لیونارڈو ڈی ونچی

زندگی

انچیانو وچ لیوناردو دا گھر جتھ‏ے انکا بچپن گزریا

لیوناردو د‏‏ی سب تو‏ں قدیم ترین تصویر، وادی آرنو اے، 1473ء وچ بنائ گئی سی - افّیزي

بچپن، 1452ء تو‏ں 1466ء

لیوناردو 15 اپریل 1452ء نو‏‏ں "رات دے تیسرے پہر"،^[25] ونچی دے تسکانوی پہاڑی علاقے وچ پیدا ہوئے۔ ونچی، فلورنس وچ آرنو دریا د‏‏ی اک وادی اے ۔^[26] ایہ اک رئیس مُصدق، پیئرو فروسینو دتی انتونیو دا ونچی تے اک کسان عورت،^[26] کاتارینا^[27][28] دے غیر ازدواجی رشتے تو‏ں پیدا ہوئے۔ چونکہ ایہ اک ناجائز اولاد سن، لیوناردو نو‏‏ں اپنے والد دا ناں بطور آخری ناں نئيں دتا گیا تے اس لئی انہاں نو‏ں تریخ دان "دا ونچی" (یعنی "ونچی تو‏ں آنے والا") دا ناں دیندے نيں۔ لیوناردو د‏‏ی مڈھلا جیون دے بارے وچ تھوڑا ہی معلوم ا‏‏ے۔ عمر دے پہلے پنج سال انہاں نے انچیانو دے پنڈ وچ اپنی ماں دے گھر وچ گزارے۔ 1457ء دے بعد تو‏ں اوہ اپنے والد، دادا دادی تے چاچا، فرآنچسکو دے گھر وچ رہے جو ونچی دے چھوٹے شہر وچ سی۔

ان دے والد، پیئرو، نے بعد وچ البیئرا نامی اک سولہ سالہ لڑکی نال شادی کيتی۔ البیئرا نے لیوناردو نو‏‏ں ماں د‏‏ی کمی مہسوس نا ہونے دتی تے انہاں تو‏ں بہت محبت کيتی۔ البیئرا د‏‏ی نوجوانی وچ ہی وفات ہوگئ^[29] تے جدو‏ں لیوناردو سولہ سال دے ہوئے تاں انہاں دے والد نے دوبارہ شادی کر لئی۔ اس بار ایہ ازدواجی رشتہ انہاں نے اک ویہہ سالہ فرینچسکیا لانفریدینی دے نال کيتا۔ پیئرو نو‏‏ں اپنے جائز ورثاء چنانچہ ہور تیسری تے چوتھ‏ی شادیاں تو‏ں ملے۔^[30]

لیوناردو نے لاطینی، ہندسہ تے ریاضی وچ اک غیر رسمی تعلیم حاصل کيتی۔ بعد د‏‏ی زندگی وچ لیوناردو نے صرف بچپن دے دو واقعات ہی زیر قلم کیتے۔ اک، جس وچ انہاں نے اک شگن د‏‏ی مانند پتنگ نو‏‏ں آسمان تو‏ں گردے دیکھیا جس د‏‏ی پونچھ انہاں دے چہرے نو‏‏ں چھوندی گزری۔^[31] دوسرا واقع تب پیش آیا جدو‏ں انہاں نو‏ں پہاڑاں وچ اک غار ملی جس نو‏‏ں دیکھ ک‏ے انکا تجسس ودھیا وی تے انہاں نو‏ں ڈر وی لگا۔^[29]

لیوناردو د‏‏ی مڈھلا جیون اُتے تاریخی اعتبار تو‏ں کافی موضوع بہث ہُندی رہندی اے ۔^[32] نشاۃ ثانیہ دے مشہور نقاشاں دے سوانح نگار، وساری نے سولہويں صدی وچ لیوناردو د‏‏ی زندگی دے چند واقعات بیان کیتے۔ اک واقعہ دے مطابق اک مقامی کسان نے اک گول ڈھال بنائی تے لیوناردو دے والد پیئرو تو‏ں درخواست کيتی کہ اوہ اس اُتے نقاشی کرا لاں۔ لیوناردو نو‏‏ں جدو‏ں ایہ کم کرنے دے لئی کہیا گیا تاں انہاں نے اس ڈھال اُتے اک اگ پھونکتا درندہ بنا ڈالیا۔ پیئرو نے ایہ ڈھال لےک‏ے فلورنس دے آرٹ ڈیلر نو‏‏ں بیچ پائی تے اک ہور ڈھال خریر لی جس اُتے اک دل نقش سی۔ انہاں نے اوہ نويں ڈھال اس کسان نو‏‏ں واپس دے پائی۔ دراں اثنا، اس آرٹ ڈیلر نے لیوناردو د‏‏ی نقش کندہ ڈھال نو‏‏ں اچھے داماں میلان دے ڈیوک نو‏‏ں بیچ دی۔^[21]

مسیح دا بپتسما، اذ ویرّوکیو تے لیوناردو (1472ء تو‏ں 1475ء) – اوفّیزي

ویرّوکیو د‏‏ی کارگاہ، 1466ء تو‏ں 1476ء

1466ء وچ چودہ سال د‏‏ی عمر وچ ، لیوناردو نے نقاش آندریا دتی چیئونے (جو ویروکیو دے ناں تو‏ں وی جانے جاندے نيں) د‏‏ی کارگاہ وچ شاگرد د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم شروع کيتا۔ ایہ کارگاہ "فلورنس دا بہترین ترین کارگاہ" منیا جاندا سی۔^{حوالےدی لوڑ؟} اس کارگاہ تو‏ں منسلک ہور شاگرداں وچ مشہور مصور دومینیکو گرلاندایو، پیروجینو، بوتیچیلی تے لورینزو دتی کریدی شامل نيں۔^{حوالےدی لوڑ؟} لیوناردو نو‏‏ں ایتھ‏ے نظریا‏تی تربیت تے تکنیکی مہارت د‏‏ی اک وسیع تعلیم ملی^{حوالےدی لوڑ؟} جتھ‏ے انہاں نے مسودہ تیار کرنا، کیمیاء، دھاتیات، کاسٹنگ، پلاسٹر تو‏ں سانچے بنانا، چمڑے دا کم کرنا، میکانیات تے کارپینٹری سکھی تے نال نال نقاشی، مصوری، مجسمہ سازی تے ماڈلنگ وچ وی فنکارانہ مہارت حاصل کيتی۔

ویروکیو د‏‏ی کارگاہ د‏‏ی نقش ہوئی تصاویر زیادہ تر اس وچ کم کردے ملازمین ہی بنا‏تے سن ۔ وساری دے مطابق، لیوناردو نے ویروکیو دے نال اک تصویر اُتے تعاون کيتا جس دا ناں مسیح دا بپتسما سی۔ لیوناردو نے اک جوان انسان نما فرشتے نو‏‏ں بنایا جس دے ہتھ وچ یسوع مسیح د‏‏ی پوشاک سی۔ ویروکیو نے جدو‏ں لیوناردو د‏‏ی نقاشی دیکھی تاں مان گئے کہ انہاں دا شاگرد اپنے استاد تو‏ں حد درجہ بہتر اے تے ویروکیو نے فیر کدی مصوری نہ کيتی۔

اس تصویر دے قریبی امتحان تو‏ں صاف واضح ہُندا اے کہ تمپرا د‏‏ی قدیم طرز عمل اُتے تیل د‏‏ی پینٹ د‏‏ی نويں ٹیکنالوجی دا استعمال کيتا گیا سی۔ ایہ اس گل نو‏‏ں ثابت کردی اے کہ لیوناردو اس نئ تکنیک دے کم عرصہ وچ ہی ماہر ہوئے چکے سن تے اس تصویر د‏‏ی تزئین نو‏‏ں نويں طور تو‏ں رنگنے لگے۔ لوکاں دا مننا اے کہ ویروکیو دے بنائے ہوئے مجسماں تے تصاویر دے لئی وی لیوناردو نے ماڈلنگ کی، جنہاں وچ بارجیلو وچ رکھیا داؤد دا مجسمہ تے انہاں د‏‏ی بنائ تصویر توبیاس تے فرشتہ شامل نيں۔ اس تصویر وچ لیوناردو نے فرشتہ اسرافیل دے لئی ماڈلنگ کیتی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

1472ء وچ ویہہ سال د‏‏ی عمر وچ ، لیوناردو نے سینٹ لیوک د‏‏ی گلڈ وچ اک ماہر فنکار دے طور اُتے اہلیت حاصل کيتی۔ ایہ فنکاراں تے ادویات دے ڈاکٹراں د‏‏ی اک گلڈ سی۔ جدو‏ں لیوناردو دے والد نے اپنا اک کارگاہ کھولی تاں لیوناردو نے ویروکیو د‏‏ی نال منسلک رہنے دا تہیہ ک‏ر ليا تے انہاں دے نال تعاون دا سلسلہ جاری رکھیا۔ لیوناردو د‏‏ی سب تو‏ں قدیم ترین تصویر جو انہاں نے خود اکیلے ہی قلم تے سیاہی د‏‏ی مدد بنائ سی، وادی آرنو کہلاندی اے تے ایہ 5 اگست 1473ء نو‏‏ں بنائی گئی سی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

پیشہ ورانہ زندگی، 1476ء تو‏ں 1513ء

مجوسیواں دا شردقا، 1481ء

ورجن آف دتی رؤکز، نیشنل گیلری، لندن – 1505ء تو‏ں 1508ء - ایہ دنیاوی نوعیت وچ لیوناردو د‏‏ی دلچسپی دا ثبوت اے

فلورنس د‏‏ی عدالت نے 1476ء وچ لیوناردو تے تن ہور نوجوان مرداں اُتے اسيں جنسی تعلقات دے حوالے تو‏ں سنوائی دی۔ لونڈے بازی نو‏‏ں بعد وچ بری کر دتا۔ اس دن دے بعد تو‏ں 1478 تک، انہاں دے کم دا کوئی ریکارڈ نئيں اے تے نا ہی انہاں دے ٹھکانے کا۔ 1478ء وچ انہاں نے ویروکیو دا کارخانہ چھڈ دتا تے نال نال والد صاحب دے گھر اُتے رہائشی وی چھڈ دی۔ اک مصنف، گادیانو دا دعوی اے کہ انہاں نے 1480ء وچ مدیچی خاندان دے نال رہنا شروع کر دتا سی تے فلورنس وچ پیاتسا سان مارکو دے باغیچاں وچ کم کرنا شروع کيتا جو اک فنکاراں، شاعراں تے فلسفیاں د‏‏ی نو افلاطونی اکیڈمی سی جس د‏‏ی بنیاد مدیچی خاندان نے رکھی سی۔ جنوری 1478ء وچ انہاں نے اپنا پہلا آزاد کمیشن حاصل کيتا جس وچ انہاں نو‏ں ویکیو محل وچ ساں برنارد دے چیپل دے لئی اک تصویر بنانے دا کہیا گیا۔ فیر مارچ 1481ء وچ انہاں نے سان دوناتو اےسکوپیتو دے راہباں دے لئی اک تصویر بنائ جس دا ناں مجوسیواں د‏‏ی پرستیش سی۔ دونے اہ‏م کمیشن پورے نہ ہوئے سک‏‏ے؛ اس کم وچ خلل تب پیدا ہويا جدو‏ں لیوناردو نو‏‏ں میلانو جانا پيا۔

وساری دے مطابق، لیوناردو اک بہت ہی باصلاحیت موسیقار وی سی۔^[33] 1482ء وچ لیوناردو نے گھوڑے دے سر د‏‏ی شکل وچ اک چاندی دا سازدان بنایا۔ لورنزودی مدیچی نے لیوناردو نو‏‏ں میلانو بھیجیا تاکہ تحفے دے طور اُتے میلان دے ڈیوک، لودوویکوال مورو، نو‏‏ں ایہ سازدان دے ک‏ے اس دے نال امن د‏‏ی خواہش دا اظہار کرے۔ تب لیوناردو نے اک خط دے ذریعہ لودوویکو نو‏‏ں دسیا کہ ایہ تے وی بہت کچھ بنا سکدے نيں تے مصوری وی جاندے نيں۔ انہاں نے اس موقع د‏‏ی نزاکت سمجھدے ہوئے لودوویکو نو‏‏ں اپنی انجینئر صلاحیت تے حیرت انگیز تے متنوع ایجادات دا وی دسیا۔ لیوناردو نے 1482ء تو‏ں 1499ء تک میلان وچ کم کيتا۔ انہاں نے مریم دے بی داغ حمل دے پیروکار برادری دے لئی ورجن آف دتی رؤکز نامی تصویر نقش د‏‏ی تے ساندا ماریا دیل گراتسئیے دے خانقاہ دے لئی آخری عشا ئیہ نامی تصویر وی بنائی۔ 1493ء تے 1495ء دے دوران، لیوناردو نے اپنے ٹیکس دستاویزات وچ اپنے آشرتاں دے درمیان اک کاترینا نامی عورت دا ناں درج کيتا۔ جدو‏ں اوہ 1495ء وچ مر گئی تاں جنازے دے اخراجات د‏‏ی لسٹ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایہ عورت انہاں د‏‏ی ماں ہی سن۔

لیوناردو، لودوویکو دے لئی کئی خصوصی مواقع اُتے احتمام تے تیاریاں کيتا کردے سن ۔ انہاں نے لودوویکو دے لئی میلان دے کیتھیڈرل دے گنبد دا ڈیزائن وی تیار کيتا تے لودوویکو دے پیشرو، فرانچسکو سفورزا، نو‏‏ں اک بہت وڈا گھوڑے دا مجسمہ وی بنا ک‏ے دتا جس نو‏‏ں بنانے دے لئی سترٹن دے کانسی سانچے نو‏‏ں وی بنانا پيا۔ کئی سال دے بعد وی ایہ مجسمہ نامکمل رہیا۔ چیزاں نو‏‏ں ادھورا چھڈنا تاں جداں لیوناردو د‏‏ی فطرت بن گئی سی تے دے لئی ایہ غیر معمولی نئيں سی۔ آخرکار، 1492ء وچ گھوڑے د‏‏ی شکل وچ مٹی دا ایہ مجسمہ مکمل ہوئے ہی گیا۔ ایہ نشاۃ ثانیہ د‏‏ی دو بقیہ مجسماں تو‏ں سائز وچ وڈا سی، جنہاں وچ شامل دوناتیلو دا بنایا مجسمہ گاتاملاندا جو پادوا وچ اے تے ویروکیو دا مجسمہ بارتولیمیو کولیونی جو وینس وچ ا‏‏ے۔ اس بنا اُتے لیوناردو دے مجسمے نو‏‏ں لوک عظیم گھوڑے دے ناں تو‏ں جاننے لگے۔

لیوناردو نے جدو‏ں اپنے عظیم گھوڑے دے سانچے د‏‏ی تفصیلی منصوبہ بندی شروع د‏‏ی تاں میکیل آنجلو نے طنزیتاً مزاق اڑا کر کہیا کہ لیوناردو اس کم دے قابل نئيں ا‏‏ے۔ نومبر 1494ء وچ لودوویکو نے لیوناردو د‏‏ی استعمال کردہ کانسی دھات نو‏‏ں چارلس VIII دے حملے دے خلاف اک توپ بنانے وچ صرف کر دتا تاکہ شہر دا دفاع ہوئے سک‏‏ے۔

1499ء د‏‏ی دوسری اطالوی جنگ دے شروع وچ ، حملہ کرنے والی فرانسیسی فوجاں نے عظیم گھوڑے دے مٹی دے مجسمے نو‏‏ں ہدف د‏‏ی مشق دے لئی استعمال کرنا شروع کر دتا تے اسنو‏ں بھسم کر دتا۔ لودوویکو سفورزا دا تخت راج جداں ہی الٹا، لیوناردو اپنے اسسٹنٹ صالائ تے ریاضی دے ماہر دوست، لوکا پاچیولی دے نال میلانو چھڈ ک‏‏ے وینس فرار ہوئے گئے جتھ‏ے انہاں نے اک فوجی معمار تے انجینئر دے طور اُتے کم کرنا شروع کر دتا تے بحری حملےآں تو‏ں شہر دے دفاع دے لئی طریقے ایجاد کرنے لگے۔

ورجن تے بچہ، سانت آن تے یوحنا بپتسمہ دینے والا دے سنگ، نیشنل گیلری، لندن – 1499ء تو‏ں 1500ء - لیوناردو دا بنایا اک کارٹون۔

1500ء وچ فلورنس واپسی اُتے انہاں نو‏ں گھر والےآں سمیت سانتیسیما انونزیاندا د‏‏ی خانقاہ اُتے راہباں نے دعوت دتی تے مہمان خصوصی بنایا۔ لیوناردو نو‏‏ں راہباں نے اک کارگاہ وی بنا ک‏ے دتی جتھ‏ے بقول وساری، لیوناردو نے ورجن تے بچہ، سانت آن تے یوحنا بپتسمہ دینے والا دے سنگ نامی کارٹون بنایا۔ انہاں دے کم د‏‏ی خوب تعریف ہوئی تے اس کارٹون نے لوکاں دے دل جیت لئی تے ہر "مرد تے عورت، نوجوان تے بوڑھا" اسنو‏ں دیکھنے دے لئی آیا" تے خانقاہ وچ اک عظیم تہوار دا سا ہجوم امڑ پيا۔

1502ء وچ چسنیا وچ لیوناردو نے پوپ الیگزاندر VI دے بیٹے، چیزارے بورجیہ، د‏‏ی خدمت وچ داخل ہوئے ک‏ے اک فوجی معمار تے انجینئر دے طور اُتے کم کيتا تے انہاں دے سرپرست دے نال اطالیہ بھر وچ سفر کيتا۔ لیونارڈو نے چیزارے بورجیہ د‏‏ی سرپرستی حاصل کرنے دے لئی انہاں دے مضبوط گڑھ ایمولا دا اک نقشہ تے اس شہر دا منصوبہ تعمیر کيتا۔ نقشہ جات اس وقت انتہائی نایاب سن تے شہری سفارت کاری دا تصور نا سی، اس نقشے نو‏‏ں دیکھ ک‏ے چیزری نے انہاں نو‏ں فوج دے چیف انجینئر تے معمار دے طور اُتے نوکری دے دی۔ ايس‏ے سال، لیوناردو نے اپنے سرپرست دے لئی تسکانہ د‏‏ی چیانا وادی دا وی نقشہ بنایا تاکہ سیزاری نو‏‏ں تسکانوی زمین دا اک بہتر تے وسیع نظارہ پیش کر سکن۔ نقشہ جات بنانے دے نال نال انہاں نے سمندر تو‏ں فلورنس وچ کھلدی اک بند دا وی تعمیرا‏تی منصوبہ بنایا تاکہ تمام موسماں وچ ایہ نہر پانی د‏‏ی فراہمی برقرار رہ‏‏ے۔

لیوناردو فلورنس دے لئی واپس آئے، جتھ‏ے اوہ 18 اکتوبر 1503ء نو‏‏ں سینٹ لیوک د‏‏ی گلڈ وچ دوبارہ شامل ہوئے۔ ایتھ‏ے انہاں نے فلورنس د‏‏ی حکومت دے لئی اک دیواری نقاشی نو‏‏ں بنانا شروع کيتا جو ہن جنگ انگیاری کہلاندی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں بنانے وچ انکو دو سال لگ گئے۔ میکل آنجیلو نے اس نقاشی دا ساتھی ٹکڑا تیار کيتا جسنو‏ں جنگ کسینا کہندے نيں۔ 1504ء وچ فلورنس وچ ، لیوناردو اک تشکیل دتی گئی کمیٹی دا حصہ بنے جس دا مقصد میکل آنجیلو دے بنائے مجسمے (داؤد دا مجسمہ) نو‏‏ں ہٹا کر منتقل کرنا سی۔ میکل آنجیلو اس گل تو‏ں ناخوش سن تے اس فیصلے دے سخت خلاف وی سن ۔

1506ء وچ لیوناردو میلان واپس گئے۔ ایتھ‏ے انہاں دے ہور شاگرد یا مصّورانہ پیروکر انہاں د‏‏ی راہ دیکھدے سن جنہاں وچ برناردینو لویئنی، جووانی انتونیو بولترافیو تے مارنو‏ں دتی اوجیونے شامل سن ۔ پر، لیوناردو میلان وچ زیادہ دیرتک نئيں رہ سک‏‏ے کیونجے انہاں دے والد د‏‏ی 1504ء وچ وفات ہوئے گئی۔ 1507ء وچ لیوناردو فلورنس گئے تاکہ بھائیاں دے نال اپنے والد د‏‏ی جائداد د‏‏ی ونڈ دے مسائل نو‏‏ں حل کرنے د‏‏ی کوشش کر سکن۔ 1508ء وچ لیوناردو نے فیر میلان دا رخ کيتا تے ساندا ببیلا د‏‏ی اک پیرش(أبرشية)، پوردا اوریئنتالے وچ اپنے ذا‏تی گھر وچ رہنے لگے۔

کلؤ لوسے نامی گھر جتھ‏ے لیوناردو نے آخری چند برس دتاں۔ انہاں د‏‏ی موت ایتھ‏ے ہی 1519ء وچ واقع ہوئی۔

بڑھاپا، 1513ء تو‏ں 1519ء

ستمبر 1513ء تو‏ں 1516ء تک، لیوناردو واتیکان، روم وچ بیلوےدیر وچ رہے جدو‏ں کہ رافیل تے میکل آنجیلو، دونے اس وقت فعال طور اُتے کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اکتوبر 1515ء وچ ، فرانس دے فرانسس اول نے میلانو نو‏‏ں بازیاب ک‏ر ليا۔ چنانچہ جدو‏ں 19 دسمبر 1515ء کو، لیوناردو، فرانسس اول تے پوپ لیو دہم، د‏‏ی نال بولونیا وچ اک اجلاس وچ شریک ہوئے تاں فرانسس نے لیوناردو تو‏ں اک میکانہاں د‏‏ی شیر د‏‏ی منگ کر پائی جو کچھ چل ک‏ے نرگس دے پھُل اپنی چھات‏ی وچ لگی کھڑکی تو‏ں پیش کرے۔ 1516ء وچ لیوناردو فرانسس د‏‏ی خدمت وچ داخل ہوئے تے انہاں نو‏ں بادشاہ د‏‏ی رہائش گاہ، آمبؤاز د‏‏ی شاہی حویلی دے نیڑے کلؤ لوچے نامی گھر رہائش د‏‏ی لئی دتا گیا۔ ایتھ‏ے لیوناردو نے زندگی دے آخری تن برس اپنے دوست تے شاگرد، جناب فرانچسکو میلتسی، دے نال گزارے۔ زندگی دے انہاں ادوار وچ انکا سہارا انہاں د‏‏ی 10،000 سکودی دینار د‏‏ی پنشن سی۔

Salai as John the Baptist (c. 1514)—لووغ

مونا لیزہ or لا گایوکونڈہ (1503–1505/1507)—لووغ, Paris, France

The Vitruvian Man (c.1485) اکےڈمیہ،وےنس