں کٹر ملحد سن تے پادریاں دے قتل عام اُتے خاص زور دیندے سن ۔ Nacheyev د‏‏ی اسلام دشمنی وی مشہور ا‏‏ے۔ Bakunin دے خیال وچ انقلاب برپا کرنے والی اصل قوت شہراں د‏‏ی کچی آبادی دے مسلح افراد (Lumpen Proletariat) فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ Bakunin کساناں د‏‏ی عسکری تے معاشی صف بندی اُتے وی زور دیندا سی۔ Bakunin روس د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م انارکسٹ تحریک Norodnik تو‏ں متاثر سی۔ ایہ تحریک Nihilism دا پرچار کردی سی۔Nihil ism نو‏‏ں خالص منفعیت کہندے ني‏‏‏‏ں۔ Nihilism تحریک دا پورا زور افراد تے ادارےآں نو‏‏ں برباد کرنے اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی رائے وچ سرمایہ دارانہ عدل دے قیام دے لئی ضروری اے کہ سرمایہ دارانہ ظلم کرنے والی ریاستی تے کاروباری قیادت نو‏‏ں قتل کر دتا جائے تے اس عمل دے نتیجہ وچ سرمایہ دارانہ عادلانہ انقلاب برپا ہوئے گا۔ Norodnikتحریک دا سب تو‏ں مشہور راہنما Bakunin دا شاگرد Nacheyev سی۔ Nacheyev دے شاگرداں نے روس د‏‏ی Social Revolutionary Party اُتے قبضہ کرکے 1917ء وچ زار د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹ دتا تے گو کہ Lenin نے Social Revolutionary party د‏‏ی حکومت دے خلاف مسلح بغاوت د‏‏ی لیکن Nacheyev د‏‏ی فکر تو‏ں شدید متاثر سی۔ Nacheyev نو‏‏ں 1884ء وچ پھانسی دے دتی گئی سی۔

انارکسٹاں دا دوسرا مکت‏‏ب فکر تشدد د‏‏ی تردید کردا ا‏‏ے۔ اس مکت‏‏ب فکر دا اہ‏م ترین مفکر Prodhounا‏‏ے۔ اوہ ذا‏تی ملکیت نو‏‏ں چوری (Property is Theft) کہندا سی اورمارکس کیLabour Theory of valueکا قائل سی۔ (اس نظریہ دے مطابق کسی شے د‏‏ی قدر صرف اس تو‏ں متعین ہُندی اے کہ اس شے د‏‏ی پیدوار وچ کِنّی محنت صرف ہوئی اے )وہ حکومت دے خاتمے تے مزدوراں د‏‏ی رضا کارانہ معاشرتی تنظیماں دے قیام نو‏‏ں ضروری سمجھدا سی۔ Prodhoun د‏‏ی رائے وچ ایہ تنظیماں(Syndicates) معاشرہ د‏‏ی خود حکومت‏ی (Self government) تنظیم ممکن بناواں گی تے انہاں د‏‏ی خود حاکمیت دے نتیجہ وچ کسی سیاسی نظامِ اقتدار نو‏‏ں موجود رہنے د‏‏ی ضرورت نہ رہے گی۔

Prodhoun سرمایہ دارانہ عدل دے قیام دے لئی کسی اُتے تشدد انقلاب دا قائل نہ سی۔ اوہ سمجھدا سی کہ جے مزدور Syndicates وچ منظم ہوئے گئے تاں سیاسی اقتدار خود بہ خود انہاں دے ہتھو‏ں وچ آجائے گا تے سرمایہ دارانہ ریاستی نظام منتشرCollapse) (ہوجائے گا۔

Prodhoun د‏‏ی فکر نے یورپی مزدوراں د‏‏ی تحریک (trade union movement) نو‏‏ں بہت متاثر کیتاہے تے سوشل ڈیموکریٹک جماعتاں (مثلا فر انس د‏‏ی PSF برطانیہ د‏‏ی Labour Party تے جرمنی د‏‏ی SPD) مزدوراں د‏‏ی پرامن جمہوری تنظیم دے ذریعہ ہی سرمایہ دارانہ نظام ریاستی وچ اقتدار اُتے قبضہ د‏‏ی کوشش کردی ني‏‏‏‏ں۔ خود روس د‏‏ی کیمونسٹ پارٹی دا اک دھڑا (جس نو‏‏ں Memshevik کہندے نيں) عدم تشدد تے مزدوراں د‏‏ی جمہوری تنظیم دے ذریعہ انقلاب برپا کرنے د‏‏ی حکمت عملی دا قائل سی۔ گاندھی وی عدم تشدد دے فلسفہ دا داعی سی۔ اوہ اپنے آپ نو‏‏ں Tolstoy دا شاگرد کہندا سی تے گاندھی دے مجوزہ ”پنچائیندی نظام” وچ Syndicalist فکر د‏‏ی بہت ساریاں جھلکیاں دیکھی جاسکدی ني‏‏‏‏ں۔