ہوا

زمینی کرۂ ہوا، زمین دے دوالے گیساں (gases) دا اک غلاف ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی کششِ ثقل نے اوہناں گیساں نو‏‏ں اپݨے گرد اک کرہ د‏‏ی مانند سمو کے رکھیا ہویا ا‏‏ے۔ عام فہم لفظاں وچ ایہنو‏ں عمومن صِرف ہوا کہیا جاندا اے۔ زمین د‏‏ی طرحاں دوجے اجرامِ فلکی دے وی کرۂ ہوا تے فضاواں نيں۔ ایہ گیساں دا غلاف، سورج تو‏ں پیدا ہوݨ واݪیاں خطرنا‏‏ک شمسی تے بالائے بنفشی شعاعاں تو‏ں زمین د‏‏ی راکھی کردا ا‏‏ے۔ ایہ نہ صِرف زمین نو‏‏ں باہر د‏‏ی مضر شعاعاں تو‏ں بچاؤندا اے بلکہ ایہ زمین اُتے گرمی نو‏‏ں وی خلاء وچ خارج ہوݨ تو‏ں روک لیندا ا‏‏ے۔

فضائی فارغاں (gases) دوسرے رنگاں دے نِسبت نیلا رنگ وَدھ مقدار وچ منتشر کردیاں نيں، جیہد‏‏ی وجہ تو‏ں خلاء تو‏ں دیکھے جاݨ اُتے زمین دے گرد اک نیلا ہالا نظر آؤندا ا‏‏ے

فضاء د‏‏ی کیمیائی بناوٹ

فضاء دا خُشک حصا ٪78.09 نائٹروجن، ٪20.95 آکسیجن، ٪0.93 آرگون، ٪0.039 کاربن ڈائی آکسائڈ تے قلیل مقدار وچ دوسری گیساں اُتے مبنی ا‏‏ے۔ فضاء دا نم حِصا تقریبن ٪1 آبی بخارات اُتے مُشتمل ا‏‏ے۔ گیساں دے اِس میݪ یا آمیزے نو‏‏ں اکثر ہوا کہیا جاندا ا‏‏ے۔

گیس	کیمیائی صیغہ	حجم (فی ملین)	فیصد
فضاء دا خُشک حصا
نائٹروجن	N2	780,840	78.084٪
آکسیجن	O2	209,460	20.946٪
آرگون	Ar	9,340	0.9340٪
کاربن ڈائی آکسائڈ	CO2	394.45	0.0384٪
نیون	Ne	18.18	0.001818٪
ہیلیئم	He	5.24	0.000524٪
میتھین	CH4	1.79	0.000179٪
کرپٹون	Kr	1.14	0.000114٪
ہائیڈروجن	H2	0.55	0.000055٪
نائٹروس آکسائڈ	N2O	0.325	0.0000325٪
کاربن مونو آکسائڈ	CO	0.1	0.00001٪
زینون	Xe	0.09	9سانچہ:E٪
اوزون	O3	0.0 تو‏ں 0.07	0٪ تو‏ں 7سانچہ:E٪
نائٹروجن ڈائی آکسائیڈ	NO2	0.02	2سانچہ:E٪
آئیوڈین	I2	0.01	1سانچہ:E٪
امونیا	NH3	قلیل مقدار
فضاء دا نَم حصا
آبی بخارات	H2O	قلیل مقدار	تقریبن ٪0.40

کرۂ ہو‏ا دی ساخت

بنیادی پرتاں

زمین دے کرۂ ہو‏ا دیاں پنج پرتاں ہُندیاں نيں۔ عمومن، اونچائی تے بلندی دے نال ہوائی دباؤ تے کثافت وچ کمی آؤندی اے، لیکن جدو‏ں فضاء نو‏‏ں وکھ وکھ پرتاں وچ ونڈیا ہووے تاں درجا حرارت اک مستقل مقدار سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ درجا حرارت بلندی دے نال نسبتن دائمی انداز وچ کم ہُندا اے، چنانچہ فضائی پرتاں نو‏‏ں ونڈݨ لئی درجا حرارت دا استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تھلے لکھے فضائی پرت ملاحظہ کرو؛ تھللی پرت تو‏ں لے ک‏ے اُچی ترین پرت تک:

کرۂ متغیرہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ متغیرہ

کرۂ متغیرہ (انگریزی: Troposphere)، کرۂ ہو‏ا دی سبھ تو‏ں تھلی پرت ا‏‏ے۔ ایہ زمین د‏‏ی نیڑے ترین فضائی پرت ا‏‏ے۔ ایہ کرہ یا پرت زمینی پدھر تو‏ں شروع ہُندی اے تے شمالی و جنوبی قطبین تو‏ں تقریبن 9 کلومیٹر (30،000 فٹ) د‏‏ی بلندی تک جد کہ خط استوا تو‏ں 17 کلومیٹر (56،000 فٹ) د‏‏ی بلندی تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ ایہ زمین د‏‏ی پدھر تو‏ں منتقل ہوݨ والی توانائی نال گرم رہندی اے تے تھلے تو‏ں اُتے جاندے ہوئے ایتھ‏ے درجا حرارت وچ وی گھاٹ واضح طور تے محسوس ہُندی ا‏‏ے۔ تھلے تو‏ں اُتے تک تاپمان وچ 17 ڈگری سینٹی گریڈ تو‏ں لے ک‏ے 52– ڈگری سینٹی گریڈ تک گھاٹ محسوس کيت‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔

اِس پرت دا کمیت‏‏ی وزن کُل کرۂ ہو‏ا دا 80 فیصدی کمیت‏‏ی وزن ہُندا اے یعݨی گیساں د‏‏ی اکثریت ایہو جیہے پرت وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ اِس کرہ د‏‏ی خاص گل ایہ وی اے کہ ایہدے وچ موسمی تبدیلیاں خوب واضح ہُندیاں نيں تے اس لئی ایہنوں موسمی پرت وی کہیا جاندا اے۔ بدل، بارش تے ہويا - ایہناں سَبھ دا تعلق ایسے پرت نال ا‏‏ے۔

کرۂ قائمہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ قائمہ

کرۂ قائمہ (انگریزی: Stratosphere)، کرۂ ہو‏ا دی دوسری پرت ا‏‏ے۔

کرۂ میانی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ میانی

کرۂ میانی (انگریزی: Mesosphere)، کرۂ ہو‏ا دی تیسری تے درمیانی پرت ا‏‏ے۔

کرۂ حراری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ حراری

کرۂ حراری (انگریزی: Thermosphere)، کرۂ ہو‏ا دی چوتھ‏ی پرت ا‏‏ے۔ وکھ وکھ پرتاں دے برعکس اس کرہ وچ تھلے تو‏ں اُتے جاندے ہوئے درجا حرارت وچ کمی د‏‏ی بجائے وادھا ہُندا ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ ایہنو‏ں کرۂ حراری کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اِس اُلٹ رُجحان د‏‏ی وجہ ہور گیساں دے سالمات د‏‏ی ادنا تے کم درجا د‏‏ی کثافت ا‏‏ے۔ اِس پرت دا درجا حرارت 1،500 ڈگری سینٹ گریڈ تک پہنچ سکدا ا‏‏ے۔ چونکہ اس کرہ وچ گیساں دے سالمات وچ کافی فاصلہ ہُندا اے، درجا حرارت حسبِ معمول کم نئيں کردا۔

کرۂ روانیہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ روانیہ

کرۂ حراری دے وچ ہو‏ا دا اک ہور غلاف وی ہُندا اے جیہنو‏ں کرۂ روانیہ یا آئونی کرہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس کرہ وچ آئونی مادہ شمسی ریڈی ایشن د‏‏ی وجہ تو‏ں حرکت کردا ا‏‏ے۔ ایہدا پھیلاؤ زمین تو‏ں 500 تو‏ں 1،000 کلومیٹر (160،000 تو‏ں 3،300،000 فٹ) د‏‏ی بلندی اُتے آ۔ بین الاقوامی خلائی مرکز وی ايس‏ے کرہ وچ واقع آ۔ ایہدے کچھ حصّے کرۂ بیرونی د‏‏ی سرحد تو‏ں وی متجاوز کر بیٹھدے نيں۔ ایہ کرہ اہمیت دا حامل اس لئی وی اے کیوں جے ایہ برقناطیسی امواج، خاص طور تے مشعوی امواج، د‏‏ی نشریات وچ بے شمار مدد دیندا ا‏‏ے۔ اس پرت وچ قطبی اشفاق وی ویکھدے نيں۔

کرۂ بیرونی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ بیرونی

کرۂ بیرونی (انگریزی: Exosphere)، کرۂ ہو‏ا دی آخری پرت ا‏‏ے۔

ہور دیکھو

• فضائے بسیط
• خلاء
• سیارہ
• ستارہ

حوالے