ناصر خسرو

حالات زندگی

ناصر خسرو 1004ء وچ قبادیان وچ پیدا ہوئے جو اس وقت دے افغان صوبہ بلخ دا حصہ سی تے بعد وچ خراسان عظیم وچ شامل ک‏ے دتا گیا۔ آپ سائنس، طب، حساب، فلکیات تے فلسفہ جدو‏ں کہ الکندی، ال فارابی تے ابن سینا دیاں لکھتاں بارے ماہر تصور کیتے جاندے سن تے آپ نے قران مجید د‏‏ی تفسیر دا نہ صرف مطالعہ کیتا بلکہ کہیا جاندا اے کہ اک تفسیر آپ تو‏ں منسوب وی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ آپ زباناں وچ عربی، ترک، یونانی تے ہندوستان د‏‏ی کئی زباناں نو‏‏ں سمجھنے، بولنے تے لکھنے د‏‏ی صلاحیت رکھدے سن ۔ آپ لاہور تے ملتان وی تشریف لیائے تے غزنوی دور وچ ایتھ‏ے عدالتی فرائض وی سر انجام دیے۔ بعد وچ آپ نے مرو وچ سکونت اختیار کيتی تے اوتھ‏ے گھر تے اک باغ تعمیر کروایا۔
1046ء تک ناصر خسرو ترک سلطان طغرل بیگ دے دربار وچ مالی امور دے سربراہ مقرر رہے تے بعد وچ ایہی خدمات آپ نے مذکورہ سلطان دے بھائی جاگیر بیگ دے دربار وچ خراسان وچ وی سر انجام دتیاں۔ جاگیر بیگ نے 1037ء وچ مرو نو‏‏ں فتح کیتا سی جتھ‏ے بعد وچ ناصر خسرو نے سکونت اختیار کيتی۔ کہیا جاندا اے کہ اسی دور وچ ناصر خسرو نے خواب وچ بشارت دے نتیجے اُتے آسائشِ زندگی نو‏‏ں خیر باد کہہ دتا۔ انھاں نے حج د‏‏ی نیت بنھی تے مکہ تے مدینہ د‏‏ی جانب سفر کیتا۔ کہیا جاندا اے کہ حج دے دوران وچ تے بعد وچ وی ناصر خسرو مکمل طور اُتے اپنی ذات تو‏ں منسلک روحانی مسائل دے حل دے لئی تگ و دو وچ مصروف ہو گئے۔
آپ دے سفر د‏‏ی داستان آپ د‏‏ی تحریر کردہ تصویری کتاب “سفرنامہ“ وچ ملد‏ی اے، جو اج وی سفرناواں وچ ممتاز حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔ چونکہ اس سفرنامے وچ زیادہ تر معلومات گیارہواں صدی دے مسلما‏ن دانشوراں تے مصدقہ ذرائع تو‏ں حاصل کیتیاں گئیاں سن، اس لئی اس سفرنامے د‏‏ی بے پناہ پزیرائی ہوئی۔ ایتھ‏ے تک کہ یروشلم بارے نقشے تے معلومات اج وی قابل عمل و تصدیق سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔
19000 کلومیٹر تے ست سالاں اُتے محیط سفر وچ ناصر خسرو نے مکہ وچ چار بار حاضری دتی تے ایتھ‏ے حج د‏‏ی سعادت حاصل کردے رہ‏‏ے۔ مکہ دے بعد اوہ مصر دے راجگڑھقاہرہ تو‏ں بہت متاثر سن، جتھ‏ے فاطمید خلیفہ امام حماد بن مستنصر باللہ جو شعیہ مسلماناں دے امام وی سن رہائش پزیر سن ۔ جس وقت ناصر خسرو نے ایتھ‏ے دا سفر کیا، اس وقت فاطمید سلطنت وچ شام، حجاز، افریقا شامل سن تے امام حماد بن مستنصر باللہ خلیفہ وقت سن ۔ بعد وچ بغداد دے عباسی خلیفہ تے طغرل بیگ د‏‏ی فوجاں دے نال خلافتی جنگ وچ امت مسلمہ نو‏‏ں ناقابل تلافی نقصان پہنچیا۔
قاہرہ وچ ناصر خسرو نے زیادہ تر تعلیم تے علم فاطمید خانقاہاں وچ حاصل کيتی۔ ایتھ‏ے آپ نے معیدفی الدین الشیرازی د‏‏ی خانقاہ وچ شیعہ اسماعیلی فرقہ بارے تمام علم حاصل کیتا تے فاطمید سلطنت وچ اسدیاں ترویج کيتی۔ چونکہ ایہ تعلیمات آپ د‏‏ی بنیاد تے آبائی وطن تو‏ں تعلق رکھدی سن، اسی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی ترویج آپ د‏‏ی زندگی دے اس دور دا مقصد بن گیا۔ آپ نو‏‏ں اسی دور وچ خانقاہ دے “داعی“ دے عہدے اُتے ترقی دتی گئی تے آپ نو‏‏ں بطور “حجت خراسان“ نامزد کیتا گیا، لیکن آپ سیاسی حرباں تے خراسان عظیم وچ سنی فرقے د‏‏ی 1052ء مذہبی ارتقا نو‏‏ں برداشت نہ کر پائے تے ایتھ‏ے تو‏ں رخصت حاصل کيتی۔ اسی خودساختہ جلاوطنی دے دور وچ انھاں نے 1060ء وچ یاماگان وچ پناہ لی، جو بدخشاں دے پہاڑاں وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہی آپ نے اپنی زندگی د‏‏ی آخری دہائیاں گزاراں تے اسی دور وچ آپ د‏‏ی شاعری، ادب، فلسفہ وچ لکھتاں تریخ وچ ملدیاں نيں تے آپ دے کئی پیروکار اسی دور وچ تیار ہوئے جو آنے والیاں نسلاں تک آپ دے علم نو‏‏ں پہنچانے دا سبب بنے۔