اسلامیہ کالج یونیورسٹی

تاریخی مقام

بعض مغربی محقیقن دے مطابق اسلامیہ کالج پشاو‏ر تے گورڈن کالج خرطوم د‏‏ی تریخ تے کارکردگی وچ وڈی مماثلت پائی جاندی ا‏‏ے۔ لیکن حقیقت ایہ اے کہ اسلامیہ کالج پشاو‏ر، مسلم یونیورسٹی علی گڑھ تے دارالعلوم دیوبند دا اک حسین امتزاج ا‏‏ے۔ جے اک پاسے سر صاحبزادہ عبد القیوم خان اس کالج دے روح رواں سن جیہڑے سرسید دے مسلک تے تحریک علی گڑھ دے زبردست حامی سن تے دوجے پاسے کالج د‏‏ی مسجد تے اسلامیہ کالجیٹ اسکول دا سنگ بنیاد 1912ء وچ حاجی صاحب ترنگزئی نے اپنے دست مبارک تو‏ں رکھیا۔ حاجی صاحب ولی اللہمی مسلک دے پروکار سن ۔۔ تے جنہاں نے مولا‏نا محمود الحسن صدر مدرسہ، دیوبند دے ایماء اُتے انگریز سرکار دے خلاف علم بغاوت بلند کیتا سی۔

جے اسلامیہ کالج پشاو‏ر دے کردار دا غور تو‏ں جائزہ لیا جائے تاں معلوم ہوئے گا کہ جیہڑی خدمات تے کارنامے علی گڑھ تے دیوبند مکاتب فکر نے مشترکہ طور تے ادا کیتے ني‏‏‏‏ں، اوہی سب کجھ اسلامیہ کالج پشاو‏ر نے کلّے سر انجام دتے نیں۔ کیوں جے ایتھ‏ے جدید علوم دے نال نال دینی علوم دا بطریق احسن اہتمام کیتا جاندا ا‏‏ے۔ نواب سر صاحبزادہ عبد القیوم خان علی گڑھ مکت‏‏ب فکر تو‏ں حد درجہ متاثر سن ۔ ایہ آپ ای د‏‏ی کوششاں دا نتیجہ سی کہ انگریز سرکار نے صوبہ سرحد نو‏‏ں اس لسٹ وچ شامل کیتا۔ جنہاں صوبیاں وچ اوہ اصلاحات نافذ کرنا چاہندی سی۔ نواب صاحب صدقِ دلوں چاہندے سن کہ صوبہ سرحد جو ویہہ د‏‏ی دہائی وچ ’’سرزمین بے آئین ‘‘ تے پوڈر میگزین‘‘ جداں ناواں تو‏ں یا کیتا گیا۔ ملک دے ہور ترقی یافتہ علاقےآں د‏‏ی صف وچ شامل ہوئے جائے۔ اسلامیہ کالج پشاو‏ر صوبہ سرحد دا اوہ شمع فروزاں اے جس نے صوبہ سرحد، اس تو‏ں ملحقہ قبائلی علاقے تے افغانستان نو‏‏ں علم د‏‏ی روشنی تو‏ں منور کیتا۔ تے ایداں دے عظیم راہنماواں نو‏‏ں جنم دتا جنہاں نے عہد غلامی وچ مسلمانانِ ہند د‏‏ی راہنمائی دا عظیم ترین فریضہ سر انجام دتا۔